why is sex fun
-
itiraf edelim ki, jared diamond bu kitabına why is sex fun adını koymayı uygun bulurken ticari kaygılarına, o olmadı editör baskısına yenik düşmüştür. zira size şunu rahatlıkla söyleyebilirim ki, seksin neden keyifli olduğuna dair herhangi bir cevabı bıraktım, öyle bir soruyu dahi katiyetle barındırmamakta kitabımız. ama bu zarf-mazruf uyumsuzluğu gayet başarılı, gayet okunası bir kitap olduğu gerçeğini değiştirir mi seks neden keyiflidir'in? hayır.
ödülden ödüle koşan başarılı bir evrimsel biyolog ve aynı zamanda popüler bilim kitapları yazarı olan diamond bu kitabında cinselliğimizin diğer hayvanlardan ne kadar da farklı olduğunu, ve homo sapiens oluşumuzda, bize en yakın akrabalarımızın dahi fersah fersah ötesine geçmemizde bu apayrı cinselliğimizin oynamış olabileceği rolü açıklamaya çalışıyor. başka gözlerden uzak seks yapmayı tercih etmemiz, kadınlarda yumurtlama döneminin gizli olması, yani kadınların her an sekse hazır olmaları ve bu bağlamda cinselliğin üremekten çok hazza yönelik olması, sonra mesela kadınların menopoza girmesi bize çok doğal gelse de diğer otuz milyon hayvan türünden, tüm hayvanları geçtim, yaklaşık dört bin üç yüz memeli türünden radikal bir şekilde farklı kılan özelliklerimiz bizi.
bu bana hafif çalakalem, hafif acele yazılmış gibi gelen, ama çok ilginç bilgilerle yüklü ve insana pekçok içgörü kazandıran kitap varlık yayınları'nın bilim serisinden çıkmış. ama kitapçıda bilim kitapları arasında uzunca bir müddet bakınıp da bu kitaba rastlayamadığımda, sonra sorduğum görevli önce bana sanki kendisine uygunsuz bir teklifte bulunmuşum gibi bakıp sonra da kitabı kamasutra, taocu seks ve benim gizli bahçem gibi eserlerin olduğu raftan çekip çıkardığında fazla şaşırmadım ben. tavsiye etme konusunda yine de hiç çekince duymayacağım bir kitap.
(bilemem'e minnetle) -
-
1998 yilinda guns, germs ve steelkitabiyla pulitzer ödülleri'unu alan amerikali yazar jared diamond'un 1997 yilinda yayinlanan, insan cinselliginin nasil evrilerek gunumuzdeki seklini aldigini anlattigi kitabi. turkce'ye "seks neden keyiflidir?" olarak cevrilmistir.
kitabin dili olukca akici. yazar, hayvan cinselligiyle insan cinselligini karsilastirmali olarak ele aldigi icin de, hem kendi cinselliginiz hem de diger turlerin cinselligi hakkinda carpici bilgiler ogrenmis oluyorsunuz. bu sebeple, sikilmadan okunulacak bir kitaptir. sadece bazi kisimlarda, olaylar arasindaki nedensellik iliskisi oldukca karmasik oldugu icin, bu kisimlarin cok daha dikkatli okunmasi gerekmektedir. nitekim, ben bunun icin, okudugum esnada bircok not almis bulunmaktayim.
kitap yedi ana bolumden olusmaktadir. bunlar srasiyla su sekildedir:
1. en tuhaf cinsel yasama sahip oln hayvan
2. cinsiyetler savasi
3. erkekler neden bebeklerini emzirmez \ erkeklerde sut salgilama evriminin olusmamasi
4. sevismek icin yanlis zaman \ keyif amacli seksin evrimi
5. erkekler ne ise yarar? \ erkek rolunun evrimi
6. daha azla daha cogunu yapmak \ disilerde menapozun evrimi
7. reklamcilikta durustluk \ beden isaretlerinin evrimi
yazar, hayvanlar aleminde cinselligi en tuhaf tur olarak insani gostermektedir. burada insan turu cinselligini hayvan cinselliginden ayiran en temel ozellik, yumurtlama doneminin gizli olmasidir. hayvan turlerinde yumurtlama\kizisma donemleri disi tarafindan acik bir sekilde belli edilirken, kadinlarda bunlar gizlidir. yazarin "biz neden boyle evrildik?" sorusunun cikis noktasi burasidir. diamond, evrimsel surec icinde, dik duruş, büyük beyin ve cinsellik'in insanlarin atalarindan ayrilmasina yol acan uc belirleyici unsur oldugunu ileri surmektedir.
bu noktada, kitapta disi orumcegin cinsel iliski sonrasi erkek orumcegi yemesi uzerinden verilen ornegin ilginc oldugunu dusunmekteyim. bunun temel sebebinin, genlerin aktarimiyla ilgili oldugu belirtilmektedir. bur tur orumcekler arasinda nufus yogunlugu az oldugu icin, dusuk karsilasma orani sebebiyle, erkek orumcegin genlerini aktarabilecegi baska bir disi orumcekle karsilasma olasiligi dusuktur. bu noktada, erkek orumcek disi orumcegin kendisini yemesine izin vererek hatta bunu ona tesvik ederek -bir nevi disiyi besleyerek- gen aktarim sansini arttirmaktadir.
bir diger onemli nokta, disi ve erkek turlerinin genetik cikarlarina uygun davranislarin catisabilir olmasiyla ilgilidir. burasi gercekten cok onemli cunku farkli cinsellik modellerinin gelismesinin esasinda bu cikar catismasi yatmaktadir. ornegin, yavru anne ve baba destegi olmadan hayatta kalabilecekse, ebeveynler yavruyu terkeder. ama yavru bakima muhtacsa, bu durumda ebeveynler arasinda tam bir cikar catismasi yasanir ve bakim zorunlulugu, bir ebeveynin ustune yikilarak, diger ebeveyn kendi evrim hedeflerini gerceklestirmeye yonelir.
buradaki yavruya kimin bakacagi secimi, bilincli bir hesap degildir. her ebeveynin davranisi, anatomisine ve cinsiyetinin icgudulerine doğal seçilim yoluyla genetik olarak kodlanmistir. disilerin, embriyoya erkeklerden daha cok yatirim yaptiginiz belirtmek gerekmektedir bu noktada. cunku embriyonun gelismesini destekleyecek mekanizma yumurtada bulunmaktadir.
iç döllenme ve dış döllenme, ebeveynler tarafindan yatirimin oranini degistirmektedir. ic dollenmede, disi yavrunun buyumesine yatirim yapmasini gerektirir. sadece yavru olusum asamasini icermez. burada yazar, ebeveynin yavru bakim secimini etkileyen uc etken kumesi vardir. bunlar sirasiyla:
1. yavruya yapilan yatirim
2. kacirilan firsatlar: eger yavruya bakmak yerine, daha cok disiyi dolleme olanaginiz varsa, evi terkedersiniz. dış döllenme olduysa, her iki ebeveynin de "ben bakmiyorum" deme olasiligi esittir. iç döllenme de ise, disi bir baglilik surecine girmistir ve bu surec bitene kadar baska dollenme olamayacagi icin, baska bir erkekle ciftlesmesi bosunadir. bu yuzden, disinin cocuk bakimina bir engel bulunmamaktadir. erkek ise, daha cok gen akatarabilmesi icin hemen baska disi arar. cunku erkek kendini cocuk bakimina adarsa, bircok alternatifi kacirmis olabilir.
3. ebeveynlikten emin olmak: dollenmis yumurtaya emek harcamak icin ebeveynler bu cocuklarin kendi genelerinden olduklarina emin olmalidirlar. erkek acisindan, eger bebek baska birininse, erkek gen aktarim yarisini kaybetmistir ve bu yuzden ic dollenme yapanlar, babalarin kim oldugundan emin olamazlar. ancak burada erkegin terk ettigi modelin istisnalari vardir. bunlar :
- yumurtasi disarida dollenenler
- disilerin kurdugu erkek haremleri (bkz: poliandri)
- ic dollenmede tek ebeveynin yetersiz oldugu durumlar (insan topluluklari)
yazarin bir diger ustunde durdugu nokta ise, insanlardaki gizli yumurtlama donemi, sekse her an hazir olma ve eglence amacli seksin evrimsel temelli olmasidir. hayvanlar icinse seks daha tehlikelidir. bunun sebebi de, enerji, zaman harcama ve yaralanma\olme riskine magruz kalmasi acisindan riskli olmasidir. buna ek olarak, kitapta insan toplumlarinin neden bu sekilde evrildigiyle ilgili cesitli kuramlara deginilmistir. yazarin kabul ettigi iki kuram "baba evde" ve "bircok baba" kuramidir.
