• j.s.bach'ın bwv 232 numarasıyla numaralanmış aldolf hitler'in ikinci dünya savaşı sırasında paris'i işgal ettikten sonra herbert von karajan'ı paris'e çağırıp icra ettirdiği missa.
  • (bwv 232) johann sebastian bach tarafindan bestelenmis bes bolumluk mass. bolumleri kyrie, gloria, credo, sanctus ve agnus dei'dir. 1724 yilinda ilk bolumlerinin yazilmis oldugu bilinse de 1749 yilinda bestecinin olumunden bir sene once tamamlanmistir. ilk icrasi, tamami olmasa bile oglu carl philipp emanuel bach tarafindan johann sebastian bach'in olumunden sonra berlin'de gerceklestirilmistir.
  • gelmis gecmis en onemli barok donem bestecilerinden olan bach'in bu eseri, tuylerinizi diken diken edecek kadar ihtiraslı ve gorkemlidir. bach'in bir cok korolu eserinde oldugu gibi eser, dingin bir giris temasiyle baslar; yavas yavas kendisini koronun girisine hazirlar (kyrie eleison). giderek yukselen tansiyon, koronun benzersiz armonisiyle beraber dagilir; kendini yeni gerilim ve bosalmalara birakir. bu eseri en iyi icra eden korolardan biri, barok donemi dini koro eserlerinde uzmanlasmis "monteverdi choir"dir.
  • eser siralamasinda (bkz: bach werke verzeichnis) bwv 232 olarak yerini almis,en guzel johann sebastian bach eserlerinden.. seslendirmesi zor bir eserdir ama dinleyenlerden once soylerken kendiniz yasarsiniz tatminini..

    ayrica ilk bolumun (kyrie) bazi yerleri ,mozart requiem in introitus unu andirir gibi gelse de,andirmaz. oyle gibi gelir..
    (bkz: h moll messe)

    edit : kyrie eleison , insani dunyadan uzaklastirabilir ..
  • kimilerine göre gelmiş geçmiş en büyük sanat eseri.
    (bkz: h-moll-messe)
  • yapit hakkinda farkli entrylere dagilmis bir deneme için indeks:

    girizgah: bu entry

    kyrie:

    (bkz: #22801893)
    (bkz: #63240686)
    (bkz: #63240690)

    gloria:

    (bkz: #22804006)

    credo:

    (bkz: #22804832)

    sanctus:

    (bkz: #22805133)

    benedictus:

    (bkz: #22805651)

    agnus dei:

    (bkz: #22805731)

    -----------------------------------------------

    tum bati muzigi tarihinin en onde gelen dini yapitlarindandir. en onde geleni diyenlere de siklikla rastlanir. 1733 yilinda diplomatik nedenlerle kaleme alinmistir. o yil itibariyle 10 senedir leipzig'de yasamakta ve calismakta olan bach besteci olarak mevcut konumunu guclendirmek ve terfi alma amaciyla yeni secilen sakson prensi 3. agustus'a yapiti ithaf eder (pek zarif yazilmis bir cover letter'la) eski prensin olumu nedeniyle bolge capinda matem nedeniyle 5 ayligina askiya alinan muzik etkinliklerinin vesile oldugu boslugu firsat bilerek calismaya koyulur. bu asamada yapitin sadece kyrie ve gloria bolumlerini besteler (o zamanlar bir besteci missa bestelediginde cok genelde [istisnasiz?] kyrie ve gloria dualarini besteler geri kalanlar icin [credo sanctus benedictus agnus dei] icin muzik yazmazdi. liturjik kullanimda bu dualarin muziklendirilmesi adetten degildi) yapiti yeni prense sunarken bekledigi terfi ise ancak 3 sene sonra, 1736'da kendisine layik gorulur.

    bach kariyerinin \ yasaminin son 10 yilinda, 1740'dan itibaren, bilindik anlamda beste yapmaktan cok muzikal projelere imza atmaya baslamisti. ele aldigi formlarda bir besteciden beklenenin cok otesinde kapsam ve icerikte yapitlar besteliyordu. ornegin iyi duzenli klavye ikinci kitabi buna bir ornektir. keza goldberg cesitlemeleri. kimse bu yapita siradan bir tema uzerine cesitlemeler yapiti olarak bakamaz. bunun cok otesinde bir insaa soz konusudur. keza fug sanati bir fugler derlemesi olmanin cok otesindedir. keza muzikal sunu bir tema uzerine yapilmis komiklikler sakalar bilmece bulmaca dil ustunde kaydirmaca degildir.

    o ana kadar iki bolumunu bestelemis oldugu missa da bu projelendirme surecinden nasibini aldi ; besteci yapiti bir tam missaya (missa tota) cevirmeye bu tarihlerde karar verdi ve bu karari dogrultusunda daha once bestelemis oldugu iki bolume credo sanctus benedictus ve agnus dei dualarini ilave ederek yapiti bir tam missaya cevirmis oldu ve son haliyle bir dini muzik aniti elde etmis olur.

    neden 'anit'i? bu yapit tamamlanmis haliyle yorumdan bagimsiz olarak 100 dakikayi asan bir surelemeye sahiptir. bu capta bir dini muzik yapiti olamaz. yani olur ancak bu yapit bir ayinde kullanilamaz zira kullanilacak olursa ayinde soylenen diger dualar ve uygulanan rituellerle birlikte ayinin toplam suresi saatler surme noktasina gelir ki hicbir kilisede bu capta bir ayin yapilmaz. bu yapitin saxon kralina ithaf edilmek uzere bestelenmis ilk iki bolumunun toplam suresi bir saate vardigi icin bir ayin muzigi olarak kullanilmak icin cok uzundur.

    yapitin bir konser muzigi olarak 1859'dan once, dolayisiyla bach hayattayken de, temsil edildigine dair bir bulgu yoktur.

    su halde bach'in yapiti bir ayinde kullanilmak uzere tamamladigini dusunemeyiz. bizzat kendisi inanc sahibi olan ve kilise kantoru olarak calisan besteci bu kadar uzun bir ayin muziginin kullaniminin imkansiz oldugunun idraki icerisindedir. zaten luteryen inaca sahip bestecinin bir tam katolik ayini bestelemesi cok da anlamli degildir. bu yapittan sonra 4 adet daha missa brevis (kyrie-gloria missasi) bestelemis ve bunlari bir tam ayin muzigine cevirmemistir.

    bunu neden yapti? daha dogrusu neden bu tip cok genis capli projelerle ugrasiyordu? herhalde ardinda bir tur muzik ansiklopedileri birakmayi amacliyordu. bu baglamda, ornegin, fug sanati adli yapitin adi gercekten pek uygun konulmus bir isimdir. yapit, fug yazisina iliskin o tarih itibariyle var olan hemen herseyi kapsamaktaydi. muzikal sunu, goldberg cesitlemeleri ve iyi duzenli klaye ikinci kitap icin de benzer tanimlamalari yapabiliriz.

    bu baglamda si minor missa dini muzik yazisinin bir derlemesi olarak gorulebilir. icinde statik dua metni ile yapilabilecek hemen hersey mevcuttur.

    (bu yapit icin 'butun zamanlar ve butun insanlar icin bestelenmis en buyuk sanat yapiti' ifadesi hans georg nägeli tarafindan kullanilmistir. yapit haydn ve beethoven gibi isimler tarafindan cokca takdir gormus bir yapittir. hatta bu yapitin basildigi tarihlerde meshur missa solemnisini yazmakta olan beethoven'in yapiti gorunce o ana kadar yazdigi muzigi ciddi bicimde degistirdigi, cok daha kapsamli bir yapiya dondurdugu bilinir. bunu yaparkenki amaci gecen yuzyilin [18.] anitsal yapitina icinde bulundugu yuzyilin [19.] bir baska anitsal yapitini yazarak cevap verme amacidir ve hic suphesiz missa solemnis gibi bir saheserin vucuda gelmesinde bach'in si minor missa'sinin buyuk bir itici gucu olmustur)

    * yapitin icindeki ilk nota 1724 tarihli iken son nota bestecinin olumunden kisa sure once yazilmistir. dolayisiyla yapitin vucuda gelisi yaklasik 25 senelik bir sureci kapsar.

    yapitin bach'in gozunde nasil bir butunluk arzettigi ayri bir tartisma konusudur. bach yapitin bolumlerini numaralamistir ve bu numaralama cercevesinde kyrie ve gloria 1., credo 2., sanctus (hosanna hariç) 3. ve geri kalan dualar ise 4. bolum olarak numaralandirilmistir ve sadece 4. bolumun sonunda, her yapitinin sonuna attigi imzasi, soli deo gloria (zafer yanliz tanri'nindir) ibaresi bulunmaktadir. her bolumu ayri bir yapit olarak dusunuyor olsa her bolumun sonunda bu ifadeye rastlardik. bu bolumlemenin oldukca dengesiz oldugu dikkat ceker. bach'in ilk bolum dedigi kyrie-gloria yapitin yarisi kadar tutmaktadir. sanctus'tan ibaret ucuncu bolum 5 dakika kadar surer.

    ote yandan yapitin bolumlerinin (dualarin) bestelendigi tarihler goz onune alindiginda butunluk hissi kaybolur. sanctus bolumu 1724 tarihlidir ve tabii ki bu dua bestelenirken daha sonra boyle bir yapitta kullanilmasi dusuncesiyle bestelenmemistir. kyrie ve gloria dualarinin bestelenisi yukarda bahsedildigi uzere 1730'larin ilk yarisina tekabul eder ve yine bu capta bir dini yapitin bir parcasi olmalari dusuncesiyle kaleme alinmamislardir. geri kalan bolumler ise 1740'lar boyunca kaleme alinmistir ancak bu sefer amac daha once bestelenmis uc duayi (kyrie, gloria, sanctus) bir tam ayin muzigine cevirmektir. dolayisiyla bolumler (dualar) arasinda organik bir iliski yoktur. yapit bastan bir butun olarak dusunulmemis, sonradan , tabiri caizse, derlenmistir. derleme tabiri cokca uygun dusmektedir zira dualarin alt bolumlerindeki muzikler tumden yeni muzikler de degildir: bir cogu onceki dini muzik yapitlarindan derlenmistir.

    yapita iliskin butunluk hissini kaybettiren bir diger husus yapitin bolumleri arasinda bir ortak orkestralama olmamasidir. hemen her ardisik bolumde yapitin orkestralamasi degismektedir, bir bolumde genis capli bir koro bolumu dinleyen dinleyici takip eden bolumde surekli bas, solist bir alet ve ses icin yazilmis uc satirlik bir muzikle karsilasmaktadir. yapitin koro kullanimi da homojen degildir. 4,5, 6 ve 8 sesli koro kullanimi degisik bolumlerde karsimiza cikar. bu olgu dogal karsilanmalidir zira yukarda anlatildigi uzere yapitin bolumleri tamamen ayri tarihlerde ve tamamen farkli amaclara hizmet edecek sekilde bestelenmislerdir.

    bu heterojen insaaya karsin yapit gunumuzde bir butun olarak ele alinir ve bir butun olarak seslendirilir. bu haliyle de tum zamanlarin en genis capli ayin muzigi olma ozelligini tasir. kimi yorumlarda suresi 2 saati asar.
    ancak standart surelemesinin 100-110 dakika arasinda oldugunu soyleyebiliriz.
  • indeks: (bkz: #22801481)

    yapitin ilk bolumu olan kyrie duasi uc alt bolumden olusur.

    1. alt bolum 3 satir suren duanin (bkz: #9504017) ilk satirini isler. 'kyrie eleison'. muzik orkestra ve 5 sesli koro icin bestelenmistir. orkestra 1. keman 2. keman, viola, surekli bas (basso continuo) , 2'ser adet flut ve obua, bir fagottan mutesekkilken koro iki soprano (s) ve birer alto (a) tenor (t) ve bas (b) grup icerir (ssatb). tempo adagio olarak verilmistir. yapita adini veren tonalitede, si minor tonunda, yazilmistir.

    bach'in en buyuk iki dini yapitinin ikisinde de, matta cilesi ve si minor missa, yapit, icindeki en kapsamli ve en dramatik muzikle baslar. bu ilginc bir husustur. sanki bach en buyuk atisini bastan yapmaktadir. dolayisiyla yapitin ilerleyisinde dramatik bir artis gozlemlenmez. hatta son uc bolumde muzikal yogunlugun azaldigi bile gozlemlenir. bu acidan beethoven'in missa solemnisi ile kiyaslamak ilginctir. beethoven missasina makul bir kyrie ile baslar ve her bolumde oncekine nazaran daha guclu bir muzik yazar. ve yapit cap olarak degilse de dramatik muhteviyat olarak en guclu muzikle sonlanir (agnus dei)

    bolum kyrie kelimesinin uc kere tekrar edilmesi ile baslar. cumle sonunda kilise muzigi icin sasirtici uzunlukta bir orkestra interludu ile karsilasiriz.

    https://www.youtube.com/…atch?v=smuxuqppdae#t=0m38s

    interlud sonunda koro 5 sesli olarak kyrie eleison cumlesini, dogal olarak interludde sunulan tema ve islenisi uzerinden, islemeye baslar. master at work!

    https://www.youtube.com/…atch?v=smuxuqppdae#t=2m46s

    5 sesli muzik bach veriminde cok sik rastlanan birsey degildir, bu acidan bu koronun onemi buyuktur. dramatik gucu ise duyulmaya degerdir.

    kimi temsillerde bu fugal isleme ses solistlerine yaptirilir. boyle bir temsilde dogal olarak 5 adet solist olmasi gerekir.

    https://www.youtube.com/…atch?v=3gngcomw6ce#t=2m20s

    (islemenin ilerleyen olculerinde gerci koro kullaniliyor, bu temsil bu acidan biraz karisik, sef pek bir degisik islere girismis)

    kimi durumlarda bu solistler koro elemanlari olurlar. yani gittiginiz temsilde neyle karsilacaginizi
    onceden bilemezsiniz.

    https://www.youtube.com/…atch?v=6jag992c41a#t=4m10s

    tabii ilk bakista biraz garip gelebilir, sonucta bu koro icin mi yazilmis yoksa solistler icin mi? bach'in muzik yazisinin soyutlugu bu sorunun mutlak bir cevabinin olmasinin onune gecer. onemli olan yazinin detaylarinin duyulabilecegi bir ses dengesinin elde edilebilmesidir, bu yapildiktan sonra orkestralamanin bir onemi kalmamaktadir. bu bolumun yaylilar 4lusu (iki keman, viola, bas) ve ikiser flut ve obua icin bestelendigi goz onun alinirsa bu orkestralamay oda muzigi muamelesi cekmek olasidir. fikir vermesi acisindan suna bakmanizi tavsiye ederim:

    https://www.youtube.com/watch?v=f3i6vpkqefc

    (goruntu kaydi da vardi da bulamadim)

    burada yaylilar 5lisi ve ikiser obua fagot korno ve bir flut icin bestelenmis bir senfoninin 5 yaylil alet ile yapilmis bir temsilini goruyorsunuz. ses dengesi saglandigi surece yayli aletlerin sayisi uflemelilerden az oldugu durumda bile gayet dinlenesi bir sonuc elde edilebiliyor. mozart ve haydn'in toplam 180e yakin senfonisinin en az ucte birinin ikiser obua ve korno ile yaylilar dortlusu icin bestelenmis oldugunu ve bu sekilde temsil edilebilecegini hatirlatmakta fayda goruyorum.

    bach'a donecek olursak, onun orkestralamasindaki uflemeli sayisi schubert'e kiyasla zaten daha az, dolayisiyla ilgili bolume bir oda muzigi parcasi gibi bakmakta bir mahsur yok.

    tabii dev bir koro yapiti gibi de bakabilirsiniz, bu yorumcuya kalmis: https://www.youtube.com/watch?v=rrjzlmzp4fs

    yahut

    https://www.youtube.com/watch?v=fef-zlynxdu

    orkestralamadan bahsetmisken: surekli bas olarak ne kullanildigi da sefe kalmis. org kontrbas, cello ve fagot (yapitin ilerleyen kisminda sololari oldugundan sahnede bulunurlar ama o bolume kadar da bos durmasinlar diye hem de zaten bir basso continuo alet olduklarindan...) kullanimi standart gibidir ama kimi temsillerde klavsen de kullanildigi gorulur.

    muzige donelim. bu 5 sesli fug islemesinden sonra gene bir ara muzikle karsilasiriz:

    https://www.youtube.com/…atch?v=6jag992c41a#t=7m29s

    kyrie eleison'un ikinci islenisi takip eder ve bolum sonlanir:

    https://www.youtube.com/watch?v=6jag992c41a#t=8m4s

    ornek verilen temsilde oldugu gibi cumlenin ilk islenisi solistlerle yapilsa bile ikinci isleniste koro devreye sokulur genelde, her iki islenis de solistlerce yapilmis olmasin diye.

    istisnai bir durum ovpp (one voice per part) temsillerinde olur ki tanimi geregi burada devreye girecek bir koro zaten bulunmamaktadir.

    bu sekilde besteci yapita yapitin en uzun ve belki de en guclu bolumu ile baslamis olur. 27 bolumluk yapitin ilk bolumunde yapitin yuzde onu bitmistir.
  • indeks: (bkz: #22801481)

    yapitin 2. bolumu, gloria, 9 alt bolumden olusur. duanin latince ve ingilizce metni icin :

    http://en.wikipedia.org/…deo#present-day_latin_text

    1. alt bolumde orkestraya 3 trompet ve timpani katilir. ssatb koro re major tonunda coskun bir sekilde duanin ilk satirini, glória in excélsis deo, okur. muzigin uc zamanli ilerlemesi ve orkestralamaya ilave edilen 3 trompet uclu inanc sistemine bir gonderme olarak gorulebilir. burada artik kyrie'deki oda muzigi yerini acik olarak 'genis' capli bir topluluga birakmistir. muzikal anlamda da oldukca canli hatta, yazi stili nedeniyle, surukleyici bir parcadir.

    2. alt bolumde besteci "et in terra pax homínibus bonae voluntátis" cumlesini isler. bu harika bir korodur. bu alt bolume gecidiginde muzigin temposu onceki alt bolume nazaran duser ve sessizlesir. bu rastgele yapilmis bir muzikal numara degildir, metinle ilintili oldukca hos bir anlami vardir. burada onceki koronun goklere ovguler duzen satirlarindan sonra ' ... ve yeryuzunde huzur / et in terra pax ...' cumlesi islenmeye baslar. muzik de buna paralel olarak goklerden (trompetli timpanili coskulu hizli ve uc zamanli muzikten) yere (sessiz 4 zamanli yavascana) parcaya geçer.

    ancak muzik ilerledikce metnin ilerleyen kisimlarinda sesler buyur ve sonunda doruga cikar.

    bu iki alt bolumdeki muzik sonradan bestecinin 191 bwv numarali kantatinin ilk bolumunde de kullanilmistir.

    3. alt bolumde "laudámus te, benedícimus te, adorámus te, glorificámus te" satirlari islenir. solo keman, 1. ve 2. kemanlar, violalar, surekli bas ve 2. soprano solist icin yazilmis bir aryadir. la major tonunda ve andante temposunda yazilmistir. ternary forma (aria da capo) uyan bir yapidadir. bu bolumde bach gloria duasinin konçertant karakterinin ilk gosterimini yapar. duanin 9 alt bolumunden 4unde en az 4 farkli solo/ konçertant parti gorulecektir. gene oldukça zengin yazilmis korolar arasina yerlestirilmis bu bolumlerle birlikte gloria duasinin ne kadar renkli ve carpici kaleme alindigi gorulmektedir. besteci olasi yeni isverenini etkilemek icin elindeki her materyali kullanima sunmaktadir.

    4. alt bolumde "grátias ágimus tibi propter magnam glóriam tuam" cumlesi islenir. re major ve allegro moderato'dur. satb koro icin yazilmistir. bu bolumdeki muzik yapitin en son duasi ve iki adet alt bolumu olan olan agnus dei'nin 2. alt bolumunde aynen kullanilir ve bu sekilde yapitin tumu yine bu muzikle biter. her iki duanin sozlerinin de bir alisveris uzerine kurulu olmasi (we give you thanks for your great glory / grant us peace) her iki duada ayni muzigin kullanilmasi anlamli kilar.

    bu bolumdeki muzik bach'in 1731 tarihli 29 bwv numarali kantatinin 2. bolumunden alinmistir. bolumun tek kisi tarafindan yapilmis komik bir seslendirilisi icin :

    http://www.youtube.com/…63x3gi_emci&feature=related

    5. alt bolumde "dómine deus, rex cæléstis, deus pater omnípotens. dómine fili unigénite, iesu christe, dómine deus, agnus dei, fílius patris" satilari islenir. bolum 1. soprano ve tenor solistler icin bir duettir. sol major tonunda ve andante temposundadir. buradaki muzik yine 191 bwv numalari kantatin bu sefer 2. bolumde karsimiza cikar. konçertant derecede genis capli yazilmis sololari olan flut ve ona eslik eden yaylilar dortlusu (bu yapit ozelinde kastedilen: 1. ve. 2. keman, viola ve surekli bas [cello, kontrbas, org ve varsa baska surekli bas alet {fagot, lavta, klavsen vb.} ] ) icin yazilmistir. buradaki orkestra gecisleri ve flutun koncertant karakterinin ben kilise muzigi icin gercekten cok fazla oldugunu dusunuyorum. aryanin a'sindan b'sine gecisin bu kadar uzun tutulmasini metnin (gayet zevk verici) bir suistimali olarak gordugumu bile soyleyebilirim. sonucta karsinda statik bir dua metni var, yaz gec iste. ama oyle yapmiyor, bu metni kendi muzikal (bu ornekte konçertant) dusuncelerine alet ediyor. iyi de ediyor!

    bu alt bolum 9 alt bolumu olan gloria'nin merkezini olusturur ve sozleri tanri \ isa'ya bir hitabettir. duanin merkezindeki bolumde bu hitabi iceren satirlarin islenmis olmasi bir rastlanti degildir. bu haliyle dua tanri \ isa'nin merkezini kapladigi bir muzikal yapidir.

    burada onemli bir dramatik ozellik vardir. daha onceden bahsettigimiz uzere aryalarin ternary form'da yazilmasi bir adetken burada bach bu formdan oldukca uzak bir yapida yazar. a - b - a yapisi a - b ye indirilmistir. bu tip aryalarda a ve b'nin celisik dogada muzik icermesi adettendir yani eger a pozitif bir muzik iceriyorsa b'nin gorece daha golgeli \ karanlik bir muzik icermesi adettendir. bach yapiti b'de keserek, bir acidan aryanin (duet'in) ucunu acik birakarak takip eden bolume harika bir gecis hazirlamis olur zira takip eden bolum minor tonda yazilmis bir korodur. sayet geleneksel yapiya uyup dueti basladigi gibi bitirseydi, ki bu durumda sol major tonunda bitmis olacakti, keyifli biten muzigi takiben agirbasli korale gecis ayni olcude bir dramatik bir sureklilik arzetmeyecekti. bu nokta, bach'in yeri geldiginde geleneksel yapilari dramatik amaclar dogrultusunda nasil esnetebildiginin harika bir ornegini teskil eder. tamamen ayni mantik credo duasi icerisinde de kullanilacaktir.

    6. alt bolum onceki bolumun bittigi yerden devam edercesine baslar. oldukca dramatik bir atmosferin devamini ustlenir. onceki bolumun koncertant flutunun yanina 2. flut de dahil olmustur ve ikisi sessiz ve karanlik koronun uzerinde ucusurlar. sanki duanin sozlerinin agirligini ve dahi azabini ("qui tollis peccáta mundi, miserére nobis; qui tollis peccáta mundi, súscipe deprecatiónem nostram" dunyanin gunahlarini tasiyan/alip goturen) hafifletmeye calisirlar.

    iki flutun yanisira orkestralamasinda 1. ve 2. kemanlar, viola, surekli bas vardir. satb koro icin kaleme alinmistir. 1. sopranolarin eksikligi muzigi daha da karanlik bir tona burundurur. si minor tonunda ve lento tempodadir. bolumun muzigi bach'in daha onceden kaleme aldigi 46 bwv numarali kantatinin 1. bolumunun ilk yarisindaki muziktir.

