antinomi

• (bkz: çatışkı)
• bir anlamda diyalektik
• (bkz: the antinomies of antonio gramsci)
• kant'ın ortaya attığı bir terimdir. yasaların veya önermelerin kendi aralarında çelişikliğidir. bu önermeler üzerinde deney yapılamayacağı için karşılıkları da aynı güçle ileri sürülebilir. sözcük oyunlarına dayanan kozmolojik tanıtlarsa her iki karşıt önerme için ileri sürülebilir. kant nesneye olduğu gibi özneye de kesin bir bilinemezlik yakıştırır ki bu gibi kozmolojik önermelere saf usun çatışkıları adını verir ve bunları dört ana çatışkı da toplar.
  
  1) nicelik çatışkısı: "evren sınırlıdır-evren sınırsızdır."
  
  2) nitelik çatışkısı: "özdek bölünmez atomlardan yapılmıştır-özdek sonsuzca bölünebilir."
  
  3) bağıntı çatışkısı: "her şey zorunlu olarak bağıntılıdır-hiçbir şey zorunlu olarak bağıntılı değildir."
  
  4) kiplik çatışkısı: "evrenin nedeni olan zorunlu bir varlık vardır-evrenin nedeni zorunlu bir varlık değildir."
  
  kant’a göre anlık duyumsal deneyin sınırlarını aşamayacağından duyumsal deneyin dışında kalan bu gibi önermelerin savı kadar karşı savı da aynı kesinlikle tanıtlanabilir, bu halde hem savı hem karşı savı doğru saymak gerekir ki bu bir çatışkıdır.
• saltığı çözümlemek için usun düşmek zorunda bulunduğu çelişki… kant terimidir. alman düşünürü kant’a göre saltığın alanındaki bütün önermeler çatışıktır. çünkü bu önermeler üzerinde deney yapılamayacağı için karşılıkları da aynı güçle ileri sürülebilir. sözcük oyunlarına dayanan kozmolojik tanıtlarsa her iki karşıt önerme için ileri sürülebilir. kant nesneye olduğu gibi özneye de kesin bir bilinemezlik yakıştırır ki bu gibi kozmolojik önermelere saf usun çatışkıları adını verir ve bunları dört ana çatışkı da toplar. 1) nicelik çatışkısı: ”evren sınırlıdır-evren sınırsızdır “ 2) nitelik çatışkısı: ”özdek bölünmez atomlardan yapılmıştır-özdek sonsuzca bölünebilir.” 3) bağıntı çatışkısı: “her şey zorunlu olarak bağıntılıdır-hiçbir şey zorunlu olarak bağıntılı değildir.” 4) kiplik çatışkısı: “evrenin nedeni olan zorunlu bir varlık vardır-evrenin nedeni zorunlu bir varlık değildir.” kant’a göre anlık duyumsal deneyin sınırlarını aşamayacağından duyumsal deneyin dışında kalan bu gibi önermelerin savı kadar karşı savı da aynı kesinlikle tanıtlanabilir, bu halde hem savı hem karşı savı doğru saymak gerekir ki bu bir çatışkıdır.
• birbirine karşıt olan iki önermenin ikisini de doğru saymakla düşülen çelişkili durumdur.
  
  kant dört türlü çatışkıdan bahseder:
  
  1- sav: evren, uzay ve zaman bakımından
  sonludur
  karşı sav: sonsuzdur.
  
  2- sav: her şeyin kendilerinden kurulduğu son, yalın parçalar vardır,
  karşı sav: yoktur.
  (yani demek istiyor ki bütünü parçalara böle böle basit ve bölünmez parçalara mı ulaşırız yoksa bu bölme işi sonsuza kadar sürer mi?)
  
  3- sav: evrende özgürlükle olan bir nedensellik vardır,
  karşı sav: evrende özgürlük yoktur, her şey doğa yasalarına göre olup biter.
  
  4-sav: evrenin nedeni olan zorunlu bir varlık vardır,
  karşı sav : böyle bir varlık yoktur.
  
  kant’a göre bu savlar da karşı savlar da aynı kesinlikle tanıtlanabilir ki zaten tanıtlanabilirlikleri farklı oranlarda olsaydı ortaya da bir çatışkı çıkmazdı,
  
  peki bu ilkelerden/savlardan birini yok ederek çatışkıyı ortadan kaldırmak mümkün mü? hayır. zaten ana fikir biraz da her iki ilkenin yok edilemezliği üzerine kurulu yoksa en basit ifadeyle dilemma der geçerdik.
  
  her ne kadar william james bu antinomilerden pratik faydaya göre verilen bir seçme kararı ile çıkılabileceğini söylese de çatışkıların aşılmazlığı, usun kendini aşan bir işi yüklenmiş olmasından gelir.
  
  kaynaklar:
  hilmi ziya ülken - felsefeye giriş
  bedia akarsu - felsefe terimleri sözlüğü
  
  (bkz: çatışkı)
  (bkz: tesavi-i nakizeyn)
  (bkz: paradoks)
• çelişik iki önermeden meydana gelen sistem. iki düşünce, iki kavram arasındaki karşıtlık. antinomi kelimesini felsefe diline ilk olarak kant sokmuştur. rasyolne evrenbilimle ilgili temel sorunların her biri kant'a göre, iki karşıt biçimde çözülebilir. tez ve antitez. tez, "dünyanın zamanda bir başlangıcı ve uzayda sınırları vardır" der. bunun tanıtı, hem sonsuz hem de verilmiş bir seri kavramındaki mantıklı çelişmeye dayanır. burada verilmiş demek, zaman bakımından akıp gitmiş, uzay bakımındansa sayılabilir demektir. antitez, "dünyanın ne başlangıcı, ne de sınırları vardır" bunun tanıtı, dünyanın sonlu zamanını ve sonlu uzayını kapsayan bir boş zaman ve boş uzayın olamayacağı düşüncesine dayanır.
• biri tez diğeri antitez olacak şekilde, birbiriyle tutarsızlık ilişkisi içinde bulunan iki önermeden meydana gelen önerme çiftidir. (bkz: çelişki)
• iki yasanın birbirleriyle görünüşte veya gerçekte uyumaşmazlığını ifade eden kelimedir.
  (bkz: kant)
• kant felsefesinde, birbirine zıt ama ikisi de akıl tarafından
  haklı gösterilebilecek tezlerin aynı anda geçerli olduğu bir durumu anlatan kelime.
  "karşıt tezlerden birinin doğruluğu ötekinin yanlışlığı anlamına gelmediği gibi,
  bu karşıtlıktan bir "sentez" de doğmaz. kant'a göre, bu durum, sonlu insan aklının
  kendi asıl yetki ve geçerlilik alanının dışına doğru sonsuzca ve meşru olmayan bir
  biçimde genişleme eğiliminin bir görünümüdür."
  (bkz: the antinomies of realism)
  (bkz: gerçekçiliğin çelişkileri)
  (bkz: fredric jameson)