insan cinselliginin nasil evrildigini merak ediyorsaniz, muhakkak cok sey ogreneceginiz kitaptir. ozellikle gunumuzdeki kadın erkek ilişkileri'ne daha farkli bir aciyla bakmanizi saglayacak ve ufkunuzu genisletecek bir kitaptir. -
jared diamond'ın tüfek mikrop ve çelik'le beraber ufkumu açan ikinci kitabı. gerçekten de ismine aldanmamak gerekiyor çünkü kitap insanlar arasındaki cinsel ilişkinin boyutunun insanın evrimine nasıl katkı sağladığı, daha doğrusu hangi yolda ilerlemesine önayak olduğu konusunda okuyucuya doyurucu bilgiler sunuyor. yani bizim tanıdık olduğumuz aile kavramının ortaya çıkışının, insan dişisinin kendi yumurtlama dönemini bilmemesine borçlu olduğunu kim tahmin edebilirdi ki? gerek bu süreç, gerek seksin zevk verme fonksiyonunun bizde varolmasının sebebi gerek yine bize özel bir fonksiyon olan menopoz(keza biz bunu entrylerimizde de yazdık). hepsi birer altın bilgi niteliğinde.
-
adına bakıp aldanılmaması gereken, bilimsel bilgi ve terimlerle donatılmış, insan cinselliğinin evrimini hayvanlar ve hatta kuşlar, böceklerden başlayarak anlatan güzel kitap. evrime ilginiz, yatkınlığınız yoksa muhtemelen sıkıcı gelecektir, ancak insanın ufkunu üç beş katına çıkarttığı iddiası gerçek.
temelinde insan cinsinin cinsel evrimini inceliyor kitap. incelemeyi yaparken de, sürekli sorular sorarak beyin fırtınası yapmanıza neden oluyor. primat ve insansı maymunlardan bu yana erkeğin toplumdaki yeri, kadının yumurtlama döneminin gizli olması, menopoz, penisin işlevi gibi konulara değinip günümüz yaşam koşullarıyla ilişkilendiriyor.
en sonunda, adından da anlaşılacağı gibi, insanların seks yapmayı neden keyifli bulduğu konusunda alternatif cevaplar üretilmiş oluyor.
söz konusu jared diamond ise, es geçebilmek mümkün değil. -
-
kitapta insanlığın cinsel evriminin kısa bir değerlendirmesini buluyorsunuz aslında. mesela aslında erkeklerin de fizyolojik olarak süt üretebilecek yapıya sahip olduklarını, hatta bunun sayısız örneğinin de olduğunu okuyunca bir hayli afalladım. aslında lacrima da güzelce özetlemiş, kitap tam olarak seksin neden zevkli olduğunu anlatmak için yazılmamış. hatta bunu açıklamaya yönelik bir bölümde bu konu üzerinde sadece birkaç sayfa değerlendirmede bulunulmuş. temel olarak çok eşlilikten tek eşliliğe geçişimiz ve erkek ile dişinin üreme ve çocuk yetiştirmedeki rolleri üzerine bir kitap.
--- spoiler ---
yazar seksin zevkli olmasını ise çok basitçe ifade edersek (ki bence bunu basitçe ifade etmeye çalışmak hem bu olguyu oluşturan faktörleri göz ardı ederek tam nedeni anlayamamamız sonucunu doğurur hem de yazara haksızlık etmiş oluruz, o yüzden bence mutlaka kitap okunmalı) çok eşlilikten tek eşliliğe geçişte kadınların erkekleri evde ve elde tutmak (memelilerde erkekler yaratılışları gereği çok eşlidir ve olabildiğince sayıda fazla kadına döllerini aktarmaya çalışırlar ve bu nedenle "evde ve elde" tutulmaları zordur) için "seçtikleri" (burada seçim tabi ki bilinçli değil, tamamen evrimsel) bir yöntem.
--- spoiler ---
keyifli bir kitap, zaman zaman fazla bilimsele bağlıyor ama yine de tavsiye ederim. -
-
(bkz: why sex is fun)
-
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap