• ruslar, ukrayna karşısında sopa yedikçe sürekli geliştirdikleri bir tank haline geldi t-72. ilk hali ile şimdiki versiyonları arasında görüntü olarak çok fark var. kronik sorunları çözülüyor mu? elbette ki hayır. mesela hala durumsal farkındalığı zayıf, topu çok yeterli değil vs. vs. ancak en önemli avantajı geliştirilmeye çok açık bir platform ve ukrayna arazisi için çok uygun özelliklere sahip olması. şu anda üzerinde yoğunlaşılan nokta ise tankın beka kabiliyetinin yani vurulduğu halde hala hareket edebilir ve savaşabilir durumda olma durumunun arttırılması. bunun yolunun da öncelikle zırh güçlendirmesinden geçtiğini görmüş ruslar.

    tank üzerine eklenen ilave era blokları, zincirler ve metal ızgaralarla çukur imlalı mühimmatlara karşı koruma arttırılmaya çalışılıyor. t-72'nin en kötü taraflarından biri olan geri gitme hızına yapacak birşey yok elbette. bunu düzeltmenin yolu yeni bir motor ve transmisyon tasarlamaktan geçiyor ama rusların bunu yapacak ne zamanı ne de niyeti var. yeni bir motor ve transmisyon için yeterli teknik bilgileri ve üretim kabiliyetleri elbette var ama çizim tahtasına konulmasının üzerinden neredeyse 60 yıl geçmiş bir tasarım için bu zahmete girmeye değmez. ruslar da bunu bildiğinden ilave güçlendirmelerle tankın hayatta kalabilirliğini yükseltmeye çalışıyorlar.

    geri gitme hızı yaklaşık 4km/s olan t-72, atış yaptıktan sonra güvenli bir noktaya geri geri hareket ederek gitmek isterse büyük bir sorun yaşıyor çünkü çok yavaş. tankın topunun her iki atımı arasında geçen süre, eğer hedefe odaklı kalınırsa ve farklı bir mermi türü seçilmezse, yaklaşık 6-8 sn.'ye arasında. bu süre, tankta aynı mermi türü varsa ve sürekli bu kullanılıyorsa topun atımından sonra yeniden doldurulması ve ilk atıştan sonra çıkan barut dumanının dağılıp yeniden hedef tespiti için geçen olağan bir süre. eğer önce heat atıp sonra he atmak isterseniz kule altındaki karusel he mermiyi bulana kadar dönecek ve bu da 2. atışı oldukça geciktirebilir. neyse sürekli aynı tür mermi attığınızı varsayalım, bu 6-8sn'ye ilk atımdan sonra özellikle yakın mesafeden atılan tanksavar roketleri için tankın savunmasız kalması demek. kulenin baktığı taraf, topla eş eksenli olan 7.62mm'lik ptk makineli tüfekle korunsa da bu oldukça yetersiz bir ateş baskısı demek, özellikle 150 metreden daha uzaktaki roketçiler karşısında bu silah pek bir işe yaramaz. zaten herhangi bir tank veya zırhlı araç karşısında makineli tüfeğin bir etkisi yok. tankın ön zırhı delinmese de atılan bir mühimmatın paleti parçalayıp tankı hareketsiz halde bırakması da mümkün. ukrayna özelinde konuşursak t-72 atış yaptığında hemen arkasından bir roket yemesi gerçekleşme olasılığı çok büyük olan bir risk. bu nedenle bir an önce güvenli bir noktaya geçmek isteyen rus t-72 şoförleri "genelde" tankı döndürüp daha yüksek olan ileri hızı kullanmak istiyorlar. bu da t-72'nin motor tarafının düşmana döndürülmesi anlamına geliyor. bunun neticesi de şöyle olabiliyor. motordan alınan bir isabet t-72 için istisnasız hareketsiz kalmak (bkz: mobility kill) demek çünkü arka taraftaki zırhı çok ince. daha kötüsü, suriye'de yaşanan şu hadise gibi bir olay tekerrür edebilir. t-72'lerde motor kompartmanının özellikle alt kısmında alınan bir isabet, doğrudan cephanenin dizildiği kule altına kolayca ulaşabiliyor çünkü motor kompartmanı ile mürettebatın da cephanenin üzerinde olduğu savaş bölmesini ayıran metal bulkhead çok ince. bu durumda da motor bölmesinden alınan bir isabetle mühimmatın tutuşması çok olası bir sonuç.

