wikipedia

• ermeni hesaplarca ele geçirilmiş bir platform. özellikle türkiye ile ilgili alakalı alakasız her makalede dezenformasyon dışında birşey yaptıkları yok. misal "turkish alphabet" makalesinin daha ilk girişinde "bu alfabe ermeni kökenli olan agop martayan tarafından yaratılmıştır" cümlesi var. bu cümle tamamen yanlış. 1928 alfabe çalışmalarını, kurulan alfabe komisyonunu, komisyonda yer alan kişileri, kanunlaşana kadar geçen süreçleri ve bunların hiçbirinde agop martayan'ın yer almadığını resmi kaynaklara varana kadar göstermeme rağmen 2019'da yazılmış ne idiğü belirsiz bir kitapta geçen "türk alfabesini ermeniler icat etti" cümlesini gösterip yaptığınız değişiklikleri tamamen iptal ediyorlar. türk dil kurumu yayınlarından direkt olarak agop dilaçar'ın türk alfabesi ile ilgili makalesini gönderiyorum, bakın burada da agop dilaçar yeni türk alfabesi süreçlerini anlatıyor ama hiçbir yerde "bu alfabeyi ben icat ettim" yazmamış diyorum, zerre dinlemiyorlar. daha da üstüne hesaba deli gibi şikayet yağdırıyorlar.
  
  (bkz: wikipedia'daki ermeni troll ordusu)
  (bkz: wikipedia'daki anti türk yapılanma)
  (bkz: wikiartsakh)
• anayasa mahkemesinin kararının acilen uygulanması gerekmektedir. bakmayın siz "tek mesele bu mu" vs. diyenlere. içeriği beğenirsin beğenmezsin sana kalmış. biri bilgiyi buradan almak istiyorsa ve senin anayasa mahkemen de aksi yönde karar vermemişse açılması gerekmektedir.
• 29 nisan 2017 'den beri kapalı olan, açılmasına rağmen içerdiği makale sayısı diğer ülkelerin çok gerisinde kalmış bir diğer kutsal bilgi kaynağıdır.bugün aradığım hiçbir makaleye ulaşamamak beni küçük çaplı araştırmaya itti.
  
  güncel makale sayısında şuan romanya'nın bile gerisinde kalarak 30. sıradayız;
  
  güncel makale sayıları (kaynak);
  ingilizce, 6 milyon üzeri
  almanca, 2.4 milyon üzeri
  ispanya, 1.5 milyon üzeri
  türkçe, 342 bin
  
  oysa 2009'un aralığında 138 bin makale ile 19. sıradaydık (kaynak).
  
  bilgi herseydir arkadaşlar, herkes iyi bir ingilizce eğitimi alamıyor malesef, anadilimizde bilgiye ulaşmak ne kadar kolay olursa bizi o kadar güzel bir gelecek bekler.
• şimdi zamanım yok uzun uzun küfür edemeyeceğim ama bilin ki bunu yasaklayanda zerre kadar akıl yok. gün içinde 50 kere lazım oluyor lan burası bana. her seferinde vpn ile uğraşıyorum. kaldı ki bazen vpn kurulu olmayan bir bilgisayarda oluyor insan.
  
  hangi akla hizmet nasıl yasaklanır anlaşılacak gibi değil. kapasitesi yetersiz, bilgiye erişimin kıymetini anlayamayan çapsız insanların eline yetki verilirse sonuç bu oluyor demek ki. camı açıp cahilsiniz ve bu körlüğü hak ediyorsunuz diye bağırmak istiyorum bazen.
  
  içinde beğenmediği bir kitap var diye kütüphane yakanların torunları bunlar. görüşlerden fikirlerden kimseye zarar gelmez de bir tane cahilin şuursuz hareketinden binlerce insanın hayatı kararır. bir sanat okuluna benzin bidonuyla saldıran herifin ne yaptığından haberi olmayan teknoloji vandalı versiyonları ile dolu çevremiz. nefes alamıyoruz lan heriflerin dangalaklığından. kendi işimiz gücümüz yetmiyor bir de bu dingillerin yarattığı anlamsız ağırlığı taşıyoruz üstümüzde.
  
