diglossia

• halk icinde bir dilin birden fazla turunun konusulmasi hali. genellikle yazim ve burokrasi standardi olan bir dil ve gunluk konusma dili arasindaki farklilik boyledir ("di-" oneki iki taneyi betimler, ancak monoglossia veya multiglossia tarzinda bir soz daha duymadim).
  
  mesela, yunanistan'da kullanilan katharevusa ve dimotiki buna ornek oldugu gibi, haiti'de creole ve fransizca, amerika'da ebonics (zenci ingilizcesi) ve ingilizce de bunlara ornek teskil edebilmektedir. eski yugoslavya'da da bu cok vardi; bosnakca ve sirpca arasinda, tito'nun her zaman onlemek istedigi ancak onleyemedigi boyle bir catisma vardi.
  
  ancak bir halk arasinda iki farkli dilin konusulmasi bu kategoriye tam olarak girmemektedir (yugoslavya ornegini vermek istiyorum yine burada, ama hirvatca ile sirpca arasindaki farklilik da, veya eski cekoslovakya'daki cek ve slovak dilleri arasindaki farklilik da bunlari tam olarak "ayri diller" olarak betimlememe engel oluyor, en azindan ben boyle dusunuyorum).
  
  yani turkiye'de yasanan turkce ve kurtce olayi, iran'da yasanan farsca ve arapca olayi veya belcika'da yasanan fransizca ve felemenkce olayi tam anlamiylan diglossia degildir. konusulan iki farkli varyasyon, ayni dilin cesitleri olmak zorundadir.
  
  arap ulkeleri'nde gordugumuz klasik arapca (kuran arapcasi) ve yerel arap dilleri de birer diglossia ornegidir. veya isvicre'de konusulan schweitzertusch ve yazimda kullanilan hochdeutsch-plattdeutsch varyasyonu da bunlara ornek teskil eder.
  
  sanirim bazi guney amerika ulkelerinde de bu gozlenmektedir, ancak emin olamayacagim.
• istanbul turkcesi sadece bir aksan farkidir, ayriyeten turkiye'de resmi dil standardi, tam olarak resmi bakimdan bu sekilde belirtilmemis olsa da istanbul turkcesi olarak adlandirilabilir. birtakim kelimelerin farkli telaffuz edilmesi soz konusu iken, konusma ve yazi dili tum turkiye genelinde aynidir. bu tur yoresel farklar asla diglossia kapsamina alinmaz.
  
  eger ki lazca gibi dillerden turkce'ye kelime gecisleri (yogun olarak) olmus ise, bu da diglossia kapsamina alinmaz. diglossia'da iki dilin genellikle gramatik ozellikleri farkli olurken, istanbul turkcesi orneginde oldugu gibi "standart" olarak kabul edecegimiz aksanlarda, yoresel birtakim kelimeler de mevcuttur.
  
  diglossia icine alamayacagimiz bir baska ornek ise argodur. zira istanbul turkcesi icinde de argo kelimeler vardir ve yurdun diger tarafinda yasayan insanlar bunlari bilmeyebilirler; gayet dogaldir.
  
  klasik arapca ile yoresel arapca lehceleri, genel anlamda arap ulkeleri'nde diglossia'ya sebep olmaktadirlar denilebilir. ancak bunun uzerinde halen daha tartismalar vardir.
• türkçe ile alakalı olan bir örnek muhtemelen kıbrıs türkçesi ile istanbul türkçesi'nin kıbrıs sınırlarındaki durumudur. halk kıbrıs türkçesi konuşsa da resmi evraklarda ve kurumlarda istanbul türkçesi kullanılmaktadır.
• iki değişkelilik.
  
  bir dilin, sosyal bağlama göre ortaya çıkan değişkeleri için kullanılan terim. örneğin, ananızın babanızın yanında küfür edemezsiniz, en fazla argo kullanabilirsiniz. öğretmeninizle ölçünlü türkçe ile iletişim kurarsınız. fakat arkadaşlarınızla kurtuluş parkında kola çekirdek yaparken türkçedeki tüm küfürlerin bir tarafına koyar, patoz edersiniz.
  
  küfür lisanın tuzu biberidir demiş neyzen tevfik. edin. bağlama göre tabi.
• sağırlarda görülen çift-dağarcıklı olma halidir.
  
  gallaudet'te ya da başka bir yerde bir grup sağır oturmuş işaret diliyle konuşurken, aralarına işiten biri girdiğinde, bir süre ingiliz işaret dili'ne (ya da hangi ülkedelerse o ülkenin işaret diline) geçerler, işiten kişi gider gitmez asl'ye dönerler. asl çoğunlukla mahrem ve son derece kişisel bir dil kabul edilir, yabancılardan, meraklılardan sakınılması gerektiği düşünülür.
  asl: american sign language
• domainlere, resmi ve resmi olmayan içeriğe göre toplumun iki dili veya varyasyonunu kullanması durumu. örneğin; paraguay'da aile,arkadaşlık ilişkilerinde ve ilkokullarda guarani kullanılırken; kilisede, üniversite seviyesi eğitimde, kamusal işlerde ispanyolca kullanılıyor.aynı şekilde, meksika'nın merkezinde nahuatl günlük contextlerde kullanılırken, ispanyolca toplum içinde, okullarda kullanılıyor.