kızılbaş

• hazret-i ali'yi halife tanıyanlar genellikle "alevi" diye anılmışlardır. aleviler, şiiler ve bektaşiler diye üçe ayrılmaktadırlar. şiiler iran alevileridir. kızılbaşlar, bir kısım türkmenlerden meydana gelmektedir. bektaşiler ise şehir alevilerine verilen addır.
  
  anadolu'da yörük olarak yaşayan türkmen oymaklarından bir kısmı "alevi"dir. sünnilerce bunlar halk arasında "kızılbaş" demek alışkanlık haline gelmiştir.
  
  anadolu alevileri, kızılbaşlardan başka şu kollara ayrılmaktadırlar:
  - akbaşlar: abbasi devrinin alevileri
  - açıkbaşlar: özbek türk alevileri
  - yeşilbaşlar: şiiler yani acem alevileri
  - karabaşlar: sıffin savaşında ayrılan şamlı aleviler
  
  kızılbaş'ın kelime olarak hakaretamiz kullanılması da, bu sözden alınnmak da anlamsızdır. anadolu'da kızılbaş, bektaşi, tahtacı (bkz: tahtacılar) ve hurufî (bkz: hurufilik) adıyla yaşayan alevilerin sayısı 10-12 milyonu bulmaktadır. bunlar yarı gruplar halinde yaşamakta, birbirlerine töre ile bağlı bulunmaktadırlar.
  
  kızılbaşlığın anadolu'da yayılışı kırşehir, ankara, sivas, diyarbakır, tunceli, erzurum ve kars'a kadar dayanmıştır. ayrıca güneyde toroslar'dan antalya'ya buradan da çanakkale'ye kadar uzanan bölgede yaşayan ve adlarına "tahtacı" denen göçebeler de kızılbaştır. ege'de izmir, manisa, kütahya, balıkesir çevresinde de kızılbaş köyleri bulunmaktadır.
  
  orta anadolu kızılbaşları hacı bektaş-ı veli'nin çelebi ocağına, tahtacılar ise izmir'in narlıdere köyündeki "yanın yatır ocağı"na, aydın reşadiye'sindeki "hacı emir" ocağına bağlıdırlar.
  
  kızılbaşlar sünnilerden kız almamakta, kendi aralarında evlenmektedirler. kızılbaşlarda boşanmak da bulunmamaktadır. kızılbaşlarda işsiz yoktur. işini kaybedene hemen yeni iş bulunmaktadır. sık sık toplanmaya ve içkiye düşkündürler.
  
  kızılbaşlar bıyıklarını dudaklarının üzerine doğru uzatmaktadırlar. kızılbaş dedeleri uzun saç ve top sakal bırakmaktadır. dedelik babadan oğula geçmektedir.
  
  ocak, eşik, kadın ve şarap kızılbaşlılıkta kutsaldır. gizliliğe büyük önem verilmekte, sırlar titizlikle saklanmaktadır. kızılbaşın mutlaka evli olması gerekmektedir. tarikata girmek isteyene "can" adı verilmektedir. genellikle karı-koca tarikata beraberce girmekte ve düzenlenen özel törene beraber katılmaktadırlar.^*