    7. alt bolum "qui sedes ad déxteram patris, miserére nobis" cumlesini isler. solist obua, 1. ve 2. kemanlar, viola, surekli bas ve alto solist icin bestelenmis bir aryadir. si minor tonunda bir andantedir. duanin 3. genis capli koncertant aryasi. arya aba formundadir.

    helmuth rilling bir noktaya dikkat ceker: obua ve solist altonun diyalogunda alto bir motifle baslar, obua bunu tekrar eder (1), bu olayin kendisi tekrar eder (2) ve 3 tekrarda obua ve alto motifi ayni anda soyler (3). obua ve altonun baba ve oglu simgeledigi dusunulurse motifin ilk iki calinisi onlarin farkliligini, 3. calinisi ise onlarin yekbutunlugunu simgeler. bach tum bunlari dusunuyor muydu bu aryayi yazarken? yoksa bunlar sonradan muzige giydirilmis ve aslinda besteci tarafindan niyetlenilmemis seyler mi? ben suphelenmeden edemiyorum zira bu kadar ayrintiyi dusunmus oldugunu dusunemiyorum. (dusunemedi) inanamiyorum. ama yapitin oncesinde ve sonrasinda olan sembolik anlatimlar, numerik detaylar vs. goz onune alindiginda bu tip detaylarin orada bir anlam ifade etmeden durdugunu dusunmek zorlasiyor. insan her yapitin her olcusunden nem kapmaya basliyor.

    aryanin aba formunda ikinci a'da dramatik bir durus vardir. normalde aryanin ana kisimlarinda boyle duruslar o devirde sik rastlanan bir durum degildir. bu acidanda arya ilginctir.

    8. alt bolum "quóniam tu solus sanctus, tu solus dóminus, tu solus altíssimus" satirini isler. bu sefer solist sayisi uc gibidir: bir adet ana solist korno ve ona eslik eden iki yan solist 2 adet fagot vardir. bir de bunlarin tumune eslik eden surekli bas ve bas vokal solist icin bestelenmistir. ternary forma uyar. bolumun orkestralamasi yapitin orkestralama yonunden bir butunluk icermediginin kanitlarindandir. (bkz: #22801481)

    devam etmeden aryanin orkestralamasinin oldukca sira disi oldugunun altini cizelim. solist korno, iki fagot ve surekli bas icin bestelenmis bir arya... ben baska bir ornegini duymadim. hele hele kilise muziginde.

    bu bolumde bach'in muzik yazisindaki sembolik anlatimlardan cok ilginc bir tanesine denk geliriz. bolumde islenen sozler kabaca 'zira yalniz sen kutsal olansin, yalniz sen yucesin, yalniz sen en yukarda olansin' olarak cevrilebilir. bir baska deyisle ' senden baska ... yoktur' / la ilahe ... yani tanrinin mutlakligi. solist kornonun uzun temasinin koku / ana motifi 5 notaliktir.. bu parcanin ilk iki notasi arasinda bir tam oktav vardir. (ilk nota pes olan sestir) herbert blomstedt kornonun muzige bir tam oktavi tarayarak baslamasini tanri'nin herseyi kapsayan (yerden goge, oktavin dibinden tepesine) yuceligini sembolize ettigini savunur.

    ilgili motifin daha ilginc bir ozelligi bu 5 notanin tersten calindiginda da ayni muzik olmasidir. blomstedt temanin bu ozelliginin ise tanri'nin mutlakligini (yani nereden bakilirsa bakilsin [hangi yonde calinirsa calinsin] ayniliginin \ sasmazliginin) sembolize ettigini savunur.

    http://www.youtube.com/…0mok_ffiw0u&feature=related (2.25'den itibaren)

    iste bunlarda aklini calistiranlar icin hep hikmetler vardir.

    aryanin sonunda ara verilmeden sonraki bolume gecilir:

    9. alt bolum "quóniam tu solus sanctus, tu solus dóminus, tu solus altíssimus, iesu christe, cum sancto spíritu: in glória dei patris amen" cumlesini isleyerek duayi bitirir. ssatb koro ve orkestra icin bestelenmis bolum re major tonunda ve vivace karakterdedir. bu bolumun muzigi daha sonra bach'in 191 bwv numarali kantatinin 3. bolumunde modifiye edilmis bir sekilde kullanilmistir.

    bolum bir girizgah kismi ile baslar ve bu girizgah sonlandiginda bolumun ikinci kismi baslar. bu kisim 5 sesli saheser bir füg'dur. bu fugun tek kisi tarafindan yapilmis komik bir seslendirilisi icin :

    http://www.youtube.com/watch?v=rxsp8oi6vyc

    bu fugde dinleyici dans (ispanyol) ritimleri duyabilir. gene bence kilise muzigi icin fazla canli ve keyif verici bir muziktir (ve iyiki de oyledir) bu durum sasirtici degildir, devrin 'danslar derlemesi' olarak tanimlanabilecek ve oldukca populer formu 'suit/partita' turunde bach'in verdigi ciddi sayidaki ornek ve yetkinlik goz onune alindiginda dans muziginin bach'in icinde oldugu soylenebilir ve bu karakteri bir ayin muzigine (ara ara) yansitmamasi dusunulemez. matta cilesinin agitsal kapanis korosu da aslinda bir saraband degil midir?

    bu muhtesem koro ile yapitin en uzun duasi sonlanmis olur. bu ana kadar 6 temel duadan 2 tanesi calinmistir (kyrie gloria) lakin toplam muzigin yarisi bitirilmistir. bu, geri kalan 4 duanin (credo sanctus benedictur agnus dei) cap olarak kyrie ve gloria'ya nazaran daha kcuuk capli olacagi anlamina gelmektedir (en azindan ortalama olarak)

    son olarak: bolumun onemli olcude simetrik yapisi dikkate sayandir. her bolumu koro yahut arya kelimeleri ile ozetleyerek yazacak olursak asagidaki semayi elde ederiz :

    koro - koro - arya - koro - arya - koro - arya - arya - koro

    bu sema onemli olcude simetriktir, sadece 8. bolum simetriyi bozacak sekilde koro yerine arya olarak bestelenmistir. yine bolumun 9 alt bolumden olusmasi (3x3) dikkat cekicidir. bunun hristiyanliktaki 3'lu inanc sistemine** bir gonderme oldugu dusunulebilir. ve merkezde, 5. bolumde, gene isa / christ vardir.
  • indeks: (bkz: #22801481)

    yapitin 3. bolumu ve katolik inancinin iman bildirgesi olan credo duasi onceki bolum olan gloria'da oldugu gibi 9 alt bolume ayrilarak muziklendirilmistir. duanin latince sozleri icin :

    http://en.wikipedia.org/…d#latin_liturgical_version

    onceki dua konçertant karakteri, geniç capi, canliligi, genis orkestralamasiyla on plana cikarken bu dua gene, gloria kadar olmasa da, genis capi, genel semasi, koro agirlikli yapisi ve icinde barindirdigi oldukça sasirtici muzikal dil sifreleri ile on plana cikar.

    credo/inaniyorum. neye ve nasil? burada duanin kisisel bir soyleme burundugu soylenebilir. duada besteci kendi inancindan bahsetmektedir. bach eski, koklu bir inancin sahibidir ve bunu simgelemek uzere kendi devri icin eski stil (stilo antigo) bir muzik besteler (acilista) gercekten orkestra esligini yok saydiginizda duydugunuz muzik 'eski' kilise dualarini andirir bir havadadir / muzikal yuruyustedir.

