hermann

• milattan once 17 yilinda, cheruscan klaninin asilzade sayilabilecek bir ailesine dogdu hermann. dogar dogmaz, erkek olmasi ve ailesel durumu nedeniyle kabileyi yonetecek kisi olarak kabul edildi. hatta gelecekte cok daha buyuk bir guce hukmedecegi kehanetleri dolasmaya basladi.
  
  roma imparatorlugu, zamaninin hemen hemen butun "bilinen" devletlerini yonetmekte oldugundan ve avrupa kitasini, iskandinavya ve kuzey almanya haricinde tamamiylen elinde bulundurdugundan, latince ogrenmek ve romali lejyonerlerin kullandiklari muharebe duzenini ogrenmek, herhangi bir liderlik kademesine erismek isteyen bir insanin yapmasi gereken ilk seylerdi. bu nedenle hermann, daha cok genc bir yasta roma sehrine seyahat imkani buldu ve hem latince'ye olan hakimiyetini gelistirdi, hem de basarili bir asker olarak yetisti.
  
  roma'ya yerlesip arminius ismini aldiktan sonra, roma vatandasligina da kabul edildi ve milattan sonra 6 yilinda, dogup buyudugu anavatanina donmeden once, pannonian savasi olarak da bilinen savasta boluk basi gorevine atandi.
  
  savasin hemen ardindan hermann, roma imparatorlugu adina savasan "cheruscan bolugu" olarak da bilinen birligin lideri olarak anilmaya baslandi. ancak yillar ilerledikce artik kuzey almanya topraklarinda yasayan alman kabileleri, imparatorlugun kuzeye dogru ilerleyisinden ciddi bir bicimde rahatsizlik duymaya baslamislardi. alman klanlari arasindaki rahatsizligin farkinda olan hermann, bu durumdan faydalanarak m.s. 9 yilinda, kendi klanina komsu olan butun klanlari birlestirerek "guneyli istilacilara" karsi bir ayaklanma baslatti.
  
  daha genc yasinda roma'da almis oldugu egitimi de kullanan hermann, butun bu civar klanlardan topladiklari askerler ile kendi yonettigi bolugu birlestirerek roma'ya karsi savasti ve dunya tarihinin en onemli savaslarindan birinin yasanmasina neden oldu.
  
  koelpin'in soyledigine gore hermann'in tarih sahnesindeki onemi soyle ozetlenebilir:
  
  "herhalde hermann'in kotu sohretinin sebebi, roma'ya karsi yurutmus oldugu savasin dunya tarihinde birkac ulusun kaderini birden belirleyebilmis en onemli savaslardan biri olmasidir. avrupa'daki butun gelisimi dogrudan etkilemistir".
  
  savasin herhangi bir sekilde ilk agizdan yazilmis olan bir kaydi gunumuzde mevcut degildir, ancak bilindigi kadariyla hermann, donemin bolgeye atanmis roma valisi quintilius varus ve onun emrindeki uc lejyona karsi, teutoberg ormaninda (gunumuzde orta almanya) 9 yilinda savasmistir.
  
  romali lider, lejyonlar ile birlikte yaz kampindan cikip ren nehri'nin kiyisindaki kis kamplarina dogru yol alirlarken, her zamanki gibi sik agaclarlan kapli teutoberg ormaninin ortasindan gecen dar yoldan ilerlemek zorunda kalmislardi (bu yol, gunumuzde osnabruck olarak bilinen sehrin yaklasik 20 kilometre kuzeydogusunda kalmaktaymis). hermann ve ordusunun, romalilar'i bu yol uzerinde birkac farkli noktada tuzaga dusurdukleri tahmin edilmektedir.
  
  koelpin'in konu hakkinda soylediklerine goz atalim:
  
  "ancak bu savasin kesinlikle plansiz yasanmis oldugunu dusunemeyiz. hermann'in saldirisi, bastan sona kadar kesinlikle planlanmis bir saldiridir. planlanmistir, istenmistir ve cok iyi de yerine getirilmistir. savasin maksadi, isgalcileri hemen oracikta tamamiylen bozguna ugratip imparatorlugun daha fazla kuzeye ilerlemesini engellemektir."
  
  oyle ki roma lejyonlarinin aldiklari egitim, acik alanlarda savasmaya yoneliktir ve bir ormanin icinde savasmak hic alisik olmadiklari birseydir. acik alandaki muharebe duzeninin gucu, tamamen lejyonerlerin kurduklari defans hatlarinin gucune gore belirlenirdi. romalilar kesinlikle kuzeyin sik ormanlarina ve batakliklarina alisik degillerdi.
  
