şan

• cahit zarifoğlu'nun işaret çocukları (1967) şiir kitabında bulunan uzun ve etkileyici bir şiiri. ben izine bir seçkide rastladığımdan bunun sadece bir kısmını okuduğum hissine kapıldım, zira oradaki şiir 5. bölüm numarası gibi bir sayının altında;
  
  "aşk çocuklar parlayınca görülen ışıklardır" bengi dizesiyle, kanatlı söz gibi başlıyordu. [insan hemen, çocuklar aşk parlayınca görülen ışıklardır, diye nazireyle karışık düzeltiyor zihninde.]
  
  okuduğum seçkideki şiirdeki yol gösterici bölüm numaraları 5, 7, 8, 9 idi. arada 6 yok! ve tümünü yazsam mı, kitabında 9.5 sayfa. zaten cahit zarifoğlu etkili bir şair, şiir bütününde güzel, tümünü alabiliyorsak buraya alalım arkadaşlar. numaralamayı internet taramasıyla çözdük, seçki kitabı bölümleri 6'yı atlayarak dizmiş.
  
  cahit zarifoğlu yerel kültürüne önem veren, yaslanan bir şair olmasına karşın yöresel terim kaynayan maraş'tan imbikten damıtır gibi ender-i nadirattan sözcük sızdırıyor. süyük bunlardan biri. sonra bir şair tavrı olarak, yardımsız bir ses müziği oluşturacağında noktalamalara, virgüllere boş vermiş; özel isimlerin eklerinin üst kesmeyle ayrılmasını sese, dizeye uymaz bulduğunda tavrını koymuş, o ekleri ana sözcüğe ulalı ses yapmış. bu kesmesiz özel isimler onun düzyazısında da var. bir edebiyat araştırmacısı olmayan halimle dikkatimi çekti.
  
  5.
  
  aşk çocuklar parlayınca görülen ışıklardır
  ışık yüreğe varınca yorulur çeşmeler
  aşığın avuç açıp doldurduğu sularla
  ki ölenler vardı sularla küçüklüğümün oralarda
  elim yarım ve bilgisiz uzanarak
  her şeyim çocukluğum
  en yakın nalbantın ağzından kestiği at
  sarsılınca ayağını büküp başlamışlardı
  güçlüydü nalbantın çıplak kollu adamı
  
  oyuncak atımla yolum düşerdi şehrin şanlarına
  sokağı dönerdim
  kaplanları karanlık ağızları arap bağırlarını
  zayıf çöl savrulu arap bağırlarını
  anlamadığım koşuyu birden bırakır ağlarken
  birden kaybolan oyuncak atlı çocukları dönerdim
  küçüklüğümün oralarda dehşetle devrilirdim
  nedeninden hiç bir şey bilinmeyen
  sen ey şanlara
  
  mahallede tuhaf bir korkuyla erkekler dolanırdı
  ender dururdu kadınlar
  
  demirinde gül suyu şişeleri asılı pencerede
  duvarlarına akrep tutturulmuş oda
  duvar gezinirdi akrebin altında
  duvar loş akrep sarhoş
  lambanın o büyük şafağından sonra
  gidip gelirdi mutfağa
  kilerde kirpilerin çuvalların dibinde
  peynir küpünün içinde
  çocukları
  
  asılan kocası
  kurşunla delinen akrabaları dururdu öper gelirdi
  kan güden bir yaşamayla gider
  kan güden bir yaşamayla gelirdi hizmetçi kadın
  öyle sanırdım ben oralardım çocukluğumdu
  beni bağrına bastırırdı
  gözümü gözüne kaldıramazdım
  kaşlarının dibinde kuytu
  ilk gelinlik mağarası
  kadınların kaynama mağarası
  ağzının içi mor kat kat pütür
  sonra duvar
  demir
  gül suyu şişesi
  karşı pencere
  
  sabah nalbant hala durur beynimde
  çocuğum öylece uyanırım
  pek bilmem
  
  alt katta sivilceli bir oğlan
  anası civcivleri ağaca saçar
  yağmur toprak süyüklerden sallanırdı
  taşlıkta kavun çekirdekleri kavrulan evde
  sıcakken ateşin üstünde
  kentteki kişilerin elleri tavanın içinde
  alıp avucuna konan kabuksuz kavun çekirdekleri
  alıp değdirirdim dudaklarımda kabaran deriye
  kızgın
  dudağımın uykuda sevinçle yarılmış derisine kızgın
  parmaklarımın cıva akan ucunda
  müthiş azıcık kaygan
  kavun çekirdeğinin batan sivrisinde
  ağzı kanasın diye nalbantın
  kestiği at
  
  çocuklar kişneyerek doldular avucuma
  annelerinden koşan babalarıyla kovalanan
  sarı ve siyah başlarıyla
  ölümle boğuşa boğuşa onu kaldırım taşlarından çekerek üstlerine
  terli yüzleriyle yapıştılar ellerime
  çocukluğumun orda en bülbül yerinde
  nalbanttaki atın içinde şah duran korkuydu
  zahmetle taşıyıp beraber kurduğumuz bahçeye
  atın içinden bedeni yırtarak
  fırlayan korku
  ta kendisi bahçeye kurduğumuz salıncak
  
  çocuk boşluktayken ölüye asılı kalmak
  annesinin sesi her evden
  şehirde her baş dönmesinden
  çocuklarca çıngırak gibi duyulur
  annenin elinde birden tahta kaşık kırılır
  içini bastırır raftan bir kaşık daha alır
  ocaktaki çorbanın önüne çömelmiş
  düşüncesi suyun şeytanına çağrılır
  -hangi salıncaktasın çocuğum ipi iyi tut
  annenim ben
  yaklaşır kan kokusu yere vurur
  burunda ve orada iyice kan bulunur
  kaplar koşuşan bağrışan yüzleri
  eğilirler bakarlar
  ki tırnaktaki noktadır
  cansız bedene tırpanını geçirmiş
  çarşaf gibi büyüyen
  
  bayramlar oyun arkadaşları kuşlarla
  güzel seslerle yaklaşır
  tırnakta beyaz nokta olunca parmağa halkalı şeker
  ölüm ve korku beraberce toplanır
  dernek kurulur
  her kadında bir çekmece açılır ve kapanır
  ey alın beni
  yuvarlak ve dalgın kalayım
  arkamda dik ve beni iterek kendine çekerek
  taş ve yerinden oynamaz
  oysa onlar kuşlar gibi uçar durur
  içine yukardan çiçekler savrulur
  havuz cami havuzunda
  kımıldayarak yatan minare
  
  size çağrıldığım çağlarda
  açtım çekmeceyi onları siyahla boğulur buldum
  çocuklar çılgın gibi oturuyorlardı tahtalarda
  ellerinde kırık aynalar ve aralarında
  esrarlı bir hayvan dolanıyordu
  falakanın ipiyle kıvrılan tahtası arasında
  çünkü falaka asıl her yanda
  sıkışmış gibi gözleri
  hain bakıyordu çocuklar
  elif eşer
  be beyazlatır
  te terkeder
  büyünür ferahlanırdı
  bol güneşli kapıdan önce kaşları boz sakalları
  arkasında bol entarili içbükey kızları
  yorganların ısıtan nakışları
  cim
  
  kilimler süslenip yangının önüne serilirler
  kan ve ateş beraber tadılırlar
  buyurulur yayıklar az gelir
  sabah ışığında uykulu çağda
  bir çocuğun aydan anlayışına
  hamur ve tandırda çobanın kaval solukları
  karacadağ bir deveyle aşılır
  karacadağa bir deveyle varılır
  ve hemen karacadağ bir deveyle vurulur
  kayalara ezan bağlanır dağlar kutsal kılınır
  sular baş baş ağırlanır çünkü baş suya uzanır
  kıl çadır ve deve ıhh
  ıhh ya deve
  hoca
  hocanın iklime emir veren karısı
  ve çocukları kavrayan kızları
  ve onları kat kat kapalı dizlerinde
  pekmez ve ekmek duran sinide
  biz güvercinlerdik yüksek ve gizlice
  değirmenden
  üzüm bağlarından gönderilirdi onlar gönderilirlerdi
  elif lam mim
  içimizin fatihleriydi bürürlerdi
  güzelce
  muhteşemce
  
  sen büyük ve yeşil renk ayrımı
  seven bileğimin tuttuğu dostlar
  çocuğan kokuları havlayan masal şahları
  oradayken kilerdeki torba yığınlar
  geceyi kapının önünde geçirmiş
  deve kervanı
  (ve birden manzara)
  sal fıratın ortasında ve çıplak insanlar
  boğuşurlar tutunulmaz gediklerinde
  ekmek taşında
  
  çocuklar doğayı çeviren dehşeti arar
  sorar. rüzgarı tutar bırakmaz
  sorar bırakmaz
  bıraksa sal devrilir
  tavşan yavruları bulur sever
  salın ipini öper
  su uysal kalır
  
  çocuğun saflığına denk
  sincap elinin altında
  insanı koruyan suyu uysallaştıran da
  
  büyükler huysuz
  bir şehre gitmek ötekinden devrilmek
  ana suya bakar
  saçının tellerine korku takılır
  bilinmez çocuğun
  ısırırken ananın yanağını
  ya da kırarken gül suyu bardağını
  dost tuttuğu melekler
  hep oradadırlar
  
  6.
  
  bayramda içinde buzlu su duran sürahi
  hıdırellez^* çarpışı kırların mutlu çarpışı
  hapisane duvarının süyüğünde
  içinde tozlu balıklar soluyan sürahi
  ve atlı meydan yokuşunun başında
  kovulan cinleri toplamış bir deve
  bir hecin deve
  kudurmuş ve ağzından köpükler saçarak
  koşarken kalabalığa korkmuşum bir yalın kılıçla
  başımı düzlemişler dizlerimin arasından kurtarıp
  yüreğimi bir hançer başıyla
  delip yırtmışlar iri yaralar açtığım yatağa
  
  7.
  
  gökten tarlada sürüneni gören kartal
  toprak damları uykuyla ayıran oymaklar
  yukardaki her şeklin altına bir döşek açılır
  ses bastırılır sıkıca kapatılır dizlerin arasındaki yumruğa
  uyku o kimbilir hangi dağın ardından atılır
  rüzgarla soğuyan alna sançılr
  yıldırım sıkışık bekler
  sevenin yumulmaz gözünde kan birikir
  yatağın içinde savrulan eliyle akrep düğümler
  akrep biriktirir
  son had son saat
  toprak dam dağ başı karanlık uyuyanlar
  seven dayanamaz kımıldar
  birden yıldızlar dökülür
  
  dans dans iç içe gök dans
  üşürler bir anaya çarpılır atılırlar evin üçlü düzenine
  azap sağanak tutturur mevsimler kapılarla sakatlanır
  dolanırlar kırık camlarını pencerelerin elleri parçalanır
  çene deler yorganı çenenin ucu baygın sıcak
  uyuyan bedenleri uyanmayı vuran bilinç
  bu et onların mı kolları hangi çıkmazda
  onları alıp götürüyorlardı onlar yatanlardı
  zuhal yıldızıyla bir kestane çarpıştı tavanda
  
  bütün kozlu dere künbet yıldız avında
  yıldızların yanında onlarla sahi
  onlardan biri
  topraktan tutmuşum yıldızım ne zaman kayacak
  ve şan şan açılır kitaptan sayfa
  bir küçük kıyamet yatırılmış içine
  üç parmak eninde
  gerçek tavanda dönen fare
  
