• evrengzib : (1618-1707) hindistan türk imparatorluğu babürlü hükümdarı. muhyiddin muhammed birinci alemgir şah olarak da biliniyor. şah cihan’ın mümtaz mahal’den doğan üçüncü oğludur. dekken valiliği yaptı (1634-1644/1654-1658). safevilerle savaştı (1646-1647). babası 1657'de hastalanınca veliaht atanan hindu yanlısı ağabeyi dara şükuh ile taht kavgasına girdi ve yenerek 1659'da muhyiddin birinci alemgir unvanıyla tahta çıktı. iyileşen babasını da göz hapsinde tuttu. ülkede huzur ve sükunu sağladı. zulüm ve kötülüklere, sapıklıklara son verdi. ayak altına düşer, çiğnenir kaygısıyla paralardaki kelime-i şehadet yazılarını kaldırttı. ateşe tapan mecusilerin bayramı olan nevruz ve mihrican günlerinin kutlanmasını yasakladı. islamiyette olmayan seksen çeşit vergiyi kaldırarak halkın gönlünü aldı. hazineyi zenginleştirdi. imarethane gibi çalışan bulgurhaneler; yolcular için kervansaraylar yaptırdı. iktidarı süresince maratha adlı isyancı hindularla savaştı. sade bir yaşam sürdü. 90 yaşındayken ahmetnagar'da öldü, huldabad (ravza) denilen yere gömüldü. alemgir şah'ın dört oğlu, üç kızı vardı.
  • imâm-ı rabbânî hazretlerinin oğlu muhammed mâsum fârûkî hazretlerinin tedrisinden geçmekle şereflenmiş babürlü hükümdarı.
  • gzip'i geliştiren ekipte yer almıştır.
  • tam ve esas adı ebul muzaffer muhyiddin muhammeddir. evrengzib urduca tahta en çok yakışan, tahtın süsü manasındadır. alemgir ise alemi zapteden manasındadır. yani kendisi kendisinin götünü kaldırmıştır. götün önde gidenidir. babası şah cihanı devirerek tahtı ele geçirmiştir. oysa babası bu piçe değil de büyük abisine tahtı bırakacaktı. sarayında hapsettiği babasına; babasının varis tayin ettiği abisinin (dara ) kellesini kesip göndermiştir.
    malın önde gidenidir. saray müzisyenlerinin müzik aletlerini resmi törenle toprağa gömdürmüştür.
    bundan sonra resim, müzik, alkol gibi dünya yüzünde ne kadar güzel nimet ve eğlence varsa yasaklamıştır.
    katı müslüman olduğundan, sert ve katı bir islam hukuku ve düzeni uygulamak istemiştir. hükümdarlığı süresince 50 yıl boyunca millete kan kusturmuştur. huldabada (ravza)gömdüler.
  • babası şan cihan gibi daha ılımlı, hoşgörülü olarak nitelendirilen kardeşi dara şükuh'un aksine islamın kısıtlayıcı bir versiyonunu uygulamak isteyen sert, zalim bir askeri adamdı.
    mayıs 1658'de kendisini imparator ilân ederek ülkenin başına geçmiş, hasta olan babası şah cihan'ı hapse attırmış ve daha sonra kardeşi dara şükuh'u öldürmüştür.
    50 yıl boyunca ülkesini tiranlığa varan tam bir sansür ve yasaklar sistemi ile yönetmiştir; hindu tapınakları yaktırmıştır, alkolü, müziği, geleneksel resim sanatını, dansı, tarihi belge yazımını yasaklamıştır.
    evrengzib, güney ile 26 yıl sürecek savaş sonunda hindistan tarihindeki en geniş imparatorluğa sahip olmuştur fakat bu savaş ülkesini maddi olarak iflasa sürüklemiştir. bu güç kaybı sonrasında ingilizler ülkeye rahatça girerek hindistan'ı ele geçirmişlerdir.

    hikayesinin en etkileyici kısımlarından biri ise böylesine kendinden emin bir kişinin ölüm döşeğinde oğluna söylediği ''yalnız geldim ve bir yabancı gibi gidiyorum. ne kim olduğumu ne de ne yaptığımı biliyorum.'' sözleridir.

    (bkz: andrew marr's history of the world)
    (bkz: art of war)
  • hint-moğol imparatoru. şah cihan'ın üçüncü oğludur. şah cihan'ın bütün seferlerinde görev almıştır.

    1635'te devlet kademelerine girdi. bundelkhand seferi'nde orduya kumandan olarak atandı. dekkan, gucrat ve multan valilikleri yaptı. kandehar seferi'nde başarısız oldu. ikinci dekkan valiliği sırasında golkon ve bicapur'a egemenliğini kabul ettirdi. kardeşlerini tasfiye ederek 1658'de kendini imparator ilan etti.
  • adındaki alamgir'in anlamı farsça dünyayı fetheden manasındadır.

    yaptığı sayısız sefere rağmen hindistanı tam anlamıyla fethedememiş ve maratha birliğinin çıkardığı isyanı bastıramamıştır. büyük dedesi ekberin tam tersine hinduların tapınaklarını yıktırmış ve gayrimüslim olanlara ağır vergiler koymuştur. bu da ölümünden sonra ülkenin hızlıca çökmesine ve yıkılmasına sebep olmuştur.
  • atası ekber şah ve babası şah cihan gibi sih*, racput ve envaî çeşit gayri müslim halkı tolerans ve sağduyu ile değil neredeyse radikal islamcı bir çizgiyle yönetmeye, daha doğrusu sistematik bir şekilde sindirmeye çalışmış ve bunda başarılı olamadığı gibi 16'ncı ve 17'nci asrın kültürü, sanatı, hoş görüsü ve çeşitliliğiyle dünyaya örnek olan babür imparatorluğu'nu yıkılmaya götürmüş, pakistan'da bazı islamcı kesimler haricinde bugün pek de iyi anılmayan babür imparatoru.

    imparatorluğun sınırlarının kendisinin döneminde en geniş konumuna ulaştığı argümanı eskeriyetle kendisini savunmak için kullanılsa da bunu yaparken dokuzuncu sih gurusu teğ bahadur'u öldürtmesi, babası şah cihan ve ağabeyi dara şükuh'a reva gördüğü zulüm, 1679 senesinde bir asırdan daha uzun bir süredir babür imparatorluğu'nda yürülükte olmayan cizye vergisi'ni yeniden toplama kararı alması, gayri müslim tüccarlara uygulanan vergi eşitliğini kaldırarak müslüman tüccarlara göre hindu ve diğer yerel tüccarlardan iki kat fazla vergi alması, hindu tanrılarından shiva'ya adanmış meşhur varanasi tapınağını yıktırması, saray müzisyenlerinin çalgılarını sarayın bahçesine gömdürmesi, imparatorluğun bilhassa batısında yaşayan şii popülasyonunu sistemli bir şekilde yok etmeye çalışması, dekkan'da maratha başta olmak kaydıyla gayri müslim halka 1680'lerden itibaren sürekli zulmetmiş olması ve maratha krallarından sambhaci bhuşale'yi bir hayli tartışmalı bir şekilde ve kendi tebaasının önünde infaz ettirmesi, sayısının yüzlerle ifade edildiği cami inşaatları ve feteva-i hindiyye'nin derlenmesi için toplamda 700 bin rupi gibi gibi dönemin koşullarına göre akıl almaz bir bütçeyi ayırmış olması, tasavvuf çalışmalarında yer alan tüm müslüman teologları sürmesi ya da öldürtmesi ve daha pek çok buram buram kifayetsizlik, cehalet, habaset ve çapsızlık kokan ve aynı zamanda da hindistan ile pakistan arasında günümüzde yaşanmaya devam eden dinî sorunların da temelini atmış olan uygulama ve kararlarıyla tarihin en renkli imparatorluklarından birisini kelimenin tam anlamıyla içeriden çökerterek karanlığa gömmüştür.

    1707 senesinde hayatını kaybettikten çok kısa bir süre sonra babür imparatorluğu parçalanarak maratha konfedeasyonu başta olmak üzere etnik hindu isyanlarıyla baş edemeyerek tarihin tozlu sayfalarındaki yerini almıştır. ekber şah'ın yönetiminde tam bir bilim, kültür ve hoş görü yuvası haline gelmiş olan bu büyük devletin sonunun bu şekilde gelmiş olması ise tarihin acı bir cilvesi gibi durmaktadır.

    öte yandan, tarihçi ve müzikolog katherine brown ise ismi urduca'da tahta yakışan manasına gelmekte olan evrengzib'e yöneltilmiş bulunan eleştirilerin büyük kısmına katılmamakta ve kendisinin herhangi bir tarihi kaynakta bir tapınak yıktırdığı ya da ülke genelinde müziği yasakladığına dair bir bilgi olmadığını iddia etmektedir. brown'a göre bu imparatorun kötü şöhretinin en büyük iki gerekçesi babür imparatorluğu'nun iki asra yakındır pek bulaşmadığı racput ve marathalara, yani güneydeki hindu kökenli halklara bulaşması ve onları biraz da sert bir biçimde boyunduruğu altına alması ve kendisinin döneminin ekseriyetle kendisinden takriben bir asır sonra yaşamış olan hint vakanüvisler tarafından kayıtlara geçmesi olduğunu dile getirmektedir.

    amellerinin arasında abartılan ögeler olma ihtimali bulunsa da kendisinin ekber şah, cihangir sultan ve şah cihan ile süregelen tolerans ortamını yıkarak imparatorluğun temellerine radikal islamcılık adına dinamit koyduğu da aşikârdır.
  • müslime melis savaş tarafından yazılan ''âlemgîr şâh’ın (evrengzib) hindu politikaları ve bunun üzerine bir değerlendirme'' başlıklı makalenin 9. sayfasında alemgir'in koyduğu müzik yasağını italyan seyyah niccolao manucci eserinden bir bölüm paylaşarak anlatmış

    ''âlemgîr’in sosyal yaşam konusunda da hindu toplumu üzerinde önemli uygulamaları
    olmuştur. sosyal yaşamda müzik ve eğlenceye düşkün olan hindu toplumu babürlü
    devletini de etkilemesi kaçınılmaz olmuştur. özellikle babürlü saraylarında özel gün ve gecelerde gösteriler yapan müzisyenler ve dansçılar görev almakta idi ancak âlemgîr kendinden önceki atalarından farklı olarak özellikle saltanat döneminde hindu müzisyenlerin görevlerine son vererek müziği yasaklamıştır. bu durum italyan seyyah manucci’nin eserine şu şekilde yansımıştır:

    “…âlemgîr çok sayıdaki müzisyene karşı adımlar attı. hindistan’da hem babürlülerhem de hindular şarkı ve enstrümantal müzik dinlemeye çok düşkündür. bu nedenle aynı yetkiyle müziğin durdurulmasını emretti. eğer herhangi bir evde veya başka bir yerde şarkı sesi ya da müzik aletinin sesi duyulursa görevli gidebildiği kadar hızlı bir şekilde derhal oraya gitmeli ve müzik aletlerini kırarak onları tutuklamalıdır. bu müzik aletlerinin büyük bir tahribatına neden oldu. kendilerini
    bu zorluk içerisinde bulan ve geçim için başka bir yolu olmayan, büyük kazançlarının sona ermesi muhtemel olan müzisyenler bir öğüt aldılar ve birlikte kralı aşağıdaki şekilde yatıştırmaya çalıştı:

    yaklaşık bin kişi âlemgîr’in camiye gittiği cuma günü toplandı.
    ülkenin geleneği olarak yirmiden fazla süslü tabutla ortaya çıktılar, büyük bir keder ve birçok duygu işareti ile yüksek sesle ağlıyorlardı, sanki tabut(buradaki tabut müziğin tabutu olarak kastedilmiş) tanınmış bir kişininmiş gibi eşlik ediyorlardı. âlemgîr uzaktan bu çokluğu gördü ve büyük ağlama ve ağıtlarını duydu, merak ederek, bu aşırı kederin nedenini öğrenmek için birilerini gönderdi. müzisyenler gürültü ve gözyaşlarını iki katına çıkardılar, kralın onlara şefkat göstermesini istediler. acı çekerek, kralın emirlerinin müziği öldürdüğünü hıçkırarak cevapladılar,
    bu yüzden müziği mezara taşıyorlardı. söylenilenler krala rapor edildi, kral dikkate değer ve oldukça sessiz bir şekilde, müziğin ruhu için dua etmeli ve iyice gömüldüğünü görmelidirler. buna rağmen soylular gizlice şarkıları dinlemeyi bırakmadılar. bu katılık merkezi şehirlerde
    uygulandı…”54

    niccolaomanucci, storia do mogoror mogulındia 1653-1708, vol ıı, editionds ındian, calcutta 1966, s.5-6 ''

    söz konusu makale https://dergipark.org.tr/…load/article-file/1417260
  • ilk türk astronot. (bkz: evrengezer)
hesabın var mı? giriş yap