ren geyiği

• atlardan 7000 yıl önce ehlileştirilmiş olan hayvan.
• ren nehrinin oralarda yapılan geyik muhabbetinin kısaca adlandırılış şekli.
• dukha halkının evcilleştirdiği hayvan.
  
  http://www.youtube.com/watch?v=3hil0qqtemg
• kilometrekarelerce alana yayılmış yemyeşil iskandinav ormanına sığmaz, gelir evin bahçesine bi sürü para verip diktiğin ağacı gizlice kemirip piç eder. böyle de doymak bilmez bir hayvandır.
  
  hayvanlar alemdeki misyonunu yiyecek içecek gurusu olarak icra ettiğini sanıyorum.
  
  hadi geçen sene diktiğim yeşil ağaçların çekici yeşil yapraklarına tutulup hepsini teker teker köklerine kadar semirip atıl hale getirdin de bu sene sırf sen kemirme diye özellikle seçip diktiğim kapkara yapraklı hiçbir albenisi olmayan ağaçların nesi seni çekti de geldin onlara da iş oldun be hayvan.
  nasıl meraklı nasıl midesinin doğrultusunda yaşayan bi yaratıkmışsın sen.
  iğrendim arkadaş, bu kadar açgözlülük olur mu.
  herif zehirli zehirsiz yeşil siyah demeden ne çeşit ağaç varsa ayrım yapmadan kafa göz dalıyor.
  bu nasıl bir hazımsızlık nasıl bir dur durak bilmemezliktir.
  tazmanya canavarından betersin, nefret ettim senden arkadaş.
  bahçede ağaç bırakmadı şerefsiz ya.
  anlıo mudur nedir parayla alınıp dikilmiş ağaç olduğunu bilmiyorum ki, akşamdan gözüne kestirip soteye yatıo pezevenk.
• haftasonu bir tanesiyle gerolstein/daun çevresindeki milli parkta (bkz: daun vahşi yaşam parkı) karlar arasında tanışma şansım oldu. boynunu hata boynuzlarını sevme, burnunu kaşıma şansı buldum. bu kadar insan canlısı olduklarını tahmin etmezdim.
• sibirya bölgesinin yerli halkı (bkz: nenets) kabilesi ve kuzey moğolistan bölgesi yerli halkı olan (bkz: dukha türkleri)'nin hayatlarının en önemli parçasıdır.
  
  her ikisi de göçebe ve şamanist olan topluluklardan nenets kabilesi ren geyikleriyle daha iç içedir. sibirya tundrası'nı mesken tutmuş olan nenets kabilesinin geyik sürüsü oldukça kalabalıktır ki bu yüzden çoğunlukla kızak koşumunda kullanırlar. geyiklerin yaşlı olanlarını da kesip çiğ çiğ yer, kanlarını içerler. dukha türkleri ise sütünü sağar ve sütten yiyecek yaparlar.
• insanlar ve küresel ısınma yüzünden çok büyük sorunlar yaşayan ve artık soyu tükenme tehlikesi içindekilerin en darda olanları ile ayni grupta, kırmızı listede olan vahşi hayvan. evcil olanının da sorunları var ama onları soylarının tükenmesi henüz söz konusu değil.
  
  norveç'teki en eski kültürel kalıntılar vahşi ren geyiği ile ilgili. bunlar okçuların arkasına saklanıp geyiklerin geçmesini bekledikleri hazırlanmış siperler, buzul çağının norveç'te sonu olan 9000 yıl önceki zamandan kalmalar. norveç'e ilk gelenlerin ren geyiği sürülerini takip ederek geldikleri sanılıyor. daha yeni olan kalıntılar tuzak çukurları. modern e6 yolu yanısıra 1200 böyle çukur bulunmuş. bazı tuzak çukuru kalıntılarının büyüklüğü şaşırtabiliyor.
  
  küresel ısınmanın vahşi ren geyiğine en büyük zararı dağlardaki sırtların gölge tarafında erimemiş kar kaplı bölgelerin sayısının azalması. bu karlı bölgeler yazın sayıları artan bazı sinek türlerinden tek rahat bulabildiklei yerler. bu sineklerden bir çeşidi geyiğin sırt ortasına yumurtalarını bırakıyor, bunlar kılların arasından deriyi delip kanını emen kurtçuklara dönüşüyor. bir başka sinek geyiğin burnuna konup yumurtalarını geyiğin burnunun içine püskütüyor, bunlar da geyiğin boğazına yerleşen kurtçuklar olarak büyüyorlar. bu kurtçuklar ölüme bile sebep olabiliyorlar.
  
  bu küçülen kar kaplı bölgelerde gittikçe daha fazla geyik bir arada olunca birbirlerinin dışkılarına maruz kalıyorlar ve ayaklarında yaralara, toynaklarının yanlış büyümesine sebep olan, son zamanlarda da deli dana gibi bulaşıcı hastalıklara maruz kalıyorlar.
  
  vahşi ren geyiği yaşamak için çok geniş alanlara ihtiyaç duyuyor, ama insanlardan da çok çekinip uzak duruyorlar, onları görmek neredeyse imkansız. bu bölgeler arasında sık sık yer değiştirmek, aralarındaki uzun mesafeler, ve doğada gezintiye çıkan meraklı insanların gittikçe çoğalması sorunları büyütüyor.
  
  ayrıca bkz. norveç turist derneğinin^* vahşi ren geyiği için bilgi sayfası
• hepimiz biliyoruz ki noel baba efsanesinde, noel baba'nın kızakla gezip hediyeleri dağıttığına inanılır. bu kızak genellikle ren geyikleri tarafından çekilir. bu geleneğin kökeni kuzey avrupa mitolojilerine dayanmaktadır.
  
  geleneksel olarak, özellikle iskandinav mitolojisinden bildiğimiz thor'un bir arabası vardır ve bu arabasını çeken tanngniost ve tanngnisrir iki koç vardır. her şeyde olduğu gibi bu kavram da, dini değişiklikler yüzünde zamanla hristiyanlığın etkisi altında kalarak , aziz nicholas yani noel baba efsanesine uyarlanmıştır. nicholas, çocuklara hediyeler getiren bir figür olarak popülerleştikçe, onun geyikleri de popülerleşmeye başladı.
  
  aslında noel baba'nın kızağının bir ren geyiği tarafından çekilmesine ilişkin ilk referans, 1821'de new york'ta yayınlanan resimli bir çocuk şiiri old santeclaus with much delight 'ta görülür. daha sonraları 1823'de clement c. moore'un tarafından aziz nicholas'tan bir ziyaret adlı bir şiir nedeniyle kızağı çeken geyikler sekize yükselir ve bu durum halk tarafından daha çok tutulur.
  
  neyse tarihler 1939'u gösterdiğinde robert l. may tarafından şiir olarak rudolph the red-nosed reindeer adlı hikayeyi yazmış ve noel zamanında mağazadaki çocuklara verilmek üzere bir kitap olarak yayınlanmıştı . işte bu son atak sayesinde popüler kültür ve eski kültürde de ren geyiği kazanmış ve noel babanın ebedi yardımcısı haline gelmişti.
  
  hatta yazımızı biraz daha genişletelim isterseniz, nottingham trent üniversitesi'nde yaban hayatı koruma alanında kıdemli öğretim görevlisi olan louise gentle'e göre ren geyikleri noel babanın kızaklarını çekebilecek yegane hayvanmış.
  
  peki nenden böyle söylemiş hemen bir bakalım.
  1-ren geyiği, sıcaklığın genellikle -30°c'nin altına düştüğü kuzey kutbu'nda yaşamaktadır. ayrıca tek bir kürk katmanına sahip olan çoğu memelinin aksine, ren geyiklerinin iki katmanlı bir kürk tabakası vardır: betimleyecek olursak içi boş koruyucu tüylerden oluşan bir battaniyenin altında yoğun bir alt kürk tabakası mevcuttur. ve bu kürk tabakasında tek bir santimetre kareye sığdırılmış 2.000 kadar kıl bulunmaktadır. işte bu çift katman havayı hapseder ve ren geyiğinin ısı kaybetmesini önleyen bir yalıtım örtüsü oluşturur. bu, ister kuzey kutbu'nda noel baba ile yaşarken, ister noel arifesinde dünyayı dolaşırken ren geyiğinin sıcak kalmasını sağlar.
  
  ayrıca kan, el ve ayak parmaklarımız gibi ekstremitelerimize ulaştığında soğur ve kanı yeniden ısıtmak için kalbimizin daha hızlı pompalanması gerekir ve uzuvlarımız da soğuk ısırığı denen şey oluşur.
  
  ancak ren geyiği , karşıt akım ısı değişimi adı verilen bir şeye sahiptir ; bu, esas olarak kalptene giden atardamarlar ve kalbe giden toplardamarlar iç içe geçmiş veya çok yakınsa, sıcak arteriyel kandan gelen ısının soğuk venöz kana geçmesine izin verir ve ren geyiklerinin ayaklarının donmasına engel olur. aynı zamanda bu ısı değişiminin büyük bir kısmı, burun deliklerinden bol miktarda soğuk havanın solunduğu ren geyiğinin özel burun kemiklerinde gerçekleşir.
  
  2-algler ve mantarlar arasındaki simbiyotik ilişkiden oluşan bir organizma liken, ren geyiğinin kış aylarında yediği başlıca besindir. likenler, çok soğuk ortamlarda ağaç gövdeleri ve kayaların üzerinde yaşayabilirler.
  
  likenler kuzey kutbu'nda bol miktarda bulunur; ayrıca bir çok yerde de bulabileceği için ren geyiğinin ideal bir besin kaynağıdır. çünkü ren geyiği bağırsaklarındaki özel bakteriler sayesinde likenleri sindirebilen tek memelidir. işte bu yüzden noel baba ile destansı kızak yolculuğuna güç sağlamak için yeterli yiyecek bulabilecekleri anlamına gelir.
  
  3-kuzey kutbu'nda kış aylarında çok az gün ışığı vardır, bu nedenle ren geyikleri evrimsel adaptasyonları sayesinde karanlıkta çok iyi bir görme yetisine sahiptirler ve bu sayede karanlıkta iyi yol alırlar.(bkz: öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler/#95936930)
  
  ayrıca ren geyiği ultraviyole ışıkta bile görebilir . bu şaşırtıcı duyu kuşlarda ve böceklerde yaygın olmasına rağmen , ren geyikleri bu yeteneği geliştiren tek memelilerden bazılarıdır. bu, insan gözüyle bakıldığında arka plana karışan nesnelerin ren geyiği tarafından çok daha kolay görülebileceği anlamına geliyor.
  
  ren geyiği esasen karanlıkta iyi görmesi ve yol alması sayesinde, noel baba'ya gece yolculuğunda rehberlik etmek ve çocuklar tarafından görülmemesini sağlamak için mükemmel kılar.
  
  4-ren geyiğinin ayakları batmadan veya donmadan karda yürüyebilmek için geniş, hilal şeklinde toynaklar geliştirmiştir ve bu sayede bir legolas edasıyla karda kolayca yürüyebilirler. bunlar onları sabit tutar, ancak aynı zamanda kar altında liken bulmak amacıyla kazmak için kürek olarak da kullanılabilirler.
  
  toynak yastıkları kışın küçülüp sertleşerek ren geyiğinin toynaklarının keskin kenarları üzerinde yürümesine olanak tanır. tırnak kenarları, soğuk zemine maruz kalan toynak alanını azaltmanın yanı sıra, kaymayı önlemek için buz ve karı keser . açıkçası bu, karlı çatılara inerken ren geyiklerini sabit tutmak için harika bir uyarlamadır.
  
  5-ayrıca kadim çağlardan beri ren geyikleri evcilleştirilmiş tek geyik türüdür ve insanlar onları atlar gibi taş devrinden beri etrafta dolaşmak için kullanıyor .
  
  ren geyikleri yılda 5.000 km'ye kadar yol alabildikleri için dayanıklı hayvanlardır. yaptıkları göçlerde düzenli olarak günde 55 km yol kat edebilirler. ayrıca şaşırtıcı derecede hızlıdırlar ve saatte 80 km'ye varan hızlara ulaşabilirler. bu uzun mesafeli seyahat, noel baba'nın her çocuğu yalnızca bir gecede ziyaret etmesine yardımcı olmak için idealdir.
  
  tüm bu özellikler toplandığına sonuç olarak, noel baba'nın kızakları için ren geyikleri biçilmiş kaftandır.
  
  kaynak: 1,2
• kış aylarında göz rengi maviye döner, buda görüş açısını genişletir.
• mor ötesi ışınları algılayabilen hayvan. yosun mor ötesi ışığı emiyor, doğal düşmanları kurtların tüyleri mor ötesi ışığı emiyor. evrim gözümüzün önünde.