    1. alt bolum 1. ve 2. kemanlar, surekli bas ve ssatb koro icin bestelenmis olup "credo in unum deum" cumlesi islenir.
    bu duada credo kelimesi koro tarafindan 43 kere sunulur. latin alfabesinde c (3), r(17), e(5), d(4), o(14) harflerinin sira numaralari toplami 43'tur.
    koro 5 seslidir
    basso continuo cizgisi genelde yayla calindigi gibi katildigim bir temsilde daha staccato bir efekt elde edebilmek icin, ve bu sekilde yuruyus hissiyatini daha net verebilmek icin, pizzicato calindigina sahit olmustum.

    kaydadeger bir ara olmaksizin

    2. alt bolume baglanir. bu bolumde "patrem omnipoténtem, factórem cæli et terræ, visibílium ómnium et invisibílium" cumlesi islenir. d major tonunda olan bolum allegro tempodadir. bu bolumde orkestralamaya onceki alt bolumde (1.) kullanilmamis timpani, 3 adet trompet, 2 obua ve violalar ilave olur. bolumun muzigi bach'in 171 bwv numarali 1729 tarihli kantatinin 1. bolumunun bir yeniden islenisidir.

    bu koro dort seslidir (satb).

    bolumun kurgusuna iliskin bir metni kayagiyla kopyaliyorum:

    http://www.its.caltech.edu/…/bachbminor/indmov.html

    "t opens with the basses singing the new text "patrem omnipotentem, factorem coeli et terra (the father almighty, maker of heaven and earth)," while the other 3 parts are still singing the phrase from the last movement "credo in unum deum." this passage is repeated 3 times, and each time an extra voice comes in with the new words, so that there are 3, 2, and then only 1 voice left singing the old text. the chorus is accompanied by oboes and violins, a quavered bass, and trumpets and drums that enter later on. the words "invisibilium" and "visibilium" stand out as the chorus chants the syllables vi-si-bi in rapid succession. the number of bars in this movement, 84 = 7 (holy number of the church) x 12 (number of apostles). furthermore, the preceding movement credo in unum deum had 45 measures, yielding a total of 129 measures for the two movements combined; in fact, 129 = 3 (number of times the credo is repeated in the liturgy) x 43 (lexico-numeric equivalent of the word credo). clearly, bach had these facts in mind during the composition of this section and intended for these two movements to be regarded as a pair."

    3. alt bolum "et in unum dóminum iesum christum, fílium dei unigénitum, et ex patre natum ante ómnia sæcula. deum de deo, lumen de lúmine, deum verum de deo vero, génitum, non factum, consubstantiálem patri: per quem ómnia facta sunt. qui propter nos hómines et propter nostram salútem descéndit de cælis" satirlarini isler.

    bolum 1. soprano ve alto solistler icin cok guzel bir duettir. iki obua, 1. ve 2. kemanlar, viola ve surekli baslar bolumun orkestralamasinda kullanilmistir. ternary forma kabaca uyar. bolumun ilginc bir yani ternary forma (aba) ne kadar uyar gozukse de ses solistlerinin bolumu kaparken (ikinci 'a') bolumun basina nazaran daha karanlik bir tonda soylemeleri ve bu sekilde muzigi dramatik olarak takip edecek karanlik korolara hazirlamalaridir. buna benzer bir uygulama bu yapitin gloria bolumunde de 5. alt bolumden 6. alt bolume gecerken yapilmisti.

    aryanin ikinci a kisminin basinda ilginc bir nokta daha vardir. burada vokal solistler orkestranin ana cumleyi bitirmesini beklemeden soylemeye baslarlar. aryanin basinda orkestranin sundugu muzikten dogan vokal cizginin burada kimden dogdugu belirsizlesir, sanki orkestra cizgisi vokal cizgiden dogmustur. aryanin basinda dogum veren simdi dogan olmustur. baba mi oguldan ogul mu babadan? sozlerin tumuyle isa'nin babasindan dogumunu (et ex patre natum ) anlattigi dikkate alindiginda bu muzikal cumle daha da anlamli olmaktadir. ayni cumle basi sonu belirsizligi iki ses solisti arasinda da gozlemlenebilir.

    helmuth rilling 1. ve ikinci keman partilerinin cok ufak bir farkla ayni olduguna isaret eder. bu ufak fark nedeniyle 1. kemanlar duetin uzerine kurulu oldugu motifi caldiklarinda motif aydinlik tinlar, bir nota degisikligi ile ayni motif ikinci kemanlarda karanlik tinlar. acaba 1. kemanlar tanri'nin gorkemini ve sanini, ikinci kemanlar ise isa'nin dramini simgelemekte midir?

    simdi butun bu detay noktalar alt alta yazildiginda bach'in statik bir kilise metninde ne kadar dramatik ogeler gorebildigi ve bunlari muzige nasil yansittigina hayran olmamak elde degil. sasilasi bir nokta ise bach'in hicbir operasinin olmamasidir. yani bir sahne yapiti, bir drama kaleme almamistir, bestelememistir. ama dini metinlere can, hayat (dramatik hareket) vermekte pek mahirdir. bunun belki cok daha guzel bir ornegi (metninin tamamen ve gercekten filme cekilesi [passion: mel gibson] bir olay uzerine kurulu) matta cilesidir. o yapitin bu acidan goreli ustunlugu metninin esnekliginden, teatral yonunden ve metni kaleme alanin aslinda cok buyuk bir dramatist olmasindan kaynaklanmaktadir. bir matta cilesi kaydinin kitapciginda 'bach'in matta cilesi wagner'in nibelungen yuzugunden once bestelenmis en buyuk anitsal dramatik yapittir' yazmasi anlamlidir.

    matta cilesinden laf acilmisken: simon rattle'in bu yapiti berlin fil. ile berlin'deki filarmoni'de peter sellers rejisi ile 'sahnelemesi' ve sonucun gercekten cok basarili olmasi / olabilmesi dikkate degerdir.

