stockfish

• her sabah level 6 da elime vererek tum enerjimi alan, gune yenik ve geri zekali hissetmemi saglayarak baslama sebebim olan teknoloji seysi.
• level 5’i zorlanmadan yenebildigim, level 6’e karsi cogu zaman beraberlikle yetindigim, level 7’a karsi bir defa beraberlik alabilmis olmaktan onur duydugum, level 8’e karsi oynarken kulagima birileri "resistance is futile" diye fisildiyormus gibi hissettigim ve hatta 40 hamleyi gordugum maclari buyuk basari saydigim (bu maclarin bazilarinda bilgisayar analizlerine gore hic mistake ve blunder yapmamis olmama ragmen maglubiyetten kacamamis oldugumu da belirteyim ki bu baligin nasil bir canavar oldugu daha iyi anlasilsin) dunyaca unlu, acik kaynak kodlu chess engine.
  
  bundan ote, level 9, level 10 ve level 11’i de var ama onlar ucretli (lichess, bilgisayar analizleri icin stockfish level 11'i kullaniyor ve bu sayede yukarida bahsettigim bazi maclarda level 8'in nadiren de olsa inaccurate hamleler yaptigini gormek mumkun oluyor).
  
  bu faninin henuz level 6’ten otesini yenemedigi, dunya satranc sampiyonu ve tarihteki en buyuk satranc dehasi olarak gosterilen carlsen’in bile level 8’le basa cikamadigi bu saldirgan baligin google deepmind alpha zero tarafindan rezil rusva edilmis olmasi ise insanin aklini basindan alan bir durum.
  
  bu kavgaya henuz kuantum bilgisayarlarin mudahil olmadigi hatirlanacak olursa, satranc ozelinde insan, klasik teknoloji, modern yazilimlar ve yarinlara hakim olacak it urunlerinin arasindaki acmaz daha kolay fark edilebilir.
• su an piyasada bulunabilecek en guclu acik kaynak satranc programi. dunya siralamasinda rybka 4'ten sonra ikinci sirada bulunuyor.
  http://www.stockfishchess.com/
• şu anda 8. sürümü mevcut olup , an itibariyle en güçlü satranç programıdır. hatta en iyi büyük ustalardan biri olan hikaru nakamura'ya karşı bir piyon eksik ve açılış kitabı olmaksızın oynayıp yenilmemektedir.
• 9. versiyonu tüm satranç motorlarının eline vermiştir. ccrl linki
• stockfish 15.1 sürümüyle yine dünyanın en güçlü satranç oyuncusu olmayı sürdürüyor. ve yine tamamen ücretsiz tabii ki:
  
  https://stockfishchess.org/
• 13. sürümü çıkmış olan müthiş motor.
  lichess üzerinde bu motoru kullanarak kendi bilgisayarınızın işlemci gücüyle hesap yapabiliyorsunuz. server-side değil client-side.
  kısacası işlem kapasitesi ne kadar güçlü bilgisayarınız varsa o kadar garip varyantlar inceleyebilirsiniz.
  benim gibi açılış bilmeyen insanların bilgisayarı ne kadar iyi olsa bile sadece "aa ne güzel hamle bak" gibi tepkiler verdirtir. bir de bu hesaplama gücünü nvidianın cuda gibi sistemleri ile katlayabilirsiniz. sadece işlemciye yıkmak zorunda da değilsiniz. hatta matlab gibi ağır hesap fonksiyonları çalıştıran aletlerde cuda tercih ediliyor. gerçi profesyonel olmadığınız sürece gerekli şeyler mi bilemiyorum.
• stockfish, açık kaynak kodlu bir satranç motoru olup, hesaplama algoritmalarıyla oyun teorisi prensiplerini kullanarak oyun analizi ve hamle tahmini yapar.
  
  stockfish'in temeli, alpha-beta prunning adı verilen bir algoritma olan minimax algoritmasıdır. bu algoritma, oyun ağacı adı verilen ve mevcut durumdan mümkün tüm hamlelerin dallarını temsil eden bir yapıyı kullanarak en iyi hamleyi bulmaya çalışır. bu ağaç, mevcut durumdan gelebilecek tüm hamleleri gösterir ve her hamle için en iyi olasılıkları değerlendirir.
  
  stockfish, bu ağacı genişletir ve her hamle sonrası oyun durumunu değerlendirir. değerlendirme, pozisyonel avantajları, taşların değerini, kontrol edilen kare sayısını, saldırıları ve savunmaları göz önünde bulundurur. ardından, minimax algoritmasıyla, en iyi hamleyi bulmak için derinlemesine arama yapar.
  
  ayrıca stockfish, kütüphane (library) kullanır. bu kütüphane, önceden hesaplanmış oyun durumlarını içerir ve bu durumların analizini yaparak oyunu daha hızlı ve daha etkili bir şekilde değerlendirmeye yardımcı olur.
  
  bu temel algoritma ve kütüphane kullanımı sayesinde, stockfish, dünya çapında en güçlü satranç motorlarından biri olarak kabul edilir ve sıklıkla tercih edilir.
• bu muhteşem satranç motoru hakkında alphazero maçından itibaren genel bir bilgi dağarcığı oluşturmak istiyorum, çünkü buradaki bilgilerin birçoğu hatalı veyahut eksik.
  
