kamu hizmeti

• evveliyatla kamu hizmeti, idare hukuku'nun sıkça kullanılan önemli kavramlarından biridir ve pek çok anayasada da yer almaktadır.
  
  yasal, anayasal, yargı menşeili bir tanımı yoksa da doktrinde değişik tanımları yapılmıştır.
  
  öncelikle bir kaç ölçüte ayırmak gerekirse:
  
  organik açıdan: kamu tüzel kişisi tarafından tahsis edilmiş ajan ve vasıtaların bütünü
  maddi açıdan: faaliyetin kamu yararını tatmin etme niteliği taşıması
  şekli açıdan: kamusal yönetim usullerine tabi olma durumu
  
  bu ölçütler zamanla sosyal devlet anlayışı doğrultusunda devletin ekonomik ve sosyal yaşama müdahalesinin artması üzerine çözülmeye başlamıştır.
  
  metin günday hocanın tanımıyla günümüzde kamu hizmeti: "siyasal organlar tarafından kamuya yararlı olarak kabul edilen, bir kamu kuruluşunun ya kendisi ya da yakın denetimi ve gözetimi altında özel kesim tarafından yürütülen faaliyetlerdir."
  
  kamu hizmeti, bir faaliyetin ilk kez ve doğrudan kamu kesiminde yürütülmeye başlaması ya da özel alandan kamu kesimine aktarılması suretiyle kurulmuş olur. ilk kez ve doğrudan kamusal kesimce yerine getirilmesi halinde tekel biçiminde yönetiliyor demektir. öteki durumda ise özel hukuk kişileri tarafından da yerine getirilme durumu mevcuttur.
  
  bir kamu hizmetinin yürütülmesi belli bir örgütün kurulmasını da gereğini de doğurur. bu durumda asli yetki yasama organına aittir. veya devlet tüzel kişiliğiharicen ayrı bir kamu tüzel kişiliği örgütlenmesi olacaksa da kanuna dayanarak idari işlemle kurulmalıdır.
  
  eğer toplumsal gereksinim ortadan kalkmışssa, kamu hizmeti yine yasama organının yetkisi doğrultusunca kaldırılabilir.
  
  kamu hizmetlerine egemen dört ayrı temel ilke vardır.
  
  1- süreklilik ve düzenlilik : kamu hizmetlerinin gereksinimler doğrultusunda sürekli, yani kesintisiz ve düzenli olarak yürütülmesi gereği.
  
  2- değişkenlik : kamu hizmetinin değişen ve gelişen koşullara uyum sağlama gereği
  
  3- nesnellik ve eşitlik : idare, kamu hizmetini yürütürken objektif davranmak ve eşit hizmet sağlamak yükümündedir.
  
  4- bedelsizlik : idare kamu yararına bu hizmetleri bedelsiz sunmalıdır. eğer katılım payı şeklinde alınan bir bedel sözkonusu ise, bu hizmetten yararlananlarının ödeme gücünü aşmayacak şekilde olmalıdır.
  
  kamu hizmetleri, belli kriterlere göre sınıflandırılırlar.
  
  1. tekelli-tekelsiz kamu hizmetleri: faaliyetin özel kesime bırakılıp bırakılmadığına(daha doğru tabirle yasaklanıp yasaklanmadığına) göre bu ayrım yapılır.(örn: eğitim,sağlık-tekelsiz(özel okullar, özel hastaneler var) , demiryolu ulaşımı- tekel(sadece kamusal kesimce yürütülüyor))
  
  2. milli-mahalli kamu hizmetleri: hizmetlerin yürütüldükleri alana göre bu sınıflandırma yapılır. tüm ülke düzeyinde yürütülen hizmetler (örn: tcdd) milli, belli bir bölgede yürütülen hizmetler mahallidir (örn: iett ulaştırma hizmeti istanbul için)
  
  3. doğrudan bireysel yararlanma- dolaylı birlikte yararlanma: yararlanma biçimlerine göre yapılan sınıflandırmadır. idare ile ayrı ayrı ilişki kurarak kamu hizmeti almaya doğrudan ve bireysel yararlanma(eğitim, sağlık vs.), idare ile bir ilişkiye girmeden dolaylı yararlanmaya da dolaylı ve birlikte yararlanma(bayındırlık hizmetleri) adı verilir.
  
  4. konuya göre ayrım: kamu hizmetleri konularına göre 4 farklı grıba ayrılırlar. kilit bir ayrım noktasıdır.
  
  a)idari kamu hizmetleri: geleneksel kamu hizmetleridir. (bayındırlık, sağlık, eğitim, tapu-kadastro,nüfus vs.).bunlar kamu hukuku rejimine tabidirler ve bunlardan doğan uyuşmazlıklar idari yargıda çözümlenir.
  
  b) iktisadi kamu hizmetleri: genelde özel hukuk kişileriyle beraberce yürütülen bir kamu hizmeti grubudur. sınai ve iktisadi niteliklidirler ve bu açıdan kamu hizmeti sağlarlar (örn: gaz, elektrik, telefon)...özel hukuk kişileriyle olan direkt ilişkilerinden dolayı esas olarak özel hukuk kurallarına tabidirler. ancak kanun veya verdiği yetki doğrultusunda idari işlem ile kurulurlar ve kamu hizmeti ilkeleri, ve idarenin kamusal yetkileri geçerlidir.
  
  c) sosyal kamu hizmetleri: sosyal devlet ilkesi doğrultusunda gelişen, çalışma düzeni, sosyal güvenlik, emeklilik, fakirlere yardım gibi kamu hizmetleridir. kamu ve özel hukuk kuralları beraberce uygulanır.
  
  d) bilimsel-teknik-kültürel kamu hizmetleri: toplum yaşamındaki ve toplum üyesi bireylerin gelişimindeki rolleri nedeniyle kamu hizmeti haline getirilmişlerdir. "kamu hukukunun katı kalıpları içinde yürütülemezler"(günday). bundan dolayı bu kuruluşlar ve personelleri için özerklik, daha çok serbesti gibi bazı olanaklar tanınmıştır.