  açılın biraz hava alalım lan. vallahi illallah geldi bana sizden.
• fark ettim ki, yasaklanması bende "öğrenilmiş çaresizlik"e benzer bir şey oluşturmuş. wikipedia sendromu diye isimlendirdim :)
  
  arama sonuçlarında wikipedia varsa tıklayacağım varsa da ilk anda "nasıl olsa açılmaz" diye tıklamıyorum.
  
  açılmasına alışacağım.
• şu "hiçbir yerde kaynak olarak kullanılmamalı ve güvenilmemeli" diyenleri dinlemeyin.
  
  mantık çok basit. wikide politik başlıklardan uzak durun. özellikle başlığın editlenme süresi daha yeni ise bu demek oluyor ki birileri sürekli olarak o başlıkta manipülasyon yapıyor. siyasi,tartışmalı maddelere pek yanaşmayın.
  
  mesela ökse otu bitkisi(mistletoe) maddesinde bir insan neden size yalan bilgi versin? işte o maddede okuduklarınıza güvenin. en son edit 23 gün önce yapılmış.
  
  mesela trump başlığı 11 saat önce editlenmiş. bakın demek ki burda bir savaş var. böyle başlıklara fazla yanaşmayın. kapitalizm başlığı 1 gün önce,komünizm başlığı 5 saat önce editlenmiş. işte buralara pek güvenmeyin.
• hangi başlığı merak edip açsam bir şekilde ermeni, rum soykırımına denk geldiğim site. bunu türkçe içeriklerde de başarmışlar. verilen rakamlar da öylesine uçuk kaçık ki bu hızla sallamaya devam ederlerse sözde soykırıma uğrayan rum sayısı ermeni sayısını geçecek.
  
  selanik'de, girit'de, bulgaristan'da, erzurum ve van'da öldürülen türk ve müslümanlardan da asla bahsedilmiyor.
  
  ingilizce içeriklerde de atatürk'e üstü kapalı bazen de açık açık sallamadan durmuyorlar.
  
  tanım: iliklerine kadar türk düşmanlığı işlemiş olanların hakim olduğu site.
• idamla yargılanırken ''neye gülüyorsun?" diye soran hakime ''duvarda adalet yazıyor, ona gülüyorum.'' diyen deniz'i hepiniz bilirsiniz. ben de bugün oturdum, önümdeki mahkeme kararıyla engellenmiş sayfaya gülüyorum. sloganı "özgür ansiklopedi" olan bir sayfanın mahkeme kararıyla kapatılmasına gülüyorum. bu ülkede özgürlüğe düşmanlar.
• öyle bir türk nefreti güdülmektedir ki her yere yazacak bir şey buluyorlar.
  
  anadolu başlığına bakarken coğrafya kısmı dikkatimi çekti. coğrafya alt başlığının 2. paragrafı direkt ermeni soykırımı diye başlıyor.
  
  konu coğrafya. coğrafi bir tanım/açıklama girerken bile ermeni soykırımı yazmayı başarmışlar.
  
  yanlış anlaşılmasın. etnik olarak türk düşmanlığından kafayı yemiş ermeniler, kürtler, iranlılar falan elbette deli gibi bu yolları kullanıyor. umurumda da değil normalde. lakin coğrafya konusuna bile yazmayı başarmışlar.
  
  "yüksek dağlara, platolara sahip olmasıyla birlikte (ermeni soykımı demişmiydik), verimli yaylalara ve kuzeydoğu bölümlerinde yaz kış yeşil otlaklara sahip (ermeni soykırımı bu arada) doğu anadolu bölgesinde büyükbaş hayvancılık ve arıcılık (elbette ermeni soykırımı) yaygın faaliyetler arasındadır. (ermeni soykırımı ile beraber)"
  
  orta doğuda en geri kalmış 3 toplum olan ermeni, kürt ve iran toplumu asırlar önce yaşadıkları travmaları hâlâ atlatamamış anlaşılan.
  
