paradoks

• bir giritli adam butun giritli adamlar yalan soyler demis, ama bunu soylerken dogru soylemisse demek ki butun giritli adamlar yalan soylemiyor, bu durumda demek ki bu giritli adam yalan soylemis, ama dedigine gore butun giritli adamlar yalan soyluyor, o zaman kendisi de yalan soyluyor, ve kendisi yalan soyluyorsa dedigi dogrudur, ama eger dogruysa butun g
• (bkz: paradoks)
• paradoks düşünmenin keyfidir. zülfü livaneli'nin bence başarılı romanı engereğin gözündeki kamaşma 'nın hemen başında küçük bir epigrafik öykü vardır. bu öykü benim "paradoks"a verebileceğim en güzel örneklerden biridir. buyrun:
  
  .................
  
  gün kavