• ''dolaşık fotonlarla deneyler, bell eşitsizliklerinin ihlalini tespit etme ve kuantum bilgi bilimine öncülük etme '' çalışmalarından dolayı alain aspect, john f. clauser and anton zeilinger verilmiştir .
  • ödülü alanların tamamı kuantum mekaniğinde yerel gizli değişkenlerin varlığını test etme üzerine çalışmıştır. kanımca verilmesinde geç kalınmış bir ödül almışlardır. günün ilerleyen saatlerinde çalışmaların önemi hakkında bu giriye eklemeler yapabilirim.

    ekleme 1: öncelikle biraz arka plan bilgisi verelim. aslında olay kuantum mekaniğinin genel formulasyonu ilk ortaya atıldığındaki einstein-bohr tartışmasına dayanıyor. tartışmanın zirve noktası olan makalesinde einstein kuantum mekaniğinin mevcut yapısının uzaktan etkiyi mümkün kılarak yerellik ilkesini ihlal ettiğini savunuyor. yerellik dediğimiz de fiziksel bir nedenle sonucu arasındaki etkinin ışık hızından daha hızlı yayılamayacağı. bu önemli çünkü bu şekilde bilgi iletilebilirse özel görelilik ihlal edilmiş olur. dolayısıyla einstein diyor ki böyle bir duruma izin verdiği için kuantum mekaniği tam olamaz. bizim henüz keşfetmediğimiz bazı değişkenler olması lazım. bohr da buna karşı einstein'ın klasik fizik kafasıyla düşündüğünü, aslında ortada bir sıkıntı olmadığını savunmaktadır. yıllar sonra john stewart bell yerel gizli değişkenlerin varlığında farklı yokluğunda farklı sonuçlar verecek bir deney önerir.

    ekleme 2: işte bu üç bilim insanı buradan yola çıkarak deneyler yapıp einstein'ın haksız bohr'un haklı olduğunu gösterdiler. bu arada bu deneyler kesinlikle yerel gizli değişkenliğin olmadığını göstermez. hala süperdeterminizm gibi görüşlerle yerel gizli değişkenlerin varlığı savunulabilir. bu deneylere ilişkin birkaç yazıyı buraya bırakıyorum.

    yazı 1

    yazı 2

    yazı 3
  • isveç kraliyet bilimler akademisi, 2022 yılı nobel fizik ödülü'nü fransız alain aspect, abd'li john f. clauser ve avusturyalı anton zeilinger'in kazandığını açıkladı.

    akademiden yapılan açıklamada üç fizikçinin "dolanık fotonlarla ilgili deneyler, bell eşitsizliklerinin ihlalinin oluşturulması ve kuantum enformasyon bilimine öncülük etmeleri" sebebiyle ödüle layık görüldüğü belirtildi.

    ayrıca her üç fizikçinin "iki parçacığın ayrı olsalar dahi tek bir birim gibi hareket ettikleri dolanık kuantum durumlarını kullanan çığır açıcı deneyler yaptığına" dikkat çekildi. buralarda elde edilen sonuçların "kuantum enformasyonuna dayalı yeni teknolojilerin yolunu açtığı" kaydedildi.

    nobel ödülünü kazanan fizikçiler çalışmalarını ayrı ayrı sürdürüyor. fransız alain aspect, paris-saclay üniversitesi ve école polytechnique'te profesör olarak görev yapıyor. john f. clauser araştırmalarını jf clauser and associates'te sürdürüyor. anton zeilinger ise viyana üniversitesi profesörlerinden.

    yüz yıldan uzun süredir verilen nobel fizik ödülü'nün maddi değeri 10 milyon isveç kronu (yaklaşık 902 bin 315 dolar). para ödülü üç fizikçi arasında paylaştırılacak. nobel fizik ödülü'nü daha önce kazanan isimler arasında albert einstein, max planck, pierre ve marie curie de bulunuyor.