    dediğim gibi bunu engellemenin en kesin yolu, tank şoförlerini odunla döve döve bu alışkanlıklarından vazgeçiremeyeceğiniz için, yeni bir motor+transmisyon üretmek. fakat bu seçenek şu anda mümkün olmadığından ruslar çözümü t-72'lerin arkasına (ayrıca diğer tanklarına da) ilave era blokları dizmekte bulmuşlar. era nerede yahu diyenlere belirteyim, tankın arkasındaki dikdörtgen yapılar. bu fotoda görülen era'lar kontakt-5 olarak biliniyor. içlerinde 4s22 tipi patlayıcı tabakalar var ve en ideal koruma için genelde 60-70 derecelik bir açıyla yerleştirilmeleri lazım. kötü tarafları bu açı düzgün çalışma için önemli ve bir tabaka patladığında yanındaki tabakaları da patlatabilme eğiliminde olması dolayısıyla kontakt-5'e roket vurduğunda tabaka patlayınca bir anda tankın belli bir kısmı açıkta kalabiliyor. fotoda görülen yerleşim için konuşursak üst hattın bu açı sınırına bağlı olarak dizildiğini söyleyebiliriz ama alt taraf çok eğimli dizilmiş ve bu istenilen korumayı sağlamayabilir. işin kötüsü era tabakaları belli bir bölgeyi kapatıyor ve biraz aşağıdan gelecek atışlara karşı motor kısmının biraz hala açıkta. ancak şu var, t-72'nin yan taraflarında da kontakt-5 era'lar mevcut ve bunların özellikle modern tanksavar füzelere karşı pratik olarak istenilen seviyede koruma sağlamadığını biliyoruz. dolayısıyla tankı çevirip güvenli noktaya kaçmaya çalışan t-72'ler için bu era çözümü pek yeterli olmayacaktır.

    t-72 eski bir tasarım. çok fazla sıkıntılı yeri var ama şu anda rusya'nın elinde en fazla olan tank bu. dolayısıyla bir süre daha t-72 ortada olacak. şu cope cage mevzusuyla feci taşak geçildi ama dronlarla bırakılan mühimmatlar ve dron çarpmalarına karşı aslında mantıklı bir ekleme oldukları israil'in de bu yapıları kullanmasıyla genel olarak kabul gördü diyebiliriz. dolayısıyla tank konusunda elinde hayvanlar gibi bilgi birikimi olan rusların t-72'lere gelecekte yapacağı geliştirmeler açıkçası fiyat/performans ikileminden bakarsak oldukça ilginç ve işe yarar olabilir. ukrayna'nın yeni aldığı leopard, challenger ve m1a1'leri şu anda götün götün oraya buraya kaçırdığını ve ruslarla mümkün oldukça doğrudan yakın, sıcak çatışmaya sokmadığını, üstüne üstlük bu tankları habire kontakt-1 era'larla yamalı bohçaya (leopard 2a4 hibrit*) çevirdiğini düşünürsek aslında bu tanksavar roketi ve dron tehdidini daha iyi anlayabilir ve rusların yaptığı geliştirmeleri daha net yorumlayabiliriz.