  amerikan yerlileri'nin kitaya 18. yuzyil'da gelen ingiliz guclerine karsi uyguladiklari tarzda bir strateji uygulayan hermann, dunyada gerilla taktiginin gorulmus olan ilk orneklerinden birini sergiledi. varus'un askerleri perisandi ve bir adim daha ilerleyemiyorlardi.
  
  savasin, yaklasik uc veya dort gun surdugu tahmin ediliyor. savasin inanilmaz bir katliam olarak gerceklestigi de soylenenler arasinda. yapilan sayimlardan ve cikarilan kalintilardan, varus'un yaklasik 15.000 ila 20.000 askerinin savas alaninda katledildigi tahmin edilmekte.
  
  bu kaybin agirligini daha fazla ustunde tasiyamayan varus, askerlerinin cesetlerinin arasinda intihar etmeyi secti.
  
  her ne kadar roma imparatorlugu'nun kuzeye olan ilerleyisini buyuk bir olcude yavaslatmis bir savas olsa da, bu denli guclu bir imparatorlugu durduramamistir. hermann'in ilk zaferinden yaklasik alti sene sonra, romali maresal germanicus, cok daha fazla birlik ile bolgeye gelmis ve tozu dumana katmistir. yine de hermann, roma'ya karsi olan tutumunu degistirmemistir.
  
  germanicus'un gelmesinden birkac sene sonra, roma ordulari tam da cermen klanlarina karsi ufak zaferler ile buyuk bir zaferin yolunu acmaya dogru ilerlerken, 17 yilinda roma'dan gelen emirler dogrultusunda roma'ya geri cagrildi. o noktada roma'nin politika degistirdigi, artik kuzey ve doguya dogru olan genisleme politikasindan vazgecildigi soylenmekteydi. bu karar, tarihin akisini degistirecekti ve herhalde roma imparatorlugu'nun en buyuk zafer kaynaklarindan biri olan "hicbir zaman genislemekten vazgecme" ideolojisinin cope atilmasi, "tarihte alinmis olan en hatali kararlar" arasina girecekti.
  
  20 veya 21 yilinda, hermann yaklasik 38 yasindayken, cermen klanlarinin liderleri, aslinda hermann'in maksadinin butun bu cermen klanlarinin lideri olmak oldugunu anladilar ve kendisini oldurduler.
  
  18. ve 19, yuzyillarda almanya (daha dogrusu o donemlerde prusya) birlesirken ve gunumuzdeki halini alirken, hermann bu buyuk alman birlesmesinin, ozgurlugun ve bagimsizligin sembolu haline geldi. hermann'in roma imparatorlugu'na karsi almis oldugu buyuk zaferin anisina, ernst von bandel tarafindan dizayn edilen dev bir hermann heykeli, 1875 senesinde insaa edildi.
  
  von bandel, hayatinin buyuk bir bolumunu bu aniti dizayn ederek, yaptirmak icin para toplayarak ve insaatinin basinda durarak gecirdi. yaklasik yirmi iki sene sonra, yeni ulm olarak da bilinen sehirde heykel tamamlandi.
  
  kendisi cok onemli bir sahsiyet olarak kabul goren hermann hakkinda sarkilar ve siirler bile yazilmistir. internet'de buldugum bir ornegini buraya yazmak istiyorum:
  
  ---
  unser hermann
  
  hermann der germane, ja das war ein held,
  darum hat man ihm auch ein denkmal aufgestellt,
  jetzt steht er hier im teuto, das schwert hoch in der hand,
  oben auf´m oiver im westfalenland.
  jeden tag und jede nacht, bewacht er sein revier,
  das ist der hermann und den lieben wir.
  
  unser hermann steht im teutoburger wald
  und da bleibt er noch lang stehen,
  denn der hermann ist ein denkmal,
  und ein denkmal kann nicht gehen.
  
  unser hermann steht im teutoburger wald
  und den kennt hier jedes kind,
  und tief im herzen sind wir stolz,
  das wir westfalen sind.
  