    ----------------------------------------------------------------------

    takip eden 3 alt bolumun ucu de koro icin yazilmistir.

    4. alt bolum "et incarnátus est de spíritu sancto, ex maría vírgine, et homo factus est" cumlesini isler. andante maestoso tempoda, ssatb koro icin si minor tonunda yazilmistir. 1. ve 2. kemanlar ve surekli bastan ibaret bir orkestralamasi vardir.

    isa'nin vucuda gelisi ve cennetten dunyaya inisi kemanlarin asagi inen 4 notalik motifi ile simgelenir. bu motifin nota yaziminda dikkat cekici bir nokta vardir. motifin 1. ve 3. ile 2. ve 4. notalari arasina birer cizgi cekildiginde bir (yamuk) carmih elde edilmektedir. isa'nin vucuda gelisinin anlatildigi bu satirin muziginde boyle bir durum gozlemlenmesi rastlanti midir?

    https://upload.wikimedia.org/…incarnatus_grafik.jpg

    ayni parca boyunca koronun soyledigi azalan motif isa'nin gokte yaratilip yere inisini simgeler. isa'nin gok-yer arasi gidis gelis yolculuklarinin muzikal tasvirlerinde bu tip yazi sik kullanilir, bach'a ozgu degildir. beethoven'in missa solemnisinde de ornegin, isa'nin dirilisinin anlatildigi kisimda muzik goge yukselir (mecaz degildir, carmihta olum sahnesinin hemen oncesi ve sonrasi kiyaslanarak bu ifade dogrulanabilir) lakin konu sadece yukselen / alcalan notalar kullanarak muzikle resim cizilmesi degil bunun sanatsal kaygilar gozetilerek ve butun icinde siritmadan kaleme alinabilmesidir. bach'in bunu basardigi kuskusuzdur.

    5. alt bolum duanin en dramatik cumleleri, isa'nin carmiha gerilisinin anlatildigi pasaji, "crucifíxus étiam pro nobis sub póntio piláto; passus, et sepúltus est" cumlelerini, muziklendirir. satb koro icin mi minor tonda yazilmis bolumun muzigi bach'in 12 bwv numarali 1714 tarihli kantatinin 2. bolumunun acilisinin yeniden ele alinmis halidir. orkestralamasina onceki bolume nazaran 2 flut ve viola ilave olur.

    çarmığa gerilmeyi anlatan bu bölümde mi minör tonunda koro tarafından söylenen bir chaconne görüyoruz. 4 olculuk bas continuo cumlesi, 12 defa tekrarlanır ve 13. defasında orkestra susar, koro sol majör tonuna gelir.

    bach'in muzik diline ickin sifrelemelerin mukemmel bir ornegini goruyoruz. surekli basin 12 kere tekrarlanmasi ve 13.'de susmasi bilincli bir secimdir zira via sacra (kutsal yol, carmihin tasindigi yol) 14 adimdan olusur. 12. adimda isa ruhunu teslim eder, 13. adimda ise carmihtan indirilir (orkestranin susmasi, zira olmustur) 14. adim ise gomulmesidir, bu adim muzige yansitilmaz zira karsiligi olan bir soz yoktur, duada 'carmiha gerildi ve oldu'den sonra "ve dirildi" (et resurrexit) gelir. dolayisiyla surekli basin 14 kere tekrar etmesinin bir manasi yoktur, 13'te kalir, 13.'de orkestra (surekli bas hariç) susar zira 13. adimda isa olmustur.

    yeri gelmisken: bunun benzeri bir uygulama meshur magnificat'ta vardir. yapitin 3. bolumu olan cok guzel soprano aryasininin sozlerini tamamlayan bir koro (4. bolum) vardir. aryanin sozlerini hatirlamiyor ve tam su anda bakmaya useniyorum lakin sozler "benim kutsalligimi bilecek" gibiydi, cumlenin sonu ise "butun nesiller \ ~omnes generationes" bu son kismi bach koroya verir ve fugal olarak isler, sopranonun yalnizlik kokan aryasindan sonra koronun ani ve gorkemli girisi dramatik bir etki yaratir.

    lakin bunun da otesinde ilginc bir nokta vardir: koro kendi payina dusen cumleyi islerken bunu 33 kere tekrar eder. neden 33? neden 31 degil? yahut 34? bunun nedeni hz. ibrahim'den isa'ya kadar olan nesillerin sayisinin 33 olmasidir ve meryem'in aryasinda dedigi gibi onun kutsaliyetini "butun" nesiller (33u de) bilecektir!

    koronun son olcude major tona donmesi de dinleyicide bir yok olus/bitis/tukenis degil bir beklenti / umit hissiyati yaratir. bu bosuna degildir zira

    6. alt bolum "et resurréxit tértia die, secúndum scriptúras, et ascéndit in cælum, sedet ad déxteram patris. et íterum ventúrus est cum glória, iudicáre vivos et mórtuos, cuius regni non erit finis", isa'nin dirilisini anlatan cumleleri, isler. ssatb koro icin re major tonda bestelenmis allegro bir bolumdur. bu mujdeyi vurgulamak uzere daha onceki bolumde orkestralamada olmayan 3 trompet, timpani ve 2 flut orkestralamaya dahil olur. fugal yazisi takdire sayandir. ne acidan? fugal yazi bach koro muziginin belkemigidir lakin buradaki koronun fugal yazisin o sekilde kaleme alinmistir ki sanki isa'nin dirilisine sahit olmus yahut mezarinin bos olmasindan dirildigini anlamis ve saskinlik icerisinde birbirleri ile konusmaktadir: bas: ve dirildi! -> tenor: ve dirildi! -> alto: ve dirildi! -> soprano: ve dirildi! ve sonra bu saskinligin toplu (ve trompetlerle ve timpani ile coskulu bir bicimde) dile getirilisi: satb: ve dirildi!!!

    koronun sessiz kaldigi orkestral gecislerinde basso continuoya verilen tremololar isa'nin olumunu muteakip yasanan depremleri sembolize etmektedir. benzer bir ses oyunu matta cilesinde de kullanilmistir.

    bas koronun http://www.youtube.com/…jpc&feature=related#t=2m28s kullanildigi olculeri dikkat cekicidir. bu son bahsedilen kisimdaki ozguvenli bas cumleleme sozler gozonune alindiginda biraz tehditkardir: ve sonra tekrar gelip yasayani oluyu yargilayacaktir!