    gerçi ukrayna'nın aldığı yeni tanklar genelde 2000 metre ve üzeri mesafelerde çok etkili olacak şekilde tasarlanan sistemler ve üretilirken yanlarında güçlü hava destekleri olacağı varsayılarak ortaya çıkarılan silahlar. 80'li yıllardaki nato senaryolarına bakarsanız avrupa'yı işgal edecek sovyet tank sürülerinin hava desteği ile yavaşlatılıp uzaktan bu tanklarla imha edilmesi üzerine yığınla kafa patlatıldığını görebilirsiniz. ayrıca şuna inanıyorum ki 1960'larda ağır tank/orta tank/hafif tank sınıflandırılması bir kenara atılıp ana muharebe tankı kavramı ortaya çıktığında uzaktan veya omuzdan ateşlemeli roketlerin tanklar üzerinde bu denli etkili olabileceği pek düşünülemedi. ana muharabe tankları mantık olarak hala çok geçerli bir kavram fakat bu roket ve dron işi sakat. dolayısıyla ukraynalılar da ellerindeki az ve değerli tank cephaneliğini ıvır zıvır şeylere harcamak istemediklerinden pek göstermiyor gibiler. bir de otomotiv özellikleri üzerinden bu tankların ukrayna coğrafyasına pek uygun olmadıklarına dair bazı şeyler var, mesela rus t-72'leri paletlerinde kauçuk pedler yoktur, palet doğrudan çelik tırnaklıdır ama leopard 2'lerde, challenger'larda ve m1a1'lerde bu pedler var. pedler mürettebata titreşimsiz ve konforlu bir yolculuk sunar ama toprakta tutunmada özellikle çamurlu arazi düşünülürse t-72 daha iyidir. t-72 ilerlerken bir çamaşır makinesi içinde olduğunuz hissiyatı verse de çekiş daha başarılıdır. bu arada neden kauçuk pedler var aslında biliyor musunuz? batı avrupa yolları yüksek oranda asfalt veya betondur ve tankların bu yollardan ilerlerken buraları bozmaması istenmiştir. dolayısıyla konforun yanında bu durum da kauçuk pedli paletlerin batı tanklarında yaygın olarak kullanılmasına neden olmuştur.

    sadece o da değil. 41 ton civarında olan t-72'nin nominal yüzey basıncı 78,2kn/m² iken 55 ton civarında olan leopard 2'de bu değer 86.1kn/m², 62 ton civarında olan challanger'da 97.6kn/m² ve 55+ ton olan m1'de ise 90,5kn/m². daha yüksek basınç daha fazla toprağa gömülme, daha zor hareket etme, daha fazla yakıt tüketimi ve parçalarda daha fazla aşınma demek. bu durum da t-72'yi ukrayna kırsalında ideal bir savaş aracı yapan faktörlerden biri. yani anlatmaya çalıştığım şey aslında şu, t-72 daha uzun bir süre savaş meydanında olacak.
  • aslında çok kötü bir tank değil. sürekli olarak kulesinin fezaya uçtuğu görüntüleri paylaşılıp duruyor ve ister istemez insanın algısı o yönde değişiyor. ancak işin arka planına bakarsanız bu tip videolarda çoğunlukla bahsedilmeyen şey; tankların tek başlarına veya 2-3'lü gruplar halinde, yanlarında herhangi bir piyade veya zırhlı muharebe aracı (zma) desteği olmadan ve ayrıca kendisinin merkezinde olduğu birkaç kilometre çapındaki bir bölgeyi gözetleyebilecek bir hava desteği bulunmadan keklik gibi arazide ilerlediği veya şehirlere sokulduğu gerçeği. yani siz leopard'ı da, m1'i de, challenger'ı da ya da amx-30'u da bu şekilde kullanın onlar da patates olur. bu durumu yaratan temelde rus komuta-kontrol zaafiyetleri aslında.

    tank kapalı bir kutu ve etrafı gözlemleyebilmeniz için mevcut olan ekipmanı etkili olarak kullanmak zorundasınız. t-72'lerde 3 kişilik mürettebat var. şoför zaten tankı sürmeye odaklandığından belli durumlar dışında etrafı kısıtlı bir açıyla görebilir. burada uyanık olması gereken tank komutanı. onun sürekli olarak gözlem yapması lazım (bkz: durumsal farkındalık). nişancı da bu şekilde gözlem yapabilir ama tek tankı veya 2-3 tanktan oluşan bir grubu, yetersiz istihbaratla, tanımadıkları ya da hakkında çok az bilgiye sahip oldukları bir bölgeye sokarsanız bu adamlar mutlaka bazı tehlikeleri gözden kaçıracaktır. o yüzden tankın yanında piyade ve zma desteği olması lazım. hatta mümkünse hava desteği de olmalı çünkü herhangi bir tehlikeye bu unsurlar daha seri karşılık verebilir. günümüzün savaş koşulları böyle maalesef. onun dışında tankın oldukça küçük bir hedef olan elinde rpg bulunan bir askeri gözden kaçırması ya da kendisinden birkaç kilometre ötede mevzilenmiş bir tanksavar füzesini görememesi normal. zaten dikkat ederseniz yeni prototiplerde bu yakın çevrede olan muhtemel tanksavar füzesi mevzilerini tespit edebilmek için muhtemelen tanka eşzamanlı görüntü iletebilecek küçük ihalar bulunduruluyor. bu ihalar muhtemelen yarı otonom bir şekilde tankla beraber ilerleyip tank komutanına eşzamanlı görüntü aktaracak ve etrafta olan ancak gözle tespitin çok zor olduğu olası hedefleri belirleyecek.