    isveç kraliyet bilimler akademisi kimya dalında nobel ödülünü kazanan ismi yarın, bu yılın nobel edebiyat ödülü sahibini ise perşembe günü kamuoyuna açıklayacak.
  • ileride çok uzak gezegenler arasında haberleşmeyi mümkün kılacak bir teoriye verilmemiştir, çünkü böyle bir teori yoktur. kuantum dolanıklıkla ışıktan hızlı bilgi iletilemez.

    edit: kuantum hızı diye bir şey yoktur. kuantum mekaniği ile ışıktan hızlı bilgi iletimi matematiksel olarak imkansızdır.
  • bir kez daha imrendiğim ödül.

    kuantum dolanıklık dediğimiz şey basitçe şudur: birbirinden ne kadar uzakta olursa olsun bir parçacık çiftinin 2 ayrı üyesinden biri üzerinde ölçüm yapıp bir sonuç elde ederseniz, diğerinin o kuantum durumunu ölçmenize gerek kalmadan onun hakkında da bilgi edinmiş olursunuz. yani mesela birinin spini +z yönünde ölçüldüyse, ötekini ölçmeseniz de artık onun -z yönünde spine sahip olduğunu bilirsiniz.

    bu durum ışıktan hızlı bilgi iletimi anlamına geldiği (edit: bu şekilde iletilecek bilgi rastgeledir. istediğimiz, yani içeriğini bizim belirlediğimiz herhangi bir bilgi bu şekilde iletilebilseydi bile karşı tarafın bunun içeriğini çözmek için kullanacağı araçlar ve çözmek için geçecek süre yine ışıktan yavaş olacaktı. yani aslında ışıktan hızlı bilgi iletimi bu yöntemle de pek olası değil şu an) ve bu da göreliliğe karşı olduğu için einstein tarafından şüpheyle karşılandı. hatta kısaca epr (einstein - podolski - rosen) paradoksu denen olay da buradan çıktı.

    einstein'ın başı çektiği bir kısım bilim insanına göre olay farklı gerçekleşiyor olmalıydı. parçacık çiftleri daha oluşurken onlara ilişkin bilgiler bu çiftlerin "genlerine" işleniyor olmalıydı. yani sistemde hangi parçacığın hangi duruma sahip olacağı önceden belirlenmiş olmalıydı. baştan belli olan bu bilgiler "gizli değişkenler" olarak anıldı. eğer sistemin durumunu başından belirleyen bu değişkenlere ait bilgiyi en başından bilirsek sistemin gelecekteki durumunu da önceden tahmin edebilirdik.

    john bell isimli fizikçi tam da bu noktada ortaya çıkarak bell eşitsizliğini ortaya attı. bu formüle göre eğer kuantum teorisi, o dönemde iddia edildiği gibi tamamlanmamış olsaydı ya da başka bir deyişle gizli değişkenler, kuantum teorisinin yerine geçebilecek doğrulukta olsaydı, formülden elde edilecek sonucun belirli bir değeri aşmaması gerekirdi. fakat durum pek öyle görünmüyordu ve sonrasında gözlemler de bunun böyle olmadığını gösterdi.

    işte bu yıl nobel'i alan kişilerden biri olan john clauser, ölçüm sonuçlarının bell eşitsizliğini ihlal ettiğini gösteren ilk kişiydi. ödülü alan diğer kişi, alain aspect, ölçüm ayarlarının parçacıklar birbirinden ayrıldıktan sonra değiştirilmesini sağlayarak bunun sonuç üzerinde bir etkisi olmadığını kantlayan kişiydi. ödül sahibi 3. kişi olan anton zeilinger ise kuantum ışınlamanın mümkün olduğunu gösterdi.
  • odulun sahiplerinden dr. clauser, caltech'le yaptigi son roportajda "yaptigim deney, einstein'in yanlis dusundugunu kanitladigi icin uzuldum." demistir. link