  buradan da sorumlu kişiye (aslında sorumlu kişiler olması gerekir de türkiye tek adam tarafından yönetilen bir ülke olduğu için uçan kuştan bile o sorumludur) sormak lazım. türkiye dış politikada ne kadar aciz duruma düştü ki ermeni soykırımını tanımalarını engellemek bir yana inkar etmeye ceza keser oldu dünya. bugün bir çok avrupa ülkesi hayır yoktur diyeni hapse atıyor, ifade özgürlüğü falan umurunda olmuyor. sen ne yaptın dünya bunları yaparken? nasıl tepki koydun ortaya? koyduysan da tepkin kimsenin umurunda olmamış anlaşılan.
• bazı sıkıntıları olan bir ansiklopedi.
  
  wikipedia'nın güzel tarafı herkesin wikipedia'ya istediği gibi katkıda bulunabilmesi. yapay zeka araştırmaları daha emekleme aşamasındayken wikipedia botları kötü niyetli değişiklikleri anlayarak kimse görmeden siliyorlardı. eminim sistem daha da gelişmiştir. kötü niyetli olup olmadığı kolayca anlaşılamayan değişiklikler de o sayfayı takip edenlere uyarı olarak gider. bu insanlar son değişiklikleri inceleyerek kötü düzeltmeleri geri alırlar. saçma bir değişiklik yaparsanız en fazla 10 dk durur.
  
  wikipedia'nın kötü tarafı ise bütün uğraşlara rağmen bir standardizasyonunun olmaması. bir sayfanın nasıl değişeceği o sırada o sayfayı aktif olarak takip eden grubun inisiyatifine bağlı. bir örnek vereyim. normal wikipedia standardı bir insanın etnisitesini ve vatandaşı olduğu ülkeyi/ülkeleri belirtmektir. mesela yaşar kemal'in wikipedia sayfasında kürt olduğu yazıyor, zira kendisi defalarca kürt olduğunu açık açık söyledi. bu güzel. ama gerard pique'nin ya da cesc fàbregas'ın sayfalarında kendilerinin ispanyol oldukları yazar ve uğraşsanız da değiştiremezsiniz. hatta 'katalan asıllı ispanyol oyuncu' ya da 'ispanyol/katalan oyuncu' bile yazdırmazlar. "pique bağımsızlık referandumu kampanyasında konuşmuş al kaynak" deseniz de bir şey değişmez, o aktif grup "biz böyle yapıyoruz, git kime şikayet ediyorsan et" der.
  
  başka örnekler de veririm de değiştirmeye uğraştığım sayfaların loglarından wikipedia'daki kullanıcı adıma ulaşılma ihtimali var. zaten bu konular sadece bilinçaltında işleyen önemsiz konular. yani pique katalan yazılsa da çok önemli değil, sayfanın altında zaten doğduğu yer, ailesi ve politik aktivizmi yazıyor. ama hızlı bilgi edinmek istiyorsanız ve sadece google'ın doğrudan oluşturduğu cevaplara bakıyorsanız pique'nin katalan olduğuna dair hiçbir ipucu elde edemezsiniz.
  
  şimdi daha önemli kısımlara gelelim.
  
  yukarıda da dediğim gibi wikipedia yazarların yaptığı değişikliklerin loglarını kamuya açık olacak şekilde tutar. bu sayede bir yazarın hangi sayfalarda hangi değişiklikleri yaptığına ulaşabilirsiniz. bir kullanıcının iki yıl boyunca haftanın her günü 14-18 saat arası wikipedia'da düzeltmeler yaptığını fark etmiştim. bu kullanıcı, bariz bir şekilde tek bir insan değil, kuvvetle muhtemelen de bir kurumdan ödeme alan bir grup tarafından yönetiliyor. daha sonra fark ettim ki wikipedia'da bu tarz çalışmalar yapan çok kullanıcı var ve çok düzeltme yaptıkları için de hızlı bir şekilde admin oluyorlar. adminler başka kullanıcıların arasındaki tartışmaları "tarafsız" olarak çözmekle sorumlu oldukları için bu kişilerin admin olması ciddi bir sıkıntı. bugün türkiye de kültür bakanlığı bünyesinde bir wikipedia timi kurup bizi güzel gösterecek değişiklikler yapılmasını sağlayabilir. belki de yapıyorlardır.
  
