ekstraksiyon

• bitkinin özünü veya özütünü elde etmek^*. (bkz: kromatografi).
• (bkz: extract)
• çekme(ekstraksiyon),çözeltilerden veya katı karışımlardan bir maddeyi ayırmak ve çözücünün ve istenmeyen safsızlıkları karışımlardan uzaklaştırmak için yapılan işlemdir.alternatifleri kromatografi,destilasyon.
• di$ hekimi jargonunda di$ cekimi icin kullanilir.
• çözücü kullanarak keten tohumundan keten yağı, su kullanarak şeker pancarından şeker eldesi buna örnek olarak verilebilir.
• ingilizce "extraction" kelimesinden turkce'ye gecmistir. kimya, gida muhendisligi, biyoloji gibi bolumlerde yaygin olarak kullanilan bir kelimedir.
  ex + traction olarak ayrilabilir.
  
  "ex"in bulunulan ortamdan ayrilma, yokolma gibi anlamlari vardir. "tract" ise latince'den gelir cekme anlami vardir, dilimizde ki traktor (cekici) kelimesi de buradan gelir. mamafih extraction bir maddeyi bulundugu ortamdan cekip disari alma anlamina gelir.
  
  benzer sekilde attraction, contraction.. gibi cok sayida ingilizce kelimenin de cozumlemesi de yapilabilir, kelime ezberlemekte zorlananlar bu sekilde dusunerek sozcuklerin anlamlarini akillarinda tutabilirler zira ingilizce'de ki sayisiz kelime benzer bicimde kokleri latince'den alinarak prefix veya suffix eklenmesiyle olusturulmuslardir.
• kimyada karışımları ayırma yöntemlerinden biri.maddelerin çözünürlük farkı prensibine dayanır parfüm üretiminde önemli bir yeri vardır.özetle diyelimki elimizde bir çözelti bulunuyor biz buna çözeltinin içindeki katının çözünmediği başka bir sıvı ekliyoruz katı sonradan eklenen sıvının içinde çökeliyor ve böylece ayrıştırma işlemi gerçekleşmiş oluyor. wikipediada çok güzel bir video var olayı görüntülü anlamak isteyenler için :
  http://en.wikipedia.org/…i/liquid-liquid_extraction
  gerçi bu videoda sıvı-sıvı çözeltisi kullanılmış sanırım ama her ikisi içinde aynı prensipler geçerli
• sıvı sıvı ekstraksiyon da maddelerin çözünme farlılıklarından yola çıkılır. birbiri içinde çözünmeyen iki sıvı kullanılarak mesela su ve dichloromethane, su fazı ve organik fazı elde edilir. suda çözünen maddeler su fazında, dichloromethane de çözünenler organik fazda toplanır. ayırma hunisi kullanılarak istenilen fazı çekeriz. bu yolla maddeleri saflaştırıp, ayırmış oluyoruz.
• çeşitlerinden biri de süperkritik ekstraksiyondur (tam adıyla süperkritik akışkan ekstraksiyonu). uygun bir çözücünün süperkritik faz haline getirilmesiyle gerçekleştirilir.
  bu çözücü (bitkiler için) genellikle –kritik sıcaklığının düşük olması, yanıcı olmaması, ucuz olması vb. nedenlerden dolayı- co2’dir. ekstraksiyon işlemi için hammadde, gerekli ön hazırlıkların ardından, ekstraktöre yerleştirilir ve süperkritik akışkan üst kısımdan beslenir. çözücü, ekstraktör içinde ilerleyerek, ürünün hammadde içinden ayrılmasını sağlar. ekstrat alt kısımdan toplanır ve basınç düşürülerek çözücünün ortamdan kolayca ayrılması sağlanır böylece üründe çözücü kalıntısı bulunmaz dolayısıyla ek bir ayırma işlemi gerektirmez. eğer çok paranız varsa işlem sırasında kullanılan çözücüyü, bir sonraki ekstraksiyon işlemi için geri besleyerek atıksız bir sistem oluşturabilirsiniz. bu yöntem ile harika uçucu yağlar elde edilir.^**
• ekstraksiyon bir veya birden fazla komponentin bir fazdan (büyük çoğunlukta katı ve sıvı) diğer bir faza (genellikle sıvı ve gaz) transfer etme işlemidir. bu işlem sonunda ilgilendiğimiz maddenin transfer olduğu faza ekstre adı verilir. ekstreler büyük çoğunlukta ilgilendiğimiz madde ve diğer yabancı maddelerden oluşan bir çözeltidir. mayalanmış çay yapraklarından sıcak su yardımı ile renk (oda koşullarında katı fazdadır fakat kullandığımız çözgen olan sıcak suda çözünmüş durumdadır) ve koku (çoğunlukla suda çözünür bileşenlerdir ve sıcak suyun yardımı ile buharlaşır ve çayın aromatik kokusunu oluşturur) veren maddelerin sıcak suya geçmesi günlük hayatımızda sıklıkla karşılaştığımız bu prosese verilebilecek en basit örnektir.
  işlem sırasında kullanılan bileşenlerin bulunduğu faza göre değişik isimler almaktadır. katı-sıvı ve sıvı-sıvı ekstraksiyon prosesleri endüstride ve laboratuvar ölçeğinde sıklıkla kullanılan sistemlerdir. sıvı-sıvı ekstraksiyonunda iki fazda sıvıdır ve ilgilenilen madde bir fazdan diğerine transfer olur. katı-sıvı ekstraksiyonunda ise ilgilenilen madde katı fazda olup sıvı faza transfer edilir.
  
  ekstraksiyona etki eden faktörler üç ana grupta toplanabilir.
  
  çözücü madde teması : katının hazırlanması, kırma, öğütme, parçalara bölme veya yeniden şekillendirme olarak gerçekleştirilebilir. çözünmesi istenen madde katı yüzeyinde ise, çözücü ile ekstrakte edilmesi kolaydır. çözünmesi istenen madde katının içinde ise, katının bir ön işlemden geçirilerek parçacık boyutunun küçültülmesi ile katı-çözücü temas yüzeyi arttırılarak ekstraksiyon verimi yükselir.
  
  kullanılan çözücünün seçimi : ekstraksiyon işlemi için seçilen çözücü istenilen maddeyi çözebilen yapıda olmalıdır. çözücüde çözünen maddenin doygunluk noktasına bağlı olarak çözücü kapasitesi belirlenir. ancak çözücü kapasitesi ne olursa olsun, kullanılan çözücü miktarı inert katının miktarına göre seçilmelidir. çözücü ekstrakte edilen katıdan ve ekstre çözücüden (çözünen + çözücü) kolayca ayrılabilme özelliğine sahip olmalıdır. ekstraksiyonda düşük kaynama noktasına sahip çözücülerin kullanılması tercih edilir. sıvı-sıvı ekstraksiyonunda kullanılan sıvılar birbirleri ile karışmamalıdır. ayrıca katı-sıvı ekstraksiyonunda sıvı faz katı fazı çözücek özellikte olmamalıdır.
  
  sıcaklık : ekstraksiyon işleminde yüksek sıcaklıklarda çalışmak çözünen maddenin çözücüye geçişini hızlandırır. ekstrakte edilecek katının yapısına bağlı olarak sıcaklıkla ekstraksiyon verimi artmasına rağmen, yüksek sıcaklıkta bazı bileşenlerin yapısında bozunmalar oluşabilir ve arzu edilmeyen bileşikler de çözünebilir.
  
  edit : imla