    mühendislik anlamında bakarsanız kulenin altına cephane depolamak ve otomatik doldurma mekanizmasını buradan beslemek aslında topu yükleme sorununa bulunan en pratik çözüm. otomatik doldurucuları kullanan fransızlar hafif amx'lerde kulenin gerisine şarjör benzeri bir sistem koymuşlardı ama o çok az kapasiteliydi ve tankın sık sık geri çekilip bu bölümleri doldurması gerekiyordu. amerikalılar t69'du sanırım ruslarınkine benzer salınımlı kuleye sahip ve cephane deposunun kule altında olduğu bir sistemi denediler ama seri üretime geçmediler. otomatik doldurma sisteminde topa girecek mühimmatı depolamanızın temelde iki yolu var; ya ruslar gibi kule altına koyacak ve dönen bir tabla yapıp buradan mühimmatı seçip çekeceksiniz ya da turret bustle denilen kulenin arka kısmında bir çıkıntı yapıp oraya mühimmatı depolayacak ve bir toplu tabanca mekanizmasına benzer şekilde dönen bir konveyör etrafına dizili mühimmatı otomatik doldurucunun çekmesini sağlayacaksınız. daha fantezi sistemler ve tasarımlar var ama unutulmamalıdır ki askeri sistemlerin güvenilir, mümkün olduğunca basit, kullanışlı olması esastır. yani cephane deposunu ve yükleme mekanizmasını birbiri ile uyumlu çalışacak şekilde, bakım ve ikmali kolay yapmalısınız. t-72'nin durumu tercihler sonucu oluşan bir şey.

    anlatmaya çalıştığım şey ise şu; burada t-72'nin asıl sorunu yükleme ve cephane depolama sisteminin kötü tasarlanmış olması değil tankın zırh korumasının zayıflığıdır. elbette bunun nedenleri var. bir tankın tasarımı nereden başlar diye size sorsam eminim ki çoğu kişi gövde ya da kule der. hayır; tankın tasarımı potansiyel hedeflerin seçimiyle başlar ve akabinde bu hedefleri imha edebilecek ana silah seçilir. ana silah yani top seçildikten sonra topun takılacağı yatak daha sonra da yatağın konulacağı kule tasarlanır ve böyle ilerler tasarım. yani ana silah tasarımın çıkış noktasıdır. tank, ana silahı saran bir kabuk gibi katman katman olacak şekilde içeriden dışarı tasarlanır. ruslar da böyle yaptı. t-72 tasarlanırken t-64'ten edindikleri deneyimleri de kullandılar. unutmayın ki bu tanklar olası bir avrupa işgali için tasarlandı, şehir savaşı ya da ellerinde roketler olan piyadeye karşı tek tek kullanılmak için değil. rusların avrupa'nın düz bölgelerinde derin harekatlar icra edebilmek için hızlı ve vurulmaları güç olsun diye mümkün olduğunca küçük tanklara ihtiyaç vardı. hızlı ve küçük olmasını istediğiniz tanklara eğer tonlarca ağırlıkta zırh eklerseniz bu defa çok daha büyük motor, çok daha dayanıklı transmisyon ve çok daha dayanıklı yürüyüş takımı (palet, süspansiyon vs.) eklemeniz gerekir ki bu durumda ağırlık artar, kullanılan yakıt miktarı artar, üretim maliyeti yükselir, tank büyür ve kocaman bir hedef olur. oysa ki rusların ellerinde en çok sahip olduğu kaynak insandır dolayısıyla nato'nun 5 tankla yapabileceği bir işi ruslar 20 tankla yapabileceklerini çok iyi biliyordu. yalnızca ön zırhı kuvvetli olan, çok ağır olmayan, güvenilir bir dizel motor ve güç aktarma sistemleri ile donatılmış, etkili bir topa sahip ve dönemindeki tanklara göre oldukça küçük olan bir tank üretip üstelik bu tanka amerikalılar, ingilizler, almanlar gibi 4-5 kişi yerine yalnızca 3 mürettebat koyarsanız atıyorum amerikalılar 10 tank için ortalama 40 kişiye ihtiyaç duyarken siz 40 kişi için 13 tank üretebilirsiniz. 20 amerikan tankına karşılık bu sayı 26 olur, 40 amerikan tankına karşılık 52 tankınız olur. bu böyle gider... görüldüğü gibi insan kaynağı çok olan eninde sonunda üstünlüğü ele geçiriyor.

    zırh koruması kötü dedim. evet bunu ruslar da biliyor ve zaten bu yüzden kırk çeşit ilave tedbir geliştirdiler, tankın orasına burasına ilave zırh panelleri eklediler, era taktılar vs. vs. t-72'nin en önemli özelliği modifiye edilmeye çok uygun bir platform olması. yani tankın üzerine ilave türlü çeşit geliştirme yapabilirsiniz. dolayısıyla t-72'de bu kadar ısrar edilmesi rusların değerlendirme kriterleri dahilinde birçok olumlu özelliği bünyesinde barındıran bir platform olması.

    yakında dünya tarihinde bir ilk olacak ve rus tasarımlarına karşı üretilen leopard, m1, challenger ukrayna'da t-72, t-80 ve t-90 ekibinin karşısına çıkacak. kursk gibi bir tank vs. tank savaşı görmeyeceğiz elbette ama enteresan videoların düşeceği kesin.

    neticede t-72 fiyat/performans olarak bakarsanız kendisine verilen parayı hakeden bir tank. onun dışında zaten imha edilmeyecek tank yok, öyle bir dünyada yaşamıyoruz. önemli olan tank imha edilene değin ne kadar iş yapabildiği ve imha edilse bile mürettebatını canlı tutabilme kabiliyeti, bakınız: survivability onion/@lantirn161*.
  • cephane bölümünün zırh korumasına sahip olmaması nedeniyle taret bölümüne gelen en ufak isabette bile infilak etmesi, taretinin uçması mümkün olan tanktır. körfez savaşı ve en son rusya gürcistan savaşı'na ait görüntülerde bol miktarda tareti uçmuş tank görülmesinin nedeni budur. ayrıca iç alanının son derece dar ve rahatsız oluşu nedeniyle diğer t serisi tankların neredeyse tamamında olduğu gibi t-72'de de personel 1.70m ve daha kısa boylu askerlerden seçilir.*
  • o kadar çok savaşta o kadar çok havaya uçmuştur ki güvenmenin kolay olmadığı bir tank haline gelmiştir.

    soğuk savaş sıcak savaşa asla dönmediği için t-72'lerin (sanıyorum t-90'da t-72 varyantları serisinden geliyor) leopard serisi, leclerc serisi, abrams serisi, challenger serisi gibi tanklar karşısında performansını hiç göremedik.

    örneğin şu günlerde modern batı tanklarının azerbaycan-ermenistan arasındaki çatışmalardaki gibi karşılıklı tank savaşları olmadı (1970'lerdeki israil-mısır savaşını eski tanklar olarak kabul ediyorum).

    acaba diyorum, suç t-72'de mi, yoksa sadece t-72'nin bu kadar sakat duruma çokça düşeceği durumun olmuş olması mı?
    buna benzer bir durum aslında fırat kalkanı ve zeytin dalı döneminde yaşandı ve leopard 2a4'lerinde atgm'ler karşısında t-72'den farksız bir duruma düşebildiği görüldü.

    şu günlerde azerbaycan-ermenistan savaşını izleyince tarafların envanterinde yüzlerce t-72 görünce bu savaş on yıllar boyu sürer heralde dedim. 10 gün oldu ortalık patlak t-72'den geçilmiyor. t-72'nin içinde olmamak belki de daha bile avantajlı.

    ama bir söz görmüştüm: "her dönemde tankların devrinin kapandığı söylenir, bu durum cephede karşına bir tank çıkana kadardır. "
  • piyasadaki çoğu rus silahı gibi bu da bir hurdadır.

    bunu bile bile hala rusya'dan silah satın alan ve askerlerinin hayatını bile bile tehlikeye atan ülkeler var.
  • muharebe sahalarında yetersizleşen t-55 ve t-62 tanklarının yerine geçmesi için kartsev venediktov tarafından tasarlanıp uralvagonzavod tarafından üretilen 2. nesil ana muharebe tankı.
    tank mürettebatı sürücü, nişancı ve tank komutanı olmak üzere 3 kişiliktir. neden doldurucu yok diye sorarsanız buna parmak basmamız gerekir zira t-72 tankını özel yapan da budur. çünkü t-72 tankı otomatik bir doldurucuya sahiptir.
    t-72 otomatik doldurucusu animasyonu
    t-72 iki parçalı mühimmat kullanır. bunun ilki patlayıcı mühimmat, diğeri ise mermiyi namludan fırlatacak, içinde patlayıcı parçacıkların bulunduğu kartuşdur.
    t-72 mühimmatı
    öncelikle görüntüdeki sistem içerisinde mermi ve kartuş alt alta bulunur. bir zincir ve ray sayesinde yukarı çekilip top kuyruğuna hizalanır. ardından önce mermi daha sonra kartuş yine bir zincir sayesinde namluya sürülür. artık ateşlemek için hazırdır. ateşlenme sırasında kartuştan geriye kalan dip tablası tepmeyle beraber kamadan(top kuyruğu) halka biçimli tahliye aracına atılır. buradan tankın arkasındaki tahliye kapağından dışarı fırlatılır.
    t-72 otomatik doldurucusu
    bu sistem daha sonra t-90 tankında da kullanılmaya başlanmıştır.
    125mmlik yivsiz top kullanan, optik nişanlama sistemlerine sahip t-72'ler sovyet afgan savaşından başlayıp günümüze kadar neredeyse çoğu savaşta kullanılmışlardır. bugüne kadar 25.000 üzeri sayıda üretilen t-72 tankı körfez savaşında görülen eksikler nedeniyle üretimi durmuş, onun yerine t-90 tankı tasarlanıp üretilmeye başlanmıştır.
    çoğu t-72 tankı patladıktan sonra taretinden ayrılmış vaziyettedir. bu tankın en büyük sorunundan kaynaklanır.
    t-72'nin mühimmat depolama alanının taret bölgesine yakın olması herhangi bir atışta mermilerin anında hasar görmesine ve patlamaya, yanmaya başlamasına neden olmaktadır. içeride patlayan mühimmat tareti havaya uçuracak kadar enerji çıkarabilmektedir. ayrıca 22 adet mermi kapasitesi sınırlı atış yapmasına neden olmaktadır. mürettebat tank içerisinin çok dar olması nedeniyle genellikle 1,60-1,65 boyundaki personelden seçilir. bu neden de otomatik doldurucunun bir diğer sebebidir.
    t-72 tankına karşıdan baktığınız zaman namlunun solunda büyükçe bir kızılötesi aydınlatma feneri bulunur. bu kızılötesi fenerlerin diğeri tankın ön kısmında, yine solunda kalan fardır.
    t-72 detaylı tanıtımı
    t-72 tankları suriye iç savaşı sırasında suriye ordusu tarafından etkin biçimde kullanılmışlardır.
    bazı haber kanalları tankların taretine aksiyon kamerası takarak muharebeyi görüntülemişlerdir.
    t-72 muharebe sırasında. deraa operasyonu 2013
  • izlenebilecek en baba tank imha videosunun objesidir. tank vurulduktan sonra kacabilen personel ayrıca şaşırtmıştır.

    video
  • uzunluk: 9,5 m
    genislik: 3,6 m
    yukseklik: 2,2 m
    maksimum hiz: 70 km
    rus yapimi tank.
  • zamanının en gelişmiş tanklarından birisi idi, en büyük özelliği ise zamanının ötesinde 125lik topu idi, ayrıca soğuk savaş döneminde demirperde nin elinde her zaman nato üyesi avrupa ülkelerinin elindeki toplam tank sayısının birkaç katı fazla tank vardı, bunu silahların öldürücü etkisinden çok caydırıcı etkisine örnek verebiliriz.
  • götüne de teneke bağlardık, tıngır mıngır giderdi.
hesabın var mı? giriş yap