  69 stufen, dann hat man es geschaft
  wat ´ne tolle aussicht, auf jedes kleine kaff
  von detmold bis nach münster, kann man alles seh´n,
  und wenn es mal nicht regnet, ist es noch mal so schön,
  doch einem macht das gar nichts aus, der steht schon länger hier,
  das ist der hermann und den lieben wir.
  ---
  
  caesar augustus'un varus'a yazmis oldugu, "varus, bana lejyonlarimi geri ver!" isimli yazisini da yazmak istiyorum:
  
  ---
  vare, vare, redde mihi legiones!
  
  proelio apud actium confecto octavianus id studuit, ut memoria victoriae
  suae sempiterna fieret; itaque urbem "nicepolim", id est "urbem victoriae",
  condidit et ibi ludos fieri decrevit. ita factum est, ut magnitudo huius victoriae
  e memoria romanorum non excederet.
  sed octavianus nec fines imperii nec gloriam belli augere cupiebat. adversus
  nullam gentem sine iustis causis bella fiebant. varus quidem, imperator
  romanorum, qui in germania pugnabat, gravem cladem accepit. inde
  magnus tumultus romae factus est. augustus hac clade nuntiata adeo
  commovebatur, ut per multos dies barbam capillosque submitteret clamans
  iterum atque iterum:"vare, vare, redde mihi legiones!"
  augusto magnae curae erat, ut seditiones et bella ubique conficeret. profecto
  ei contigit, ut toto orbe terrarum pacem et concordiam reduceret atque per
  multos annos servaret. eo fiebat, ut princeps multa, quae saluti civium
  obstabant, removeret ac romam quasi iterum conderet. ita auctor optimi sta-
  tus rei publicae factus est. tamen liberam rem publicam non restituit.
  ---
  
  (bkz: roma imparatorlugu)
  (bkz: hermann aniti)
• roma'ya "taşınmamış" devşirme/esir/tedbir olarak babası tarafından verilmiştir.
• hollandalı protestan teolog. ariusçuların önderliğini yaptı. yurttaşı coornhert’in bir bölüm düşüncelerini yeniden ele aldı ve, calvin’in çifte alınyazısı görüşüne karşı çıktı. ilahi inayetin, iyilikleriyle herkese açık olduğuna ama karşı konulmaz olmadığını savundu. ölümünden sonra izleyicileri, öğretilerini özetleyen bir uyarı sundular. bağnaz bir calvinist olan gomar, bir karşı-uyarıyla bu görüşe savaş açtı. arminiusçuluk, hollanda’nın ticari burjuvazisi içinde yandaş bulurken, gomarcılık bağnaz köylüler tarafından savunuldu. arminiusçular sonunda dordrecht sinodunda mahkum edildiler; hayatta kalanlar fransa’ya kaçtı. arminiusçuların yenilgisi, cumhuriyetçi burjuvazinin 17.yy ortalarına kadar gomarcı orange-nassau partisinin vesayeti altında kalmasına yol açmıştır.
• teoteburg savaşı anısında harika bir anıtı olan kahraman şahsiyet.
• kopenhag tivoli içindeki michelin yıldızlı restoran...
• roma imparatorluguna tarihinin en büyük yenilgisini tattırmış cermen klanina mensup romalı devşirme komutan, arminius hermann.
  
  bu öyle bir yenilgidir ki, roma imparatorlugu arminius'un tamamen yok ettigi 17, 18 ve 19. lejyonlarının yerine yenisi bir daha kurmamistir ve dahi bazı kaynaklara göre roma imparatorluk devrini başlatmış olan imparator augustus, üzüntüden başını mermer taşlara vurarak, "varus, bana lejyonlarimi geri ver!" deye sizlanmistir.
  varus, lejyonlarin başındaki komutandir.
  
  işin bir diğer ilginç tarafı, ileri sürülen bir teoriye göre savaşı romalilarin kazanması durumunda kavimler göçünün gerçeklesmeyebilecek olmasıdır.
  burda bizi ilgilendiren taraf da anavatanımızdan çıkmayacak oluşumuz ve ıslamiyetin de bu kadar yayılamayacak olmasıdır.
• çocukluk arkadaşım.
  
  biz erman derdik, çünkü hermann ermeni dilinde herman'dı. türkçe'de erman. hiç de öyle sen ermenisin biz türküz muhabbeti olmazdı. amına koyayım, kim çıkardı lan bu ayrımcılığı?
  
  bir gün bu satırları okursan selam olsun.
  
  (bkz: apak)
  (bkz: ankara)
• buyuk sahsiyet.
• (bkz: herman), erman