ehmede xani

• 1651 yılında hakkari'nin "han" köyünde dünyaya gelen ünlü kürt alim,yazar ve filozof.yapıtları arasında "nubara biçukan" (küçüklerin turfandası), eqida imane(inanç yolu) ve mem u zin(mem ve zin) sayılabilinir.xani kürtçenin yanında türkçe,arapça ve farsçayı da çok iyi bilir ve kullanırdı.eserlerinin hemen hemen tamamını kürtçe yazmıştır.xani doğubeyazıt'ta(ağrı) vefat etmiş ve oraya gömülmüştür türbesi şuan halkın ziyaretine açıktır.
• (bkz: mem u zin)
• aşkı, insan aşkını amaç edinmiş kürt filozof, şair, bilge...
  
  ehmedê xani yaşadığı çağın toplumsal ve siyasal gerçekliğini çok iyi bir biçimde analiz ederek, çatışma ve çarpıklıkları gözler önüne sermiştir eserlerinde... özgürlükçü, eşitlikçi ve hümanist biri olduğunu bütün eserlerinde iliklerine hissettirir insana. yaşadığı döneme bakılırsa çok ilerici olan bu tutum; insan zorbalığına, sınıflı toplum yapısına ve feodalizme bir meydan okuyuş gibidir... yine yaşadığı dönemin moda dillerini^*tercih eden edebiyatçıların aksine tüm eserlerini, arı duru bir kürtçe ile yazmış ve toplumun esas sorunlarına, bireye, hak ve özgürlüklerine önem vermiştir.
  
  aşk ve özgürlük kavramları onun için paha biçilmez değerlerdi. bu iki kavramı eserlerinde çok iyi nakşetmiştir.
• van'da onun adına bir lise açılmıştir.
• cevdet bağcanın gülersen adlı parçasında ismi geçmektedir;
  
  gülersen
  mardin'de deyrul zaferan'da
  vaftiz olur bütün çoçuklar
  fırat diclesine kavuşur
  şattül arap çöl olur
  gülersen
  ağrı'da ishak paşa sarayının gölgesinde
  ahmede xani mezarında gülümser
  gülersen
  iğdır'da meçeli bir kayısı ağacı çiçek açar
  açar bahçesinde gülleri annemin
  gülersen
  erzurum'a bahar gelir
  mardin kapı şen olur
  gülersen
  gece siyabend'e kavuşur yıkılır nemrut'lar
  gülersen
  annemin gözbebeklerinde ülkem'de güler
  
  şarkısı da çok güzeldir...
• ahmed-i hani ki kendisi aşkı anlatmaktadır ve dahi^* bilgedir; zira, edebi fikir'in haziran sayısında, aşkı anlatan bilge başlığı altında bahsi geçmektedir.
  
  http://www.edebifikir.com/…rinti.php?sayfa=4&sayi=2
• ahmed-i hani, halü hazırda çalıştığım lisenin adı. açılımın izleri...
• kürt açılımı vesilesiyle adını daha sık duyduğumuz kürt şair, yazar, filozof, kanaat önderi.
  
  “seversiniz sevmezsiniz, görüşlerini kabul edersiniz, etmezsiniz ama ahmed-i hani’siz, bitlisli said-i nursi’siz bir türkiye’nin maneviyatı noksan kalır” demiş başbakan.
  
  kendisinden bahsedilirken said nursi'nin de adının geçmesi tesadüf değildir. said nursi'nin kitaplarında da adı geçer, cemaate göre ikisinin arasında farklar vardır ama said nursi'nin kendisinden etkilenmediğini söylemek mümkün değildir.
  
  said nursi'nin, doğubayazıt'ta kaldığı bir süre, hani baba'nın türbesinde kaldığına, penceresinden saatlerce bakarak feyz aldığına inanılır. yöre halkının bize anlattığına ve türbede yazılanlara göre durum böyle. şu an türbesinin üst tarafındaki cami'den türbeye açılan pencere de muhtemelen bunu simgelemek için yapılmış. ^* pencereden başınızı uzatınca türbenin içine bakabiliyorsunuz.
  
  türbesi doğubayazıt'ta ishak paşa sarayı'nın çok yakınındadır. ishak paşa sarayı'nı gezmeye giden şanslı kişilerden olursanız, gelmişken atlamayın hani baba'nın türbesine de bir uğrayın derim.
• önemli bir kürt edebiyatçısıdır. abdullah yaşın tarafından lis yayınları'ndan çıkan "kürt filozofu şeyh ehmede xani hazretleri" adlı kitap xanî hakkında önemli bir çalışma olmaya adaydır.
• memê alan aşkını mem û zîn eseriyle dünyaya tanıtan kürt yazar, filozof.
  
  mem û zin eserinden bi kesit:
  
  neredesin, neredesin zîn. gecenin sessiz çığlığında unuttun mu mem'i. geceyi örtü yapıp mem'e, hangi yol ağzında beklemektesin. söyle dicle'ye, kadim uygarlıklara söyle. bağır, çağır, kopar bütün kementlerini adem'den beridir bağlı olan görünmez sütunlardan. söyle arşa ve dinle yüreğinin geniş düzlüklerini sana dar eden savaşların sesini. zîn, ey zîn; soylu babandan beridir toprağın göreceği en güzel ey güzel kadın. söyle nuh'a tufanı mem'in suretinde şakırdayan hangi tokada denk gelebilir ki. zîn; mem'in düşü. zîn; saraylarda bulunan ürkek güvercin, cizîr'in güzel prensesi. zîn; dicle'nin berrak sesi. azrail'in rabbin'den izin alıp ruhunu aldığı tek kişi. zîn; ölmüşlerin sağ nefesi.
  söyle zîn söyle. akıt bütün lavlarını yurdunun çöllerine. sitî 'nin parmağındaki, mem'in boynundaki en güzel mücevher, mîr zeyneddîn'in ceylanı konuş ve dök içindeki bütün cenkleri yeryüzüne. mem'in aşkıyla ruhuna üflenen soluğu söyle. kevser’den hangi vakit içtin de mem'e uzattın nazenin parmaklarının içindeki ab-ı hayatı. zindan karanlığının günü, güneşi, gecedeki aydınlığı zîn. azrail'in baş tacı, sevgili, deryaların en güzel berraklığı, çöl, çölü kendine siper etmiş gölgelik. dost, düşman, anne, baba, kardeş. zîn; dicle'nin serin suyu mem nerede?
  
  duyuyor musun beni?
  
  mem û zîn - ehmedê xanî