dukas hanedanı

• pasinler ve malazgirt akınlarıyla türkler'in anadolu'ya sarktığı yıllarda başta olan bizans hanedanı. 1081'de bizans tahtından dehlendikten sonra iznik imparatorluğu'na iskele olmuşlar.
• 1. constantinus tarafından konstantinopolis'in kurulması ve başkent ilan edilmesini takiben 4'üncü asrın ortalarında ilirya ya da selanik taraflarından gelerek şehre yerleşen ve muhtemelen i. valentinianus döneminde dux titri bahşedilen ismi müphem bir soyludan ve bu soylunun unvanı olan "dux"tan köken aldığı tahmin edilen ve 10'uncu asır ve sonrasında doğu roma imparatorluğu bünyesinde önemli görevler alıp 1059 ilâ 1081 seneleri arasında kısa bir dönem tahtın da sahibi olan hanedan.
  
  ünlü tarihçi ve yazar ioannes zonaras'a göre dokuzuncu asırda theophilus ve iii. mihail dönemlerinde sarayda görev aldığı bilinen bir andronikos dukas mevcuttur ve kuvvetle muhtemel bu andronikos'un torunu ve büyük torunu olan andronikos ve konstantinos dukas da altıncı leon'un hükümdarlığı döneminde önemli askeri görevler üstlenmişlerdir. hatta konstantinos helladikos ile birlikte m.s. 913 yazında konstantinopolis'te tahtı gasp etmeye çalışan ve başarısız olup öldürülen konstantinos dukas da bu kişidir. öte yandan, konstantinos'un kardeşi olan nikolaos dukas'ın 917 senesinde doğu roma ile bulgar orduları arasında keşan civarlarında cereyan eden bir muharebede hayatını kaybetmesiyle zonaras'a göre dukas ailesinin son ferdi de hayatını kaybetmiş ve böylece soy yok olmuştur.
  
  11'inci asrın ikinci yarısında otuz seneye yakın doğu roma tahtında bulunan dukas hanedanı üyeleri ise bir diğer ünlü tarihçi michael psellos'a göre kesinlikle bir önceki soyun devamıdır. zonaras ise bunu reddederek bu ailenin paflagonya^* ya da gangra^* kökenli başka bir soy olduğunu iddia etmektedir. bazı çağdaş ermeni tarihçilere göre ise dukas ailesi, ermeni kökenli bir ailedir. lâkin, bunu desteklemekte olan somut bir kanıta rastlamak pek mümkün değil.
  
  michael vii doukas ve konstantinos x doukas gibi doğu roma imparatorluğu tarihinin en silik imparatorlarından ikisini çıkarmış olan bu hanedanın imparatorlardan ziyade devlete hizmet eden diğer seçkin karakterler ile anıldığını söylemekte yarar var. aleksios komnenos'un en güvendiği generallerinden olan ioannes dukas, genç yaşta ölmesine rağmen selanik dux'u^* olarak önemli imar işlerine imza atmış olan andronikos dukas paleologos, manuel komnenos döneminin en önemli idarecilerinden konstantinos dukas, epir despotluğu'nun kurucusu mihail komnenos dukas ve meşhur dukas kroniği'nin eser sahibi ve ilk ismi bilinmezlikle müsemma tarihçi dukas, dukas hanedanı'nın taht macerası sonrasında doğu roma'ya hizmet etmiş bazı en önemli kişilerindendir.
  
  günümüzde yunanistan'daki doukas, doukakis, doukopoulos, fransa'daki ducas ve ducasse, romanya, moldova ve macaristan'daki dukas ve dukasz ve arnavutluk'taki duka soyadlarının bir şekilde istanbul'un fethi sonrasında avrupa yolunu tutan dönemin dukas soyu mensuplarının devamı olduğu düşünülmektedir. bu bağlamda; amerikalı meşhur aktris olympia dukakis ve bir ara demokratlar'ın adayı olarak birleşik devletler başkan adayı olup baba bush'a kaybetmiş olan kuzeni michael dukakis de çağımızdaki örnekler arasında en dikkat çekici olanlarındandır.