quaker

• 1650'lerde george fox tarafından kurulan hıristiyan mezhepi. quakerlar ayinleri, dini törenleri,resmi yönetimi reddetmeleri yüzünden kilisenin sosyal reformunda etkin oldular.
• bu mezhebe katılmı$ ilk donem quaker'larından ticaret ile ugra$anları veya esnaf olanları,mu$terilerin kendileri ile pazarlık yapmasını engelleyerek satmak istedikleri ürünü satabilecekleri en du$uk fiyata satmaya ba$lamı$lardır..bunun yegane sebebi kar amacli olarak cok para istemeyi bir ce$it yalan soylemek/aldatmak olarak gormeleridir..
  fakat neticede satılan malların diger dukkanlara nazaran daha ucuza verilmesinden ötürü bütün mu$teri kitlesi onların dukkanlarından alı$veri$ yapmaya ba$lamı$ ve sonucta ilk donem quaker ların buyuk bir bolumu hatırı sayılır bir zenginlige sahip olmu$tur..
• quakerlik hristiyanligin kendi basina ayri bir mezhebidir, protestanligin bi tarikati falan degildir.
  
  quakerligin ozunde her turlu siddete karsi olmak ve bireysel irade yoluyla etik degerlerin one cikmasi yatar.
  
  en cok pennsylvaniada bulunurlar. swarthmore college, haverford college ve bryn mawr college gibi universiteler quaker asilli okullardirlar. kucuk liberal arts college sekil ve $emalini tasirlar.
• şiddete karşı olan, ayinlerinin çoğu sessizlik içinde geçen bir hıristiyan mezhebinin üyesi.
  (bkz: john dalton)
  (bkz: kuveykır)
• ilk basta kendilerini “isik cocuklari”, “hakikat dostlari” olarak tanimlayan dini topluluk.
  
  dini dostlar cemiyeti uyelerinin cogunlugu buyuk britanya, afrika ve kuzey amerika’ da bulunur.
  quakerizm 17.yy ortalarinda ingiltere’ de ortaya cikan, temel inanci "ic isik" doktrini olan hristiyan mezhebidir. buna ragmen bircok kilise gelenegini reddeder; rahip yok, hiyerarsi yok, dogma yok, kabul ritueli olarak vaftiz yoktur tipki kalvinist dusuncede oldugu gibi vaftizin ruhta gerceklestigini bunun icin su gerekmedigine inanilir.
  
  17.yy’ daki sosyal ve teolojik farklilasmalarin huzursuz zamanlarindan sonra 18.yy’ da daha guclu bir ice yonelim vardi, bu donemde sosyal degisim yaratmaya ve ihtiyaci olanlari desteklemeye devam ettiler. 19.yy’ a gelindiginde amerikan quakerlar arasinda cikan teolojik anlasmazliklar sebebiyle cesitli hareket bolunmeleri ve programlan(ma)mis quaker topluluklarinin cesitliligi dunyada yaygindir.
  
  yuhanna incili' ndeki “arkadas” terimine paralel olarak benimsedikleri alay edilen bu ismi; kimi quakerlarin adanma sirasindaki coskuya, hakikat karsisinda titremeye baslamalariyla edinmislerdir. bazi kaynaklarda da savasmayi reddeden bir topluluk olduklarindan korkak olarak nitelenirler ve terimin burdan geldigi soylenir.
  
  pasifizmin bir ifadesi olan quaker, ilk baslarda dini doktrinleri nedeniyle zulme ugrar, ilk kuruculari olarak taninan george fox sekiz kere hapse atilir. hem sosyal hem de teolojik patlayiciliklarindan oturu ingiltere’ de bastirildiktan sonra daha fazla ozgurluk vaat eden yerlere cekilirler. bunlarin en bilineni william penn' in adini tasiyan pennsylvania’ dir.
  
  quaker etiginin merkezinde baris, dogruluk ve esitlik tanikliklari vardir; taniklik icsel inanca göre yasamak anlamina gelir. claus bernet, quaker olmak "gündelik hayati dini anlamda yasamaktir " seklinde özetler.
  
  quakerler resmi ayinleri reddederler, uyelerinin konusabilecegi toplantilar duzenlerler. bu toplantilarda herkes bir daire icinde oturur, isigin onlara ne soyledigini dinlemeye calisirlar. tanri diledigi zaman herhangi biri araciligiyla onlarla konusur. sessizlik hakimdir, birinde yarim saatlik sessizlik olur, digerinde bir saatlik. quaker toplantilarina disaridan katilanlar olabilir, bu kisilere de "arkadasin arkadasi" ya da "dostun dostu" denilir. kadinlar gercekten esit haklara sahiptir ve kurulusundan beri vaaz vermelerine musaade edilir.
  
  her insanda ilahi bir sey olduguna inanirlar. olumsuz bir sey varsa bile icinde ilahi olan seyi gormeye calisirlar. herkes iyi insan olmaya calisir; savasa, silahlanmaya ve askerlik hizmetine karsidirlar. dünyayi daha guzel bir yer yapma amacindaki quakerler, her iki dunya savasindan sonra insani yardim yaparlar. bu sebeple de quaker yardim kuruluslari 1947 yilinda nobel baris ödülü’ nü alir.
  
  quakerlar sembol olarak hac kullanmaz, bazisi sekiz koseli yildiz kullanir.
  
  quakerizm evanjelikler, libareller ve muhafazkarlar olarak uc ana akima ayrilir. evanjelik quakerlarin cogu abd’ de bulunur, hristiyanlik ve incil onlar icin onemini yitirmemistir. libareller de ise incil önem arz etmez hatta cogu kendini hristiyan olarak da gormez. iclerinden biri “incil bilgelik iceren bir kaynaktir ancak bilgelik iceren baska bircok kaynak – diger dinlerden, felsefi yonlerden- vardir” gorusunu savunur. muhafazakar olanlar ise incil’ i ikinci siraya koyar, en onemlisi kisinin kendisinin dini nasil hissettigidir “ic isik”. bu ilahi isik tum quakerler icin muhimdir.
• kendi zamanına göre oldukça ilerici düşüncelere sahip olan mezhep. her insan içinde tanrıyı barındırır ve insanın tanrıyla arasında bir aracıya ihtiyacı yoktur diyerek kliseyi ve klise öğretilerini reddetmişlerdir. bu mezhepte bir din görevlisi yoktur. quakerler kadın ve erkek arasındaki manevi eşitliğe inanırlar. eş cinsel evlilikleri desteklerler, hayvan hakları konusunda özenlilerdir.
• quaker’lar ya da dostlar toplumu, 17. yüzyılda, ingiltere’de ortaya çıktı. dostlar’ın kurucusu olan george fox (1624-1691), leicestershire’da bir dokumacının oğlu olarak dünyaya geldi. iddiasına göre, mucizevi bir ses duyduktan sonra fox, tanrı’yla doğrudan konuşabileceği ve insanların aracılığı olmadan da aydınlanabileceği sonucuna vardı.
  
  dostlar toplumu nasıl oldu da quaker’lar olarak anılmaya başlandı? (ingilizce’de quaker kelimesi, titremek anlamında bir fiilden gelir.) bir başvuru kitabı, onların “tanrısal vahiy almadan önce titrediklerini” söylüyor. başka bir kaynak da onların, “tanrı’nın sonsuz paklığı ve yüceliği karşısında hissettikleri huşu nedeniyle titrediklerini” belirtiyor. quaker’ların amacı, dinsel hakikati bulmak ve ilk hıristiyanlığı yeniden canlandırmaktı.
  
  amerikan sömürgelerinde yavaş yavaş ortaya çıkan hoşgörü ve dinsel özgürlük ruhunun temeli quaker’ların memleketi olan rhode ısland ve pennsylvania’da atılmıştı. insancıl ve hoşgörülü olan quakerlar, bireyin vicdanının kutsallığının sosyal düzen ve ahlakın kaynağı olduğuna inanırlardı. quakerların evrensel sevgi ve kardeşliğe olan temel inançları onları son derece demokratik yaptı ve dogmatik dinsel otoriteye karşı çıktılar. etkilerinden korkan katı massachusetts tarafından sürülen quakerlar, william penn’in liderliğinde 1681’de pennsylvania adlı çok başarılı bir sömürge kurdular.
  
  en tanınmış quaker eseri john woolman’ın yazdığı uzun journal (günlük, 1774) dir.woolman aynı zamanda ilk kölelik karşıtı yazarlardan biriydi. 1754 ve 1762’de iki denemesi yayımlanmıştır: “some considerations on the keeping of negroes (zencilere sahip olmak üzerine bazı düşünceler)”.
• modern anlamda hapis cezasını önerip bizi alnımıza işaret konmasından, derimizin yüzülmesinden, gözlerimizin dağlanmasından ya da topluluk önünde küçük düşürücü her türlü fiziksel işkenceden kurtaran hıristiyan grupmuş.
  
  "modernitenin ilk günlerinde avrupa’da quaker’lar ya da dostlar derneği (society of friends) sevgi dini hıristiyanlık ile kendi din kardeşlerine ya da diğer hıristiyanlara verilen zalimane fiziksel cezalar arasındaki çelişkiyi fark eden dikkate değer tek dini gruptu. bu grup, utanç verici canilikler işlenip kan akıtılarak ciddi bir şekilde bastırılmış ve güçlü bir sesle protesto edilmiştir. ne yazık ki bu grup, avrupa’da sayıları pek fazla olmadığı için o günlerin alışıldık barbarlıkları karşısında sesini yükseltmekten başka bir şey yapamamıştır. amerika’daysa, bir dönem için west jersey ve pennsylvania’daki ingiliz sömürgelerinin kaderini kontrol edebilmiştir. burada tarihte ilk olarak, insan öldürme suçu haricinde fiziksel cezadan vazgeçen bir ceza kanunu oluşturulmuştur. dolayısıyla, fiziksel cezanın vahşiliğine ilk başarılı ve anlamlı karşı duruşu quaker’lara borçluyuz. quaker’ların bu karşı duruşu, fiziksel cezanın yerini hapsetmenin almasıyla sonuçlanmıştır." (ilkel cezalar ve fiziksel cezanın başlıca türleri, ankara barosu dergisi, 2011/4, sayfa 173)
• american prison society yi benjamin franklin ile birlikte kurup , pennsylvania da philadelphia system mantığıyla kurulmuş ilk modern cezaevinin temelini atmış olan mezhep.
• philadelphia'nın city of brotherly love olmasında en çok emeği geçen gruptur bunlar. halen en kalabalık nüfus pensilvanya'da bulunur, bir çok quaker tandanslı kurumun da merkezi philadelphia'dadır. bir kısım insana göre hristiyanlığın bir kolu olmaktan ziyade ayrı bir inanç biçimidir. quaker değerlerini benimsediğiniz zaman quaker olursunuz. bu değerleri öğrettikleri okulları meşhurdur. ayrıca abd'de sosyal adelet üzerine ciddi fikirleri ve adımları olan bir gruptur, çünkü değerleri bunu gerektirir.