ilkel birikim

• "üretim ve yaşama araçları kendiliklerinden sermaye olmadıkları gibi para ile metalar da kendiliklerinden sermaye değillerdir. bunlar, sermayaye dönüşmek isterler. ama bu dönüşümün kendisi ancak belli koşullar altında gerçekleşebilir, yani birbirinden çok farklı türden iki meta sahibinin temas haline gelmesi gerekir; bir yanda, başkasına ait işgücünü satın alarak ellerindeki değer toplamını artırmak isteyen, para, üretim aracı ve yaşama aracı sahibi jişiler; öte yanda kendi işgüçlerini ve dolayısıyla emeklerini satan özgür işçiler. iki anlamda özgür işçiler: çünkü bunlar, ne köleler ve serfler gibi üretim araçlarının ayrılmaz bir parçasıdırlar, ne de mülk sahibi köylüler gibi üretim araçlarına sahiptirler; demek ki, bunlar kendi üretim araçları bulunmayan, böyle bir engel ve yükten özgür kişiler olmalıdırlar. meta pazarındaki bu kutuplaşma ile kapitalist üretimin temel koşulları sağlanmış olur. kapitalist üretim, kendi ayakları üzerinde durabilecek hale gelir gelmez, yalnız bu ayrılığı sürdürmekle kalmaz, gitgide artan boyutlarda ilerletir de. bu nedenle kapitalist sistemin yolunu açan bu süreç, emekçinin elinden üretim araçlarının sahipliğini alan süreçten başkası olamaz. işte bu süreçle, bir yandan toplumsal üretim araçlarıyla yaşama araçları sermayeye dönüşür, öte yandan da, doğrudan doğruya üretici olan kimse, ücretli emekçiye dönüşür. bu duruma göre, ilkel birikim denilen şey, üretici üretim araçlarından ayıran tarihsel süreçten başka bir şey değildir." [k. marx - kapital, cilt 1, s. 668]
  
  "ilkel birikimin iki boyutu vardır: birinci boyut, feodal mülklerin, kilise topraklarının ve ortak ekim dikim yapılan alanların çitlenerek, otlaklar haline çevrilmesi ve burjuvazinin hizmetine verilerek burjuvazi lehine birikim sağlanması. ikinci boyutu ise, kendi toprağını ya da ortak toprakları ekip biçerek geçimini sağlayan küçük üreticiler ile şatolarda görece güvenceli şartlarda istihdam edilen köle ve hizmetkârların, kapitalist üretim sürecinde yer almak için ücretli işçiler olarak işgücü piyasasına, işsizler ordusunun arasına fırlatılması ve bu yolla burjuvazi için ucuz emek stoku yaratmasıdır; ya da marx’ın deyimiyle “feodal kölelerin ücretli kölelere dönüştürülmesi” macerasıdır." [a. alpay dikmen - neoliberal devlet sermayenin hizmetçisidir, 2007]