  wikipedia'da kullanılan kaynaklar da sıkıntılı. normal şartlarda tarafsız, akademik kaynaklarla birlikte ve özgür basında^* çıkan makaleler ve haberler kullanılabilir. burası gayet mantıklı. mantıksız kısım özgür basın diye atfedilen basının atıf verdiği kaynakların da geçişlilik ilkesi ile güvenilir kaynak sayılması. diyelim ki kıytırık bir uluslararası dergi var ve bu dergide yayınlanan bir makale, belki iyidir belki o da kıytırıktır, new york times'da yayınlanan bir yazıda kaynak olarak gösterildi. bu noktada o kıytırık dergideki her makale wikipedia standardında "güvenilir" kabul ediliyor. hatta new york times'daki yazı editorial olmak zorunda bile değil. gerizekalı birisinin gerizekalı bir op ed'de yazdığı bir yazının hem kendisi güvenilir kaynak oluyor, hem de alıntıladığı kıytırık dergide yayınlanan bütün makaleler güvenilir kaynak oluyor. bunu adminlere taşıyabilirsiniz tabii. o zaman da size bunun tersini yazan daha güvenilir kaynak bul diyorlar ve bu her zaman mümkün olmuyor.
  
  çok detaylı örnek veremiyorum. yukarıda da dediğim gibi wikipedia logları üzerinden anonimliğimi kaybetmek istemiyorum. o yüzden farazi bir örnek vereceğim. geçişlilik ilkesi ile güvenilir kabul edilen bir dergide "sezar bu kararı sara hastası olduğu için almıştır" diye bir ifade geçiyorsa bu ifadeyi kaldırtmak için "sezar bu kararı sara hastası olduğu için almamıştır" yazan bir kaynak bulmanız gerekir. genelde akademik kaynaklar sezar'ın karar alırken kullanmadığı yöntemleri listelemediği için de böyle bir kaynak bulmak mümkün olmayabilir.
  
  tabii bazen daha azıyla da konuyu kotarabilirsiniz. mesela "şu tartışmasız güvenilir sayılabilecek kaynakta sezarın karar verme mekanizması bayağı detaylı anlatılmış ama sara hastalığı geçmiyor" diyebilirsiniz. diyelim ki tartışma sayfasında bu konudan bahsettiniz ve o anda o sayfadaki aktif kullanıcıların bir kaçının desteğini aldınız. bu noktada admin desteği alabilirsiniz. eğer bu aktif kullanıcıların tamamı size karşı çıkıyorsa 'topluluğun kendi moderasyonunu kendisinin yapması daha iyi' denilerek bir admin desteği bile alamayabilirsiniz.
  
  diyelim ki bir admin uyuşmazlığı çözmek için geldi. şimdi de uyuşmazlığı çözmekle görevli adminin tavrı önemli oluyor. bu admin sara hastalığını önemli bulan kullanıcıdan daha iyi bir kaynak isteyebilebilir. daha iyi bir kaynak üretilene kadar bu iddia silinmez ama daha iyi kaynak lazım^* , tartışma sayfasına bakın^* etiketleri yapıştırılır. eğer uslu bir çocuksanız belli bir süre sonra, ki bu süre bazen aylar da sürebiliyor, o ifadeyi kaldırabilirsiniz. yani mutlu sona ulaşmak çok yorucu olabiliyor. ama bu admin, iddia sahibinden iyi kaynak istemek yerine çok rahat bir şekilde "wikipedia'da orjinal araştırma^* kullanılamaz. sara hastalığının geçmemesi senin kendi araştırman." diyerek sizin değişiklik önerinizi reddedebilir ve bu karar wikipedia standartlarına aykırı düşmez. eğer admin bunu reddetmek istiyorsa "sara hastalığının alakasıyla ilgili kaynak gösterilen makaleyi yazan kişi mahlas kullanmış, nerede çalıştığı belli değil, aldığı eğitim belli değil" yazmanız da konuyu değiştirmez, zira bunların hepsi orjinal araştırma olarak yaftalanabilir.
  