    7. alt bolum "et in spíritum sanctum, dóminum et vivificántem: qui ex patre filióque procédit. qui cum patre et fílio simul adorátur et conglorificátur: qui locútus est per prophétas. et unam, sanctam, cathólicam et apostólicam ecclésiam" cumlelerini isler. bas solist icin la major bir arya olan bolum andantino tempodadir. iki obua ve surekli bastan ibaret bir orkestralamasi vardir.

    credo duasinin geri kalani iki korodur.

    8. at bolum "confíteor unum baptísma in remissiónem peccatorum" cumlesini isler. fa minor tonda moderato tempoda yazilmis olan bolumu ssatb koro soyler. sadece surekli bastan ibaret bir orkestralamasi vardir. 'ben tek bir vaftize inanirim/bilirim' . inancin temeli, amentusu. bach icin cok onemli bir cumle ve bunun altini nasil cizebilir. inancin koklulugunun altini cizmek istercesine credo'nun basinda yaptigi gibi antik stile doner ve yazi, bu onem verdigi cumlenin tekrarlarini icerek sekilde fugaldir.

    dahasi bu yazi icerisinde cumlenin hizli ve yavas tekrarlari yapilir ki oneminin her sekilde alti cizilmis olsun. ve tum bunlarin ustune 5 sesli koronun bir yerinde bu cumle soprano ve tenorlar arasinda kanon olarak islenir, bu da yetmez bir yerde tum koronun ustune cikan tenorlar cumleyi bir cantus firmus olarak soyler.

    barok kilise muziginde ender raslanan bir durum hasil olur: son yarim dakikada tempo degisir, yavaslar ve dramatik bir hal alir. yavaslama 'gunahlar' / peccatorum kelimesi soylenirken gerceklesir. sonrasinda gene yavas bir tempoda "olulerin dirilisini bekleyecegim" soylenir. dusuk tempo cumlenin mistik ve dogaustu atmosferini basariyla yansitir. ozetle bu tempo dususu farklilik olsun diye degil cumlenin dramasini guclendirmek icin yapilmistir. bach gene statik metne bu tip muzikal dusuncelerle hayat vermektedir,

    bolum ara verilmeden ve ani bir mod degisimi ile

    9. alt bolume baglanir. "et expecto resurrectionem mortuorum, et vitam ventúri sæculi. amen" cumlesinin islendigi bolum re major tonda, 'vivace ve allegro' tempo basligini haizdir. ssatb koro icin bestelenmis bolumun muzigi bach'in 120 bwv numarali 1729 yahut daha once bestelenmis kantatinin 2. bolumunun yeniden islenmis halidir.

    olulerin dirilisine iliskin tekrarin muzige bir yansimasi gene gerek barok cag muziginde gerekse devrin kilise muziginde ender rastlanacak solo timpani vuruslari ile canlandirilir (normalde bu alet trompetlere eslik eder)

    --------------------

    credo duasinin alt bolumleri koro - arya kelimeleri ile etiketlenerek bolumun semasi olusturulacak olursa :

    koro - koro - arya - koro - koro - koro - arya - koro - koro

    elde edilir. duanin, gloria'da oldugu gibi, 9 alt bolumden olusmasi (3x3) dikkat cekicidir. duanin yukardaki semasina bakildiginda yapinin simetrik oldugu gorulecektir: bas ve sonra ikiser koro, bunlarin oncesinde/sonrasinda gelen birer solo parca (arya) ve iki aryanin arasinda kalana uc koro. gene dikkat ceken bir nokta bu semanin simetri ekseni olan 5. alt bolumun carmiha gerilis bolumu olmasidir: credo'nun, imanin merkezinde isa ve azabi durmaktadir.
  • indeks: (bkz: #22801481)

    yapitin sanctus baslikli bolumu iki alt bolumden olusur.

    1. alt bolum largo tempoda re major tonda ssaatb koro icin yazilmistir ve "sanctus, sanctus, sanctus, dominus deus sabaoth. pleni sunt caeli et terra gloria tua" cumlesini muziklendirir. bolumun orkestralamasinda iki yerine uc adet obua kullanilmasi (bkz: #22801481)'da bahsedilen orkestralamadaki butunluk sorununa bir ornektir.
    duanin 6 sesli koro icin bestelenmesi duanin basindaki sanctus cagrilarini yapan serafin (israfil ?) meleginin alti kanadina gonderme olarak gorulebilir mi?

    gorkemli ve agir tempoda baslayan muzik "pleni sunt caeli et terra gloria tua" cumlesiyle birlikte daha dinamik bir havaya burunur.

    entrynin amaci kayit tavsiyesi olmadigi halde john butt yonetimindeki dunedin consort'un kaydinda mukemmel seslendirildiginin altini cizmek istiyorum. ayni yorumculardan bu bolumun youtube'de bir goruntu kaydi da mevcuttur.

    bu sanctus kismi bach'in yapiti bolumlendirmesinde tek basina ucuncu bolumu isgal eder. 1. kisim: kyrie-gloria, 2. kisim: credo 3. kisim sanctustur. duanin devam cumlesi hosanna dahi bach icin 4. bolume dahil edilecek bir kisim olarak gorulmustur. bunun nedeni bu kismin gercekten liturjik kullanimda sanctustan ayri bir bolum/dua olarak gorulmesidir.

    burada bach'in yapiti bolumlemesi itibariyle 4. ve son kisma gelmis oluyoruz.

    2. alt bolumde "hosanna in excelsis" cumlesi muziklendirilir. burada koro ssaattbb seklindedir. 3 trompet, timpani, ikiser flut ve obua, 1. ve 2. kemanlar, viola ve surekli bas icin orkestralanmistir. buradaki muzik bach'in daha erken tarihli 215 bwv numarali kantatinin 1. bolumunun yeniden islenmis halidir.

    bu alt bolumdeki muzik yine 2 alt bolumden olusan benedictus bolumunun 2. altbolumunde aynen kullanilir zira her iki alt bolumde de ayni cumle muziklendirilmektedir.
hesabın var mı? giriş yap