aynalıkavak tenkihnamesi

• küçük kaynarca antlaşmasının 3. maddesinde kırım hanlığına bağımsızlık verilmişti. böylece 1475 yılından beri kırım'da süren osmanlı hakimiyeti de sona ermişti. rusya'nın antlaşmaya bu şekilde bir madde koydurarak kırım hanlığının bağımsızlığını sağlaması, gerçekte buranın rusya'ya bağlanması yolunda yapılan bir geçiş hareketinden başka bir şey değildi. kırım üzerinde dolaşan tehlikeyi sezmiş olan osmanlı devleti, bu şartlar altında hanlığın bağımsız bir devlet olamayacağına inanıyordu. rusya da elde ettikleriyle yetineceğe benzemiyordu. antlaşmadan sonra kırım uleması ve mirzalardan bir heyet istanbul'a gelerek himaye edilmelerini, hanların padişah tarafından tayinini, hutbe ve sikkenin padişah namına olmasını istediler. osmanlı hükümeti henüz antlaşmanın tasdiknamelerinin yapılmamış olmasından faydalanarak "umur-ı mezhebiyelerinin padişah tarafından görülmesi" maddesine dayanarak kırımlıların isteği yönünde hareket etmeyi düşündü fakat bir netice alamadı.
  
  bu gelişmeler olurken ruslar da 1777'de 2. katerina'ya yaverlik etmiş olan şahin giray'ı han yapmaya muvaffak oldular. osmanlı devleti, şahin giray'ın kırım'ı ruslaştırma siyasetini protesto ederken muhtemel bir savaş için hazırlığa da başlamıştı. diğer taraftan, osmanlı hükümeti şahin giray'ın hanlığını tasdik etmeyip 3. selim giray'ı han tayin etti. kendi halkı tarafından sevilmeyen ve nefretle karşılanan şahin giray'ı koruyan rus askerleri bir taarruza uğrayınca bir rus ordusu 1778'de kırım'a girdi. 3. selim giray kaçmak zorunda kaldı. osmanlı devleti karşı tedbir olarak sivas ve trabzon valisi ali paşa'yı denizden kırım'a gönderdi, ancak az bir kuvvetle kırım'ın zaptının mümkün olamayacağı düşünüldüğünden herhangi bir taarruzdan çekinildi. gazi hasan paşa'nın katılmasıyla yapılan ikinci teşebbüs de sonuçsuz kaldı. halk ise akın akın türkiye'ye kaçmaktaydı.
  
  bu gelişmeler yeni bir osmanlı-rus savaşını kaçınılmaz bir hale getiriyordu. bu sırada fransız elçisinin aracılığı ile istanbul'da aynalıkavak kasrında aynalıkavak tenkihnamesi adında bir anlaşma imzalandı.(22 mart 1779)
  
  bu tenkihname, küçük kaynarca antlaşmasının bazı maddeleriyle ilgilidir. buna göre; kırım müstakil kalacak, bab-ı ali de şahin giray'ın hanlığını tasdik edecekti. küçük kaynarca antlaşmasının 3. maddesinin daha açık bir hale geldiği tenkihnamede hanların işlerine ve istiklallerine her iki devletin müdahale etmeyeceği teyid edilmiştir. ruslar, şahin giray'ın hanlığını padişahın tasdiki için anlaşmaya yanaşmıştır. bab-ı ali ise işgal ve iltihak tehlikesine karşı kırım'ın müstakil bir hanlık olmasını tenkihnamede kabul etmek zorunda kalmıştır.
  
  aynalıkavak tenkihnamesiyle rusya'ya hoş görünmeyi başaran fransa, hasmı ingiltere'ye karşı bu devletin tarafsızlığını sağlamıştı. zira fransa, kuzey amerika'da ingilizlere karşı isyan eden amerikalılara yardım etmekteydi. aslında her iki devlet de kırım meselesine hususi bir ilgi göstermiyorlardı.lehistan, bu sırada rusya, prusya ve avusturya tarafından paylaşılmış, doğu avrupa'da siyasi durum ruslar'ın lehine gelişmişti. aynalıkavak tenkihnamesiyle kırım'ın işgali önlenmişti, ancak bu görünüşte ve geçici bir durumdu. rusya, gerçekte ise bu anlaşma hükümleriyle, osmanlı devletine kırım üzerindeki iddialarından vazgeçtiğini bir defa daha kabul ettirmiş ve kendisinin bundan sonra kırım'ı işgal etmesine yol açacak şartları hazırlamaya koyulmuştur.
  
  edit: imla
• tenkihnamelerin en güzeli.