  buraya kadar ağırlıklı olarak sosyal bilimlerin alanına girebilecek şeylerden bahsettim. sayısal bilimlerde bu tarz sorunlar yaşanmaz. mesela kıytırık bir dergide kıytırık bir makale "aşı çocuklarınızda kuyruk çıkmasına sebep olabilir" diyorsa ve bu ifade bu kaynakla wikipedia'da da geçiyorsa bunu kaldırtmak için "aşı kuyruk çıkartmaz" yazan bir makale bulmanıza gerek yok. hem wikipedia bu konularda çok tarafsız değil hem de wikipedia'nın görevi her bilgiyi vermek değil. wikipedia sadece o anda bilim dünyasındaki hakim görüşü vermekle yükümlü. bu yüzden de "aşı kuyruk çıkartmaz" yazan makale bulmak yerine aşı karşıtlığı ve aşı karşıtı iddialarla ilgili güvenilir bir makale bulmanız yetecektir.
  
  peki sayısal bilimler mükemmel mi? değil. sayısal bilimlerin sıkıntısı çok sayıda lisans öğrencisinin ve emeklinin quora'da yazar gibi düzeltmeler yapması. bu alanlardaki kullanıcıları kabaca üç gruba ayırabiliriz: post-doc, lisans öğrencisi ve emekli. post-doc, dunning-kruger eğrisinin diğer tarafında olduğu için konuya çok özenli yaklaşır, önemli bir kısmı kendi araştırmalarını yazar. lisans öğrencisi o anda öğrendiğini, emekli ise hatırladığını yazar. bu iki grup sık sık hata yapabiliyor. post-doc ise "belki de böyle bir şey vardır ve ben bilmiyorumdur" diyerek bu hataları bazen düzeltmiyor. iki ayrı noktada kendi araştırmalarımda kolaylık sağlayabilecek konseptler görmüştüm. sayfanın loglarından o düzeltmeleri yıllar önce yapan kullanıcılara ulaşarak bunların yazdığı kaynaklar istedim. şansa o kullanıcılar hala aktiflerdi ama ikisi de tam hatırlamadıklarını ve konuyla ilgili daha iyi bir kaynağa sahip olmadıklarını söylediler. resmen o anda uydurmuşlar işte.
  
  kısaca kullanırken dikkatli olmak lazım. burada "wikipedia akademik kaynak sayılamaz" dememe gerek yoktur. akademik çalışma yapanlar zaten bunu biliyorlar. ama wikipedia üzerinden bazen fikir edinmek bile hatalı olabilir.
  
  ek: arkadaşlar ben burada wikipedia'nın ne kadar kötü ne kadar güvenilmez olduğunu söylemek istememiştim. daha ziyade kullanırken nelere dikkat edilmesi gerektiğini ve hangi mevzuların sıkıntı yarattığını anlatmaya çalışmıştım. beni yanlış anlamanız sizin hatanız değil, ben kötü bir anlatı kullanmışım.
  
  yukarıda sezar'ın karar verme mekanizması örneği ile açıkladığım durum wikipedia adına norm sayılmaz. ama politik olarak güncel bir anlamı olan sayfalarda bu sıkıntılarla sık sık karşılaşabilirsiniz. politik olarak güncelliği olmayan sayfalarda neredeyse her zaman, politik güncelliği olan sayfalarda da çoğu zaman tartışma sayfasına sayfada gördüğünüz sıkıntıları yazarsanız diğer kullanıcılardan olumlu bir geri dönüş alabiliyorsunuz. eğer bir grup çok aktif olarak o değişikliğin yapılmasını engellemeye çalışmıyorsa da gerekli düzeltmeleri önce tartışma sayfasında belirtip destek istemek kaydıyla yapabilirsiniz.