    bir diger kazanan dr. zeilinger ise, kazandigi gun telefonda nobel bilim komitesi baskaniyla yaptigi gorusmede "kuantum dolasikligini kullanarak, bir nesne tarafindan tasinan tum bilgileri, nesnenin yeniden olusturuldugu baska bir yere oldugu gibi aktarabilirsiniz ama star trek'imsi bir isinlanma, hele hele insan isinlamak hala mumkun degil." demistir. link
  • einstein'ın ne derece büyük bir bilim adamı olduğunu gösteren ödüldür. dahinin herhangi bir fikrinin yanlışlanabilir olduğunu ortaya koymak nobel kazandırıyor. komite ödül sahibini belirlerken çok büyük oranda bunu da göz önünde bulundurdu. hem kuantum dolanıklık üzerine yapılmış bir çalışmanın nobel alması çok hoşuma gitti.
  • konuyla çok da ilintili değil fakat ulus baker'in de bir zamanlar dediği gibi, "gittikçe daha az okuyor, daha çok seyrediyoruz." bu durum bir oranda bilimsel gelişmelerin önünü tıkarken, plastik sanatları daha da iyi bir seviyeye mi getirecek? bu bir sesli düşünme sekansı elbette. sanatın görece daha çok kavrama evrilmesini de açıklar üstelik. her neyse.

    kara deliklerin keşfine katkı, fiziksel dalgalanmalar ve düzensizlik derken kuantum mekanikleri ile bell eşitsizliğinin bozulmasına dair çalışmaların ödüllendirilmesi, hem evreni anlama çabamız açısından hem de - dışarıdan bir göz için - hayli keyifli bir durum. bu durumda konuya daha vakıf kişiler kim bilir ne denli keyif alıyordur değil mi?
  • ülkemizde sadece üç beş haber kanalında gösterilmiş, detaylı olarak izlediğim bebar bilim ve barış özcan ın kanallarında, bilal’e anlatır gibi anlatılmış, bence insanlık tarihi adına yeni bir rönesans başlangıcı diyebileceğimiz, acayip bilimsel olaylara tanık olduğumuz nobel fizik ödülü sonrası, kendi çapında fizikle, bilimle ilgilenen beni öyle bi heyecan sardı ki anlatamam dostlar. işim gereği sosyal bi ortamda sayılırım ama etrafımdaki insanlara bir bakıyorum, sonra direkt içime kapanıyorum. çünkü bu ödülün az da olsa ne anlama geldiğini anlamış biri olarak etrafımda bu heyecanı anlatacağım kimse yok. bari sözlüğe dökeyim içimi dedim, her zamanki gibi. (bkz: 1927 solvay kongresi) nin de konusu olan kuantum dünyası bugün de bam başka bi anlam kazanmış durumda. aslında bir yazar dostum yukarıda bahsetmiş. einstein’in tanrı zar atmaz diye eleştirdiği, karşı olduğu şeyin gerçek olması, nobel’in alınmasının baş faktörü. kesinlikle doğru bir önerme. bundan sonrası (bkz: young deneyi) diğer adıyla çift yarık deneyinin bilimsel olarak açıklanmasını sabırsızlıkla bekliyorum.
  • bu ödülün halen nasıl sol frame'e düşmediğini görünce şok içine girdim. sözlüğün geldiği durumu güzel açıklıyor. sözde "kutsal bilgi kaynağı"...
    yukarıdaki yazar'ın dediği gibi 2 youtube kanalında da çok güzel şekilde anlatılmış. özellikle de ürpertici ve tuhaf kuantum dolanıklığı videoda çok güzel açıklanmış. (bkz: telekominikasyon) ve (bkz: kriptoloji) dalları için yepyeni uygulamalara yelken açacak gibi. modern fizik için ise einstein'ın dediği gibi "ürpertici" bir ödül. düşündükçe kafa yedirten kuantum fizik deneyleri daha neler gösterecek gerçekten şahane.
    edit:imla
hesabın var mı? giriş yap