fergani

• (bkz: fergana)
• (bkz: ahmet fergani)
• fergani'nin 9.yüzyıl başlarında dünyaya geldiği, 861 yılında hayatta olduğu ve bundan kısa bir süre sonra vefat ettiği kabul edilmektedir.
  
  ilim tahsilini zamanın kültür merkezi olan fergana'da yaptı. sonra, bağdat'a gitti. kısa sürede kendisini tanıtan fergani, astronomi ve matematik alanında kendisini kabul ettirdi. abbasi halifeleri memun, mutasım, el-vasık ve el-mütevekkil devirlerinde önemli ilmi araştırmalar yaptı ve birçok eser yazdı. halife mütevekkil, konusunda söz sahibi olan fergani'yi 861 yılında nil kıyısındaki ölçümleri yapabilmek için, ravda adasında bulunan nilometrenin inşasını yönetmesi ve yapılan ölçüm işlerine nezaret etmesi için mısır'a gönderdi.
  fergani, aklın prensiplerine uygun olmayan astronomiyi ilk defa tenkid edenler arasında yer aldı. gök cisimlerinin, batlamyus ve izindekilerinin iddia ettiği gibi bazı akıl dışı ruhi cisimler olduğunu kabul etmedi. onların, akli, kati, homosentrik ve eksantrik daireler şeklinde hareketlere sahip olduklarını ispatladı. kainatın ve gezegenlerin hacim ve büyüklükleri ile birbirine uzaklıklarını inceledi. yaptığı hesaplamalar, kopernik'e kadar batı astronomisinde değişmez ölçüler olarak kabul edilerek asırlarca kullanıldı. fergani, güneş'in yarıçapının uzunluğunun 3250 arap mili olduğunu söyledi. bu da 6.410.000 metre ve 3990 ingiliz miline eşittir.
  
  fergani, güneş'in de kendine göre hareketli olduğunu, ilim tarihinde ilk defa keşfeden alimdir. kendi devrine kadar gök cisimlerinin hareketi biliniyordu. ancak, güneş'in de bir yörügesinin bulunduğunu kendi etrafında batıdan doğuya doğru döndüğünü ilk defa keşfeden alim ferganidir. ayrıca 41 yıl devam eden astronomi incelemelerinde enlem (paralel)ler arasındaki mesafeyi hesapladı.
  
  fergani, güneş tutulmasını önceden tespit eden bir usul de buldu. bu usulle, 842 yılında bir güneş tutulması olacağını önceden tespit etti ve o gün bu konuda rasatlarda bulunup incelemeler yaptı. dünya'nın yuvarlak olduğu konusunda yeni deliller gösterdi.
  
  fergani, 856 yılında kahire'ye gitmiş ve usturlab yapımı üzerine adlı bir eser yayınlamıştır
  
  daha fazla bilgi için
• ismini hiç duymadığım, hiç bilmediğim, merak edilip alaka gösterilecek bir bilgi daha. işte sözlüğün bu yanını seviyorum. teşekkürler @fikiri
• astronomi üzerine kapsamlı bir eser yazan ilk müslüman bilgin.
• cevâmi ilm en-nucûm ve usûl el-harekât es-semâvîyye (astronominin özeti ve göğün hareketlerinin esasları) adlı eseri yazan astronom.
• 805 ile 870 yılları arasında yaşamış, büyük bir gökbilimci. al-farghânî ismine bir tür saygınlık katma amacıyla, "alfraganus" olarak da bilinir batı coğrafyasında. ve ayrıca ay'daki alfraganus kraterinin ismi, ona ithâfen verilmiştir.
  
  - güneşin bir yörüngesi olduğunu keşfetmiştir.
  - dünyânın eksen eğikliğinin 23° 27° olduğunu teee o zamandan söylemiştir.
  - güneş tutulmalarını önceden tespit eden bir yöntem geliştirmiştir.
  - îcât ettiği âletle, nil nehri sularının hızını ve seviyesini ölçmüştür.
  - dünyânın yuvarlak olduğu konusunda yeni kanıtlar sunmuştur.
  - "gök cisimleri, yunan bilginlerin iddia ettiği gibi akıl dışı rûhî varlıklar değildir." diyerek çok büyük bir deli saçmasını yalanlamıştır.
  - astronomi üzerine 41 sene çalışarak, kapsamlı bir risâle yazan ilk bilgindir.
  - yaptığı hesaplamalar, batı astronomisinde asırlarca tartışmasız kabûl görmüştür.
• türkçe vikipedi'de türk, ingilizce vikipedi'de arap ya da fars olarak tanımlanan gök bilimci.
  
  diğer diller:
  arapça: müslüman matematikçi
  farsça: horasanlı müslüman gök bilimci
  almanca: orta asyalı islâmik?
  fransızca: milliyet belirtilmiyor
  italyanca: fars veyâ arap asıllı
  rusça: orta asyalı fars gök bilimci
  ispanyolca: fars gök bilimci
  portekizce: fars gök bilimci
  hollandaca: milliyet belirtilmiyor
  japonca: milliyet belirtilmiyor
  çince: abbâsî gök bilimcisi