  elden avuçtan dalgınlıkla kaybolan
  çare kaybolan
  tepede tek taşıyla duran minare
  şeyhin bir nefesle ayakta tuttuğu minare
  ve yattığı toprağından hatıralar alındığı
  kadınların gebelik isteklerine
  her tozunda bin bir suare
  
  en geniş geçmişte en son gelecekte
  o var
  nesiller dağa dağ tutarak
  toprağın yaralarını yararak
  bildiler onu ateş saçan uyku
  girdap dönüp dolaşmak
  ölünce atılmak cesurca tutunmak
  
  ve onlar kadınlar
  öyle değişik dururlar çocuğun teriyle savaşırlar
  önemle alınırsa van goh
  vahşice dolanır şafaklarda
  dağları yakalayıp duran gün daralır
  
  ovalara sancılarla dalgalarla ahenkli dalışlara
  öyle sabah öyle kadınca çığlıkça
  hayır anıla şer kutsal ağırlana çün tanrı
  bir güzelce buyurdu öyle buyurdu
  
  insan toprak çalkanırken
  çocuklar kadınlar erkekler gülücükler ovalarca
  
  8.
  
  erkek ve dalgınca büyüdüm
  dervişin su okuduğu taslarda
  yumulup eğilmiştim bedenim vardı
  suyu arıyordum vardı yanılmıyordum
  
  başımda göğün dolanan sarmaşıkları
  güya kurnazca bakıyordum
  ve leylanın
  bir gece ağrısında
  sapsarı kabarcıklanan yüzüne
  
  bir haneye çağrıldılar
  halılar hasırlar ve kaynayan canlar
  acı kahve derin fincanla sunuldu
  oraya ateş birikmesi gibi oturdular
  gözlerini kapayarak ve sormayarak
  
  hasırları birbirine vuran
  hasırları duvara damlara
  ve dağın mağarasındaki hikmete savuran
  oraya bir ateş kümesi gibi kaydolan
  kendi içlerine ummana sançılıp boğulmaya koyulan
  dervişler
  basık ve duvarları secdeye giden odada
  hasırlar acı kahve derin halli uşak
  halvet ve küçük ağzımla
  uçar dalgınca uyurdum sakallarında
  
  elmas ve tümlenen bir aşkla daima kekemeydim
  sevişirlerdi derlerdi sevişiriz
  söz bedeni aşınca harlardı
  daire çizerek ve kan daire çizerek
  
  gece zangır zangır titreyerek
  yorgana bir hal gelir uykuda bir şey gerilir
  (komşu dağ derinde mi
  mezarlar kuşatıldı ölüler baskınla mı alındı
  bana verilen portakala ne oldu
  çıldırdı mı) bilemem
  çocuğum öyle uyur öyle uyanırım
  
  ne korkunç bir iklimdi çocukluğum
  uyku yansın yürek mecburlansın
  beden bedende artmaya can bedeni aşmaya
  ağız ilk şanlı yemek
  olan ölümü
  başlasın anlatmaya
  
  iz sürmek bundan gerek
  ok ize düşmüş kemiği deşmişti
  
  not: "bildiler onu ateş saçan uyku" dizesindeki ateş sözcüğü şiirde büyük harflerle yazılmıştır.
  
  "ölümü, şan ve şeref kefeni içine sardım; yalnızca şan ve şerefi düşündüm ve ölümü aklımdan bile geçirmedim; ikisinin bir tek ve aynı şey olduğunu da hiç düşünmedim." jean-paul sartre - les mots
  
  (bkz: cahit zarifoğlu/@ibisile)
  (bkz: maraş/@ibisile)
  (bkz: hıdırillez)
  (bkz: deve/@ibisile)
  (bkz: ıhh)