young deneyi

• aralarında faz farklı bulunmayan iki ışık atımının - ki aynı kaynaktan iki ayrı ışın kullanmak yerinde olur - girişimini gösterir deney. onyüzbinmilyon kere yapılmıştır artık; pek deneyliği kalmamış. ilk göstereni thomas young'un anısına onun adı ile anılır.
• detaysiz olarak deney soyle:
  iki tane kartonu birbirine paralel gelecek sekilde tutuyorum. bunlardan bir tanesinin ortasina jiletle incecik iki tane yarik aciyorum. daha sonra yariklari actigim kartonun arkasindan tek renkli bir isik verip diger kartonda cikan desene bakiyorum.
  
  peki desen nasil? cok ilginc: aydinlik karanlik aydinlik karanlik diye tekrar eden ince sacaklar. aciklamasi ne? vallahi efendim isik dalgaymis meger. eger isigin birinci delikten perde uzerindeki x noktasina kadar gittigi mesafe ile ikinci delikten perde uzerindeki x noktasina kadar gittigi mesafe dalga boyunun tam katiysa, o zaman bu iki dalgayi tepe+tepe veya cukur+cukur diye topluyoruz. sonuc o noktada iki kat parlak bir isik.
  
  halbuki baska bir y noktasinda bu mesafeler farki, dalga boyunun bucuklu katiysa o zaman tepe+cukur veya cukur+tepe diye topluyoruz. sonuc sifir. o noktada hic isik gormuyoruz. bu fenomenin adi "girisim". harika desenleri gormek icin wikipedia'dan interference diye aratiniz.
  
  bu deney isigin dalga davranisi sergiledigini ortaya cikartmisti eskiden. buna benzeyen, ama cok daha enteresan olan bir deney biliyorum ama ben: de broglie deneyi. yani dalga oldugu zannedilmeyen seylerin bilem girisim yapmasi. mesela elektron.
• birbirine yaklaştırılan iki parmağın arasından bakılınca girişim deseni görülebilir.
  
  bir de parmakları açık, ve elleri avuçları birbirine bakacak şekilde birleştirerek, deney asistanının aynı şekilde birleştirdiği eline 90 derece açı ile yaklaştırmak ve avucu hafif açmak vasıtası ile görülebilen bir girişim modeli vardır ki konumuzla alakası olmamasına rağmen ortaokul düzeyinde en çok yapılan deneydir.
• onumuze baktigimiz zaman arkamizi goremeyecegimizin, arkamiza baktigimiz zaman onumuzu goremeyecegimizin bilimsel bir bakis acisindan kanitlanmasini anlatan deney.
• çift yarık deneyi veyahut young'ın çift yarık deneyi olarak da bilinir ki, ışığın dalga karakterini kesin olarak ortaya koymuş ilk deney olduğu için tarihsel önemi çoktur. yoksa teknik açıdan daha hassas, daha hoş deneyler yapılmıştır.
• bu deney elektronlarla yapildiginda elektronun tipki fotonlar gibi girisim deseni olusturdugu da gorulunce daha fazla dumura ugratan acaba elektron ayni anda iki yariktan mi geciyor sorusunu sordurtan deneydir. lakin elektronlarla yapilan young deneyinde elektronun isik gibi bir elektromanyetik dalga hareketi oldugu mu yoksa daha farkli sekilde bir dalga hareketi yaptigi bir turlu saptanamamistir. bu dalga hareketini gozlemlemek icin deney sistemine herhangi bir sekilde mudahale ettigimizde (ornek olarak yariklara bir dedektor koymak ve bu dedektorlere carpan elektronlarin dalga ozelligin kaybedip parcacik ozelligi gostermesi) deneyin sonucunun degismesiyle heisenberg belirsizlik ilkesi nin temellerini atan deneydir.
• kuantum fizigin orcinalinde double slit experiment olarak yer alan, türk kuantum fizikcileri "duble yarık deneyi" seklinde güldüren bir deneydir.. isigin fotonlardan olustugunu filan ispatlar hep..
  
  bir tabakanin üzerine birbirine yakin iki delik delindiginde, sonra tabakaya arkadan isik verildiginde, tabakadan gecen isiklar duvarda barkod gibi gozukurler.. boylece insanlar şok olup "hasiktiiir nasil lan?" moduna girerler ki biz kuantum fizikciler bundan cok mutlu oluruz..
  
  resimle anlatirsam daha sahane goreceksiniz:
  
  http://upload.wikimedia.org/…/çift_yarık_deneyi.png (resimdeki young'in deneyini umursamayin.. o deneye hile karistirdigi, isinlara garip sey yaptigi sonradan ortaya cikmis)
  
  bu deney neticesinde isigin dalgalar ile yayildigini ispatlar genc bilim adamlari, geriye kalan insanlara.. normal bir insanin günlük hayatinda bir hadiseye yaramayacak bu bilgi belki bir gün bilgi yarismalarinda sorulur ya rab! (işte sekularite son cümlede boyle yok edilir)
• türkçe animasyonlu videosu
• thomas young'ın yaptığı, ışığın dalga karakterini göstermiş olan deneydir. anlamak için dalgaların girişimi (interference) ve kırınımı (diffraction) hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. oldukça basit bir deneydir ve bu deneyde ışık dalga karakteri göstermiştir.
  
  (bkz: young'ın çift yarık deneyi)
• o an herhangi bir gözün görmediği orada neler döndüğünü asla bilemeyiz. göz gördüğü anda da formül değişir ve olup biten aslında kimse bakmazken olacakları ispatlamaz. çocukluğum^* aniden arkama dönüp olanları yakalamaya çalışmakla geçti lan, bir kimse de çıkıp demedi çift yarık deneyi diye bir şey var diye...