arminius vambery

• reşid efendi olarak bilinen, 2. abdulhamid'in guvenini kazanip, padisahla yaptigi gorusmeleri direk ingiliz yonetimine raporlayan, misir meselesi, ermeni sorunu gibi konularda osmanli devletiyle ingiltere arasindaki arabuluculuk gorevini ustlenmis, macar asıllı, sahte dervis, ingiliz ajani.
• 1832-1913 yılları arasında yaşamış ingiliz casusu macar gezgin.
• mim kemal oke tarafindan yasami kitaplastirilmis macar asilli dogubilimci, sahte dervis, milletlerararasi arabulucu, ingiliz ajani. kitapta arminius vambery'nin kendi anlatimlari ve raporlarina da yer verilmis.
• o ne?
• (bkz: reşit efendi)
  (bkz: sahte derviş)
• seyyah, casus ve dünyanın gelmiş geçmiş en büyük türkologu macar asıllı bilim adamı, macar ilim akademisi üyesi sıfatıyla, hem türkoloji alanındaki bilgilerini geliştirmek ve hem de macarların, türk akrabalarıyla olan dil ve ulusal ilgisi hakkında bilgiler derlemek amacıyla önce istanbul’da devrinin ünlü osmanlı paşalarından mehmed sadık rıfat paşa'nın konağında dört sene misafir kalmış; istanbul’dan "reşit efendi" sahte ad ve kıyafetiyle hareketle, türkistan'a üç yıl süren (1862-1865) yolculuğu sonrasında kaleme almış olduğu eserlerinde türk dilleri ve lehçeleri hakkında geniş malumat vermiş ve macar dilinin kökünün finogur ailesinden ve aynı zamanda macar dilinin ve tarihinin türk münasebetleriyle dolu olduğunu ortaya koymuştur.
  
  bknz: bir sahte dervişin orta asya gezisi
  lajos ligeti, bilinmeyen iç asya
• şark tahtına oturan en olağanüstü prens olarak ikinci abdülhamit'i gösteren türkolog.
  
  ayrıca "kuzey afrika'da şeyh sunusi, afganistan'da kabil başmollası, orta asya'da buhara kadısı ve hindistan, cava ve çin dini liderleri padişah'ın emrindedirler. islam birliği fikrinin abdülhamid'in saltanatındaki kadar hiçbir zaman güçlü olmadığını söylemekle şüphesiz ki mübalağa etmiş olmam" demiştir.
• osmanlı devlet erkânına yabancı dil öğretmenliği yapmış, yeni osmanlıları taklitçi gören, istanbul' da altı yıl ikamet eden zat.
• türkçülüğü bir ideoloji olarak icat etmiş ve dönemin büyük britanya imparatorluğuna çalışmış casustur. derviş kılığında yaptığı orta asya seyahatini kitaplaştırmış ve yayınlamıştır.
  
  orta asya'ya seyahat (travels ın central asia) adlı eseri telif hakkı süresi dolduğu için buradan indirilebilir.
  
  o dönemde asıl amaç orta asya'nın demografisini saptayarak, burada birleşik bir tampon bölge oluşturmak ve rusya'nın güney'e inmesini yani büyük britanya imparatorluğunun sömürgelerini (özellikle hindistan) tehdit etmesini engellemektir.
  bu amaç tam olarak gerçekleşmemiş ve atıl olarak kalmıştır.
  
  ancak zamanla türkçülük ideolojisi ziya gökalp, yusuf akçura gibi isimlerle osmanlı imparatorluğunda yaygınlaşmış gökalp'in durkheim sosyolojisi ile biçim değiştirmiştir. balkanlarda yaşanan değişimler ve itc kadrolarında yaşanan gerilim ile hüsranlarla beraber bu ideoloji itthat ve terakki'nin resmi görüşü haline gelmiştir. türk ocaklarının kuruluşu bu döneme rastlar.
• arminius vambery turkcu degil macar oldugu icin turancidir. macaristan'da boyle bir akim var. vambery'yle falan sinirli degil. ikinci dunya savasi sirasinda macarlarin yaptigi bir tankin adi turan'di. hatta macar turanci partisi su an macaristan'da iktidarda.
  
  turkculuk ve turancilik iki farkli ideolojidir. biri turk halklarini birlestirmeyi digeriyse turkler, finliler ve macarlar gibi turan halklarini birlestirmeyi amaclar. karisiklik ikisinin de kuracaklarini iddia ettikleri ideal ulkeye turan adini vermelerinden cikiyor.
  
  turkculuk ve turancilik arasindaki farki bilmemek sizin sucunuz. dedeleriniz de böyleydi. sizin gibi hödüktü, bilmezdi. o yuzden bir kisim yabancinin size kendi milliyetciliginizi ogretmeye kastigi dogrudur.