multicausality

• çoklu-nedensellik, yapısı gereği, determinist değil, olasılıksaldır.
  
  örneğin, "kırmızıda geçmek", "aşırı hız", "teknik arıza", "alkollü sürücü" gibi çok sayıda farklı sebep, "trafik kazası" sonucunu doğurabilir. fakat bu nedenlerden birinin ya da hepsinin bir arada bulunduğu durumlarda dahi kaza olmayabilir. bunun nedeni, aradaki nedensellik determinist olmamasıdır. örneğin, istatistiki anlamda güvenilir sonuç elde edebilecek sayıda gözlem yapıldığında, kırmızı ışıkta geçtiği için kazaya neden olan sürücü örneğine rastlanacağı gibi, kırmızıda geçtiği, hatta buna ek olarak aşırı hızlı ve alkollü olduğu halde kaza yapmamış olan vakalar da görülebilir.
  
  bu nedenle, sosyal bilimlerde nedensel ilişkilere odaklanan araştırmacılar, olasılıksal bir ontolojiden hareket ederler. bunun anlamı, belli sebeplerin varlığı durumunda, belli sonuçların gözlenme oranının ne kadar artış ya da azalış göstereceğinin hesabını yapmaktır.
  
  bu çerçevede, "kırmızıda geçmek kazaya neden olur" cümlesi, her kırmızıda geçme nedenini trafik kazası sonucuna bağlayan determinist (ve hatalı) bir yargıya karşılık gelirken, "alkollü araç kullanmak, kaza ihtimalini yüzde otuz artırır" şeklindeki bir ifade ise olasılıksaldır.
  
  konu hakkında bir akademik makale: lieberson, stanley. 1994. “more on the uneasy case for using mill-type methods in small-n comparative studies.” social forces 72(4): 1225-1237
  
  tema:
  (bkz: bilim felsefesi/@derinsular)