  öncelikle tanım olarak, efficiently updateable neural network, namıdiğer nnue, bu satranç titanına kazandırıldığı 2 eylül 2020'den beri düzenlenen onlarca, hatta yüzlerce saygıdeğer motor yarışmaları arasında yalnızca dört defa birinci olamamış(tcec cup 11, tcec swiss 1 ve 2, tcec chess960 3), finale yükselemediği bir turnuva bile geçirmemiş bir satranç motorudur stockfish. kupalara 3 yıldır ambargo koymuş ve rekabeti düşürdüğünden neredeyse turnuvaları sıkıcı bir hale getirmiştir. güncel official sürüm stockfish 16 olmakla birlikte rating listelerinde yanında tarihleri gördüğünüz daha güçlü geliştirme versiyonları şurada bulunabilmektedir.
  
  bu satranç titanı, 2017'de diğer titanlar komodo ve houdini(ilerleyen safhalarda değinilecek) arasındaki tek open-source motor olmakla birlikte bu üçlüye bariz bir üstünlük kurmuştur. herkes stockfish'in rakipsiz olduğunu düşünürken google deepmind kendi ürünü olan tensorflow ile yapay sinir ağları üzerinde deneyler gerçekleştirmekteydi. alphago adını verdikleri bu ilk program bilgisayarların sadece amatörce oynayabildikleri ve insanların hala üstün olduğu go oyununda avrupa şampiyonunu yendi ve tarihte profesyonelce oynayan bir insanı yenen ilk go makinesi oldu. daha sonra alphago, dünya no.9'u ve 2 senedir dünya no.1'i tutan go oyuncularını da yenerek üstünlüğünü net bir şekilde kabul ettirdi. alphago tamamıyla neural network odaklı değildi ve değerlendirmesinin büyük kısmı insani bilgiler kaynaklıydı. ardından alphago zero denilen bir canavar ortaya çıktı, oyununu geliştirmesi 6 ay süren alphago'yu sadece 3 günlük selfplay(kendi kendine oynayarak öğrenme) ile 100-0 yenme manyaklığını göstermişti. ardından alphazero geliştirildi, daha genel bir model olan alphazero tek bir oyun odaklı olmayıp bütün iki kişilik oyunları öğrenebilen bir yapay zekaydı. alphazero satranç için toplam 9 saatlik self-play ile maça çıkmıştır ancak deepmind ekibi 4 saatlik self-playden sonra bile stockfish'den güçlü olduğu kanısına varmışlardır. stockfish'in orijinal yazar dörtlüsünden tord romstad'ın sonradan itiraz ettiği koşullarda (ve bir kısmı da şartları düzelttikten sonra) yapılan maçlar sonucu tutulan istatistiklere göre toplam 1200 maçtan 290 alphazero galibiyeti, 886 beraberlik ve 24 kayıp çıkmıştır. ancak bu maçların sadece 220'si yayınlanmıştır ve gerisi sır gibi tutulmuştur, bunun yanı sıra alphazero bunun sonrasında tek bir normal satranç maçı bile oynamamıştır (yani youtube'da gördüğünüz her şeye inanmayın). bu 220 maçta 62 alphazero galibiyeti, 11 stockfish galibiyeti ve 147 beraberlik çıkmıştır. zaten yapılan analizler göstermektedir ki alphazero dönemin stockfish 8 ve 9'undan pozisyonel anlayış olarak gömlek gömlek üstündür, stockfish 11 ile dahi analiz ederken alphazero'nun hamlelerini anlaması onlarca dakika sürmektedir. bu sonuçları duyan büyükustaların verdiği tepkiler ve söylediği sözler de göstermektedir ki hem bilgisayar satrancındaki anlayışı hem de normal insan satrancını neredeyse diriltmiştir. alphazero bu sonuçlara yapay sinir ağlarının pozisyonel değerlendirmesini pratik sonuçlara odaklanan monte carlo tree search, namıdiğer mcts'yle birleştirerek ulaşmıştır. aramalar(a/b veya mcts gibi) motorların bilgisayar odaklı kısmıyken değerlendirmeler(nn veya hce gibi) işin satranç odaklı kısmıdır. mcts, stockfish'in hızlı ve materyal odaklı alpha/beta aramasından (bkz: alpha beta pruning) katbekat daha yavaş olup makinenin kendi içinde maçlar yaparak hamlelerini pratik sonuçlarla seçmesini sağlayan bir sistemdir. stockfish'in a/b aramasının temel artısı üstün taktik ve derin hesaplama gücüyken mcts pozisyonel tercihlerde, veyahut biz insanlara göre daha "sezgisel" denebilecek tercihlerde daha üstündür. alphazero'nun kazandığı maçların hepsi çeşitli stratejik üstünlüklerin kazanç pozisyonlara dönüştürülmesinden oluşurken stockfish daha taktiksel maçları ve oyunsonunda uzak bir kazanç gördüğü maçları kazanmıştır. temel olarak berbat ve farklı bir yenilgi alsa da stockfish kazandığı şu kısa maçla anlayabildiğimiz taktik ve kombinezon gücü sınırlarının diğer tarafında olduğunu göstermiştir.
  
  ancak tüm bunlar stockfish 8 ve 9 dönemlerinde, hce yani hand-crafted evaluation (elle atanmış pozisyonel değerlendirme) yaşanmış şeyler. bu olaylardan sonra sırasıyla alphazero'yu imite etmek amacıyla leela chess zero projesi başlatılmış, eski 3 titan devrinden houdini'nin son birkaç sürümünün neredeyse tamamen stockfish olduğu ortaya çıkmış ve belki de son 10 yılın en büyük sıçraması olan nnue'ye geçilmiştir. leela chess zero stockfish'in hce kullandığı son zamanlarda genel bir üstünlük ele geçirse de nnue'ye geçilmesi ile birlikte lc0 dostumuz bariz biçimde geriye düşmüştür.
  
  stockfish, yaklaşık olarak 12-13 sürümleri arasında bir noktada alphazero'dan daha yüksek ratinglere ulaşmıştır ve stockfish 16 çok bariz biçimde alphazero'dan kuvvetli durumdadır. bunun nereden bilindiğini soracak olursanız stockfish'in son sürümlerinin 8 ve 9 ile yaptıkları maçlarda alphazero'nun zamanında attığı farkı neredeyse 3'e katlıyor olmasındandır. yani o alphazero'yu alıp getirip bugünkü stockfish'in karşısına koysak muhtemelen stockfish ezer geçer.
  
  ayrıyeten stockfish sezon 22 ve 23'de komododragon(eski komodo'ya nnue eklenmesiyle adını dragon olarak değiştirdiler) ve leela'ya tcec tarihinin en feci final farklarını atarak üstünlüğünün tekrar altını çizmiş ve chess.com'un geliştirdiği yeni torch motorunu ccc'nin bullet finallerinde 500 game pairin 284ünü kazanıp sadece 4'ünü kaybederek bilinen bir finalde ulaşılan en büyük farkı koymuştur.
  
  buraya kısa bir not da düşmek istiyorum. lichess'teki stockfish seviye 1 stockfish 1 değil ve stockfish seviye 8 stockfish 8 değil. bunlar stockfish 14'ün derinlik sınırlaması konan ve en iyi olmayan hamleleri seçen versiyonları, ve en güçlüleri olan stockfish seviye 8 oldukça düşük bir derinlik olan 24 derinliğin üstüne çıkamıyor. 24 derinlik bir satranç motorunda iki taraf adına 12 hamle demektir, yani notasyonda 12 satır, ki stockfish'in en güçlü yanı zaten yüksek derinliklere çıkabiliyor olmasıdır, yani lichess stockfish seviye 8 ile normal stockfish arasında dağlar kadar fark var.
  
  buraya kadar vakit ayırıp okuduysanız teşekkürler, genel olarak ilginenlere bilgilendirici bir yazı yazmaya çalıştım, umarım faydalı olabilmişimdir.
• şöyle bir youtube kanalı var. karşınızda konuşan bir satranç robotu!
  satranç severler için çok eğlenceli bir kanal.
  burada stockfishçoğunlukla alphazero ile oynadığı oyunları çok muzip bir dille analiz ediyor. bazen tanrı ile satranç maçı yapıyor, bazen dünya şampiyonlarından magnus carlsen ile.
  
  6-7 dakikalık olan videolarında maç analizlerine geçmeden önce oyun ortalarında aforizma yapmaktan geri durmuyor. böyle durumlarda çok spiritüel bir havası oluyor.
  
  birkaç video önerisi:
  
  bugün yayınlanan videoda oyun ortasında şöyle bir aforizma attı ki başlığı bunun için hortlattım:
  
  "darkness cannot drive out darkness only light can do that, hate can not drice out hate only love can do that"
  
  iki gün önce fide world cup 2023 turnuvasında magnus carlsen ile ivanchuk oyunu youtube
  
  alphazero'ya siyah taşlarla çok kötü yenildiği oyun youtube