• gyroscopea bağımlı çalışan, artan-azalan ivmeyi ve uçağın enlem ve boylamını yüksek hassasiyette bildiren sistemdir. bazı referanslarda inertial reference system olarak da geçer.*
  • standart implementasyonda 3 ortogonal gyroscope ve 3 ortogonal accelerometer kullanır. cismin kendi doğrusal ve açısal ivmelerinin integrallerii alınarak konum ve attitude bilgisi elde edilir. dışardan referans alınmasının riskli olduğu veya engellendiği (örneğin sinyal karıştırıcılarla gps'den veri alınımının engellenmesi) uygulamalarda kullanılır. hassasiyetin kritik olduğu uygulamalarda (örneğin balistik füzeler) gps'e entegre edilir. böylece periyodik olarak, ins'te oluşan konum hatası sıfırlanır.
  • yeni nesil `gyroscope free- inertial navigation sistems(gf-ins) ' da isminden de anlaşılacağı üzere gyroscope kullanılmaz.
  • bu merete 9lu da derler. totalde 10 adet koordinat giriyorsun. 0 park position koordinatı. diğer 9 uçuş planındaki ilk 9 waypoint. bununla kıtalararası uçan abilerimiz var. modern uçaklarda havada yapacak iş güç yok. ınsli uçaklar pilotu hiç değilse havada oyalıyordu iyi oluyordu. ha diyeceksiniz ki ilk 9 waypointten sonrakiler nasıl girilecek? çok basit kullanımı biten waypointleri sileceksin. yani 8-9. w/p'de iken 1,2,3,4,5,6,7'nin üstüne 9.dan sonraki waypointleri yazabilirsin. diğer bir yöntem cpt. tarafına başka f/o tarafına başka koordinatları girersin elinde 18 waypoint olur. ilk 9 biterken channel'ı f/o tarafına bağlarsın o 9luyu da f/o uçurur. sen bu sırada kendi cdu'na gelecek 9 waypointi girersin.

    her şey iyidir güzeldir de ıns pek de güvenilir değildi, konum hatası boldu (bir vor üzerinde güncelliyordun, ineceği meydanın 100nm ötesinde kalıyordu filan), insan hatasına çok elverişliydi (yanlıs girilen bir koordinatla uçağın abuk yerlere gitmesi pek mümkündü), daha da kötüsü align oldu mu olmadı mı aman gecikme yaşamayalım gazlayalım havada bir şekil buldururuz yolumuzu diyip çaktırmadan vor to vor uçmaya çalışan da boldu. hepsini yaşadık. siz siz olun fmclerin mcduların kıymetini bilin. en ilkeli bile muazzam kolaylık.
  • kısaltması olan ins şeklinde de sıklıkla kullanılır. türkçe çevrimi için ise ataletsel ölçüm sistemi denilebilir. yalnızca uçaklarda değil, konum ve oryantasyon bilgisi elde edilmek istenen kara ve deniz platformlarında da kullanılmaktadır.
  • radyo dalgalarının kullanılmadığı tek uzun menzilli bir navigasyon sistemidir. bir bilgisayar ile beraber görev yapmakta ve tamamiyle bağımsız olarak çalışmaktadır. uçağın bir noktadan başka bir noktaya en kısa yoldan gidebilmesi, uçuşun herhangi bir anında konumu ve yerinin tespit edilmesi amacına hizmet eder.

    navigasyon bilgisayarı ve atalet ölçme sistemi olmak üzere iki alt elemanı kullanmaktadır. navigasyon, bilgisayarı vasıtasıyla uçağın bulunduğu noktanın enlem ve boylamını, uçağın gitmek istediği gerçek başı, uçağın bulunduğu nokta ile varmak istediği nokta arasındaki en kısa yolu, yer hızını hesaplamak mümkündür.

    en önemli özellikleri de hiçbir baz istasyonu ya da yere bağlı olmadan her yerde kullanılması ve oldukça doğru sonuçlar vermesi, 5-6 saatlik uçuşlarda çok küçük yüzde ile hata vermesi önemli avantajlarıdır.
  • uçuşta off yapıldığında bir daha pozisyon vermesi için yere inip yaklaşık 10 dakika align edilmesi gereken bir sistem.
  • atalet seyrüsefer sistemi (ınertial navigation system - ıns)

    bu sistemin yerde veya uzayda herhangi bir istasyon ile haberleşmesine veya referans almasına ihtiyacı yoktur. radyo dalgalarının kullanılmadığı tek uzun menzilli seyrüsefer sistemidir. bir bilgisayar ile beraber görev yapmakta ve tamamıyla bağımsız olarak çalışmaktadır. uçağın bir noktadan başka bir noktaya en kısa yoldan gidebilmesi, uçuşun herhangi bir anında konumu ve yerinin tespit edilmesi amacına hizmet eder.
    seyrüsefer bilgisayarı ve atalet ölçme sistemi olmak üzere iki alt elemanı vardır. seyrüsefer bilgisayarı vasıtasıyla uçağın bulunduğu noktanın enlem ve boylamını, uçağın gitmek istediği gerçek başı, uçağın bulunduğu nokta ile varmak istediği nokta arasındaki en kısa yolu, yer hızını hesaplamak mümkündür.
    seyrüsefer bilgisayarı yukarıdaki hesaplamaları yaparken birkaç bilgi kaynağından yararlanır. bu kaynaklar, atalet ölçme sistemi ve bir başka bilgisayar sistemi olan hava bilgi kompütürüdür (air data computer). elde edilen bilgiler ise bir başka sistem olan uçuş yöneltme grubu (flight director group) vasıtasıyla ibre, gösterge ve panellere aktarılır.

    çalışma prensibi
    kinematik teorisine göre hareket hâlindeki bir cismin tüm hareket parametreleri, her andaki ivmesi, ilk pozisyonu ve hızı bilindiği taktirde kalaylıkla hesaplanabilir.
    uçağın harekete çıkış anında bulunduğu yer, varsa noktası ve şayet arada tanımlı noktalar varsa, bu noktaların da enlem ve boylam değerleri, pilot veya uçuş mühendisi tarafından kalkıştan önce seyrüsefer bilgisayarına girilir. uçak hareket ettikçe uçağın enlem ve boylam bilgisi, yani pozisyon değişimi, uçağın havadaki konumu, her üç eksendeki ivme ve hızlar, uçak baş açısı atalet ölçme ünitesi tarafından seyrüsefer bilgisayarına iletilir. atalet ölçme ünitesi, her bir eksendeki uçak hareketini ve ivmelenmesini ölçen gyrove akselerometreden oluşmuştur.
    bunun yanında kompas sisteminden manyetik baş bilgisi, hava bilgi kompütüründen de gerek hava hızı, hava ısısı, uçağın irtifası gibi bilgiler seyrüsefer bilgisayarına verilir. seyrüsefer bilgisayarı ise sürekli hesaplama sonucu, uçağın anlık bulunduğu nokta, yer hızı, hava hızı, varış noktasının yönü ve varış noktasına olan mesafe gibi bilgileri gösterge ve panellere iletir.

    avantajları: herhangi bir yer veya uzay istasyonuna bağlı olmaksızın her yerde kullanılabilir.
    dezavantajları: sistemin diğer uzun menzilli seyrüsefer yardımcılarına göre daha pahalı olmasıdır. yanlış ilk durum girişleri, geçmişte kazaların olmasına sebep olmuştur. ancak ıns’ yanında vor, dme, gps ile teçhizatlandırılmış bir uçakta ıns' in verdiği bilgiler diğer iki sistem ile karşılaştırılarak yanlış başlangıç bilgilerinden kaynaklanabilecek pozisyon hataları pilot tarafından veya otomatik olarak fms (flight management system) tarafından düzeltilir.
  • litton ln3-2a
    bu sistem 1960 yılında geliştirilmiş ve lockheed f-104 starfighter'da kullanılmış.
hesabın var mı? giriş yap