peter norman

• mexico city 1968, 200 metre finali koşulmuş. amerikalı (siyah) atletler tommie smith ile john carlos birinci ve üçüncü gelirken, ikinciliği avustralyalı (beyaz) peter norman kazanmış.
  madalya töreni için bekledikleri sırada, carlos, peter norman'ın yanına gelerek sormuş:
  - insan haklarına inanıyor musun?
  - evet, inanıyorum.
  - peki ya tanrı'ya?
  - bütün kalbimle...
  
  bunun üzerine, iki siyah atlet kafalarındaki eylem planını açıklamışlar, norman tereddütsüz katılmış:
  
  - ben eyleminizi destekleyeceğim, bana ne yapmam gerektiğini söyleyin!
  
  ilk defa, o günler için müthiş bir provokasyon hatta devrim sayılacak bir eylem planlıyor iki genç adam: amerika'daki ırk ayrımcılığını ve siyahlara reva görülen fakirliği ve ikinci sınıf vatandaşlığı protesto edecekler... ama nasıl?
  
  fikir norman'dan geliyor: bir çift siyah deri eldiven buluyorlar, sağ tekini tommie, sol tekini john eline geçiriyor; fakirliği sembolize etmek için çıplak ayakla kürsüye çıkıyorlar, başları kederle öne eğik, sıkılı yumruklarını havaya kaldırıyorlar. önlerinde duran beyaz atlet peter norman da, dayanışmasını göstermek için kalbinin üstüne 'insan hakları için olimpiyat projesi hareketi'nin kokartını iğneliyor.
  
  amerikan milli marşı çalarken plan icra ediliyor ve eylem koyuluyor.
  ve tabii (hatırlıyorum) dünya birbirine giriyor. amerika ayağa kalkıyor. olimpiyatlar bile gölgede kalıyor, dünya gazeteleri yumrukları havada siyah atletlerin fotoğrafını birinci sayfadan veriyor...
  amerikan olimpiyat komitesi iki siyahın spor kariyerini o saniye bitiriyor. eylem amacına ulaşmış, amerika'daki zenci azınlığın durumu dünya gündemine girmiştir. smith ve carlos spor hayatlarını (ve buna bağlı olarak geleceklerini) feda etmişler ama dünya tarihine geçmişlerdir. dünyadaki yüz milyonlarca ezilmiş siyahın ilahı haline gelmişlerdir.
  
  peki ya avustralyalı beyaz peter norman?
  tommie smith diyor ki:
  "peter, bir beyazdı. o günlerde siyahların haklarını savunma cesareti gösteren, onurlu ve belkemiği sahibi beyaz çok azdı. peter, avustralya'ya döndüğünde kimse yüzüne bakmadığı gibi, herkes tarafından yargılandı. onun da atletizm kariyeri bitti, spor çevrelerinden dışlandı. tehditler, işsizlik ve tecrit nedeniyle öyle sıkıntılı günler yaşadık ki, üçümüzün de ilk evliliği sona erdi."
  avustralya devleti norman'ı ölene kadar affetmemiş ama... norman intikamını mezara götürmüş: 1968 olimpiyatları finalinde ikinci olurken kırdığı 200 metre avusturalya rekoru hâlâ, 38 yıl sonra kırılamamış.
  ölene kadar süren 'eylem kardeşliği'
  iki amerikalı ve bir avustralyalı 'lanetli' atletin o gün başlayan 'eylem kardeşliği' ve dostlukları ömür boyu sürmüş. aradan geçen 38 yıl boyunca, yazışmışlar, buluşmuşlar, görüşmüşler.
  ta, geçen ay, peter norman evinin bahçesinde kalp krizi geçirip 64 yaşında ölene kadar.
  ve yine, üç 'eylem kardeşi' son kez omuz omuza peter'i yollamışlar ebediyete..........
• eski bir avustralyalı atlet. öncesi ve sırasında yaşananlarla sporun çok dışına taşmış 1968 mexico city olimpiyatlarının bugün bile hatırlanan 200 metre madalya töreninin gümüş madalyalısıydı norman. birinci ve üçüncü sırayayı alan amerikalı siyahî atletlerin yumruklarını sıkıp havaya kaldırmalarına açıkça destek vermiş ve olympic project for human rights amblemini göğsünde taşımıştı. tevatüre göre iki amerikalı rakibinin yumruklarını göğe sıktıkları anda ellerinde bulunan siyah eldivenlerde de yorumunu katmıştı; birinci tommie smith'in iki eldivenle çıkacağına törene duyunca, tekini üçüncü olan john carlos'a vermesini söylemiş smith'e. rakiplerinin madalya töreninde yaptığını yürekten desteklemeye hâlâ devam ediyor.
• müteveffa peter norman'ın tabutunu taşıyanlar arasında en önde tommie smith ile john carlos da vardır.
  
  internette 'tell your kids about peter norman' başlıklı bir yazı var, oradaki fotoğrafa dikkatle bakılmalı, vefanın sadece bir semt olmadığı, onurlu bir hayatın da mümkün olabileceğini gösteriyor:
  
  http://www.theage.com.au/…/10/09/1160246071527.html
• onurlu, omurgalı ve gerçekten "insan" olan,
  avustralya'lı atlet..
  
  hikayesi ile ilgili gerekli bilgiler burada, daha önce yazılmış zaten. bana yazacak pek bir şey kalmamış..
  
  ama şunu ekliyim bende;
  tommie smith ve john carlos' a eylemleri için fikir verip, yardım eden norman' ın katıldığı olimpiyatlar 1968 senesine aittir. üzerinde uzun uzun durulup, düşünülmesi gereken bir sene olmuştur bu güzelim yıl, benim gönlümde ise..
  
  1968...
  özgürlüğün, hakların ve eşitliğin peşine takılan milyonların ayağa kalktığı o güzelim senedir.
• tommie smith ve john carlosla beraber yedi düvele gercek insan nasıl olunur göstermis yüce "insan" . keske biraz daha yasasa ve abd nin ilk siyah baskanını görebilseydi.
• o zamanlarda birçok insanın yapmaktan korkacağı bir eyleme yüreğini koyarak destek veren cesur yürek. huzur içinde yatsın. yeni gördüm hikayesini, gerçekten çok ama çok büyük bir insanmış.
• insan olmanın dayanılmaz ağırlığı ile ezilenlerin yanında yer almış spor tarihinin unutulmazlarından.
• "lanetli siyah adam"ın yanında saf tutmuş saygıdeğer bir bireydir.
• gectigimiz gunlerde 64 yasinda kalp krizinden olmustur.
• kanıksanmış ve kurumsallaşmış kötülüğe karşı onurlu duruşuyla ilham veren, büyük bedeller ödeyerek doğrunun yanında yer almaktan vazgeçmemiş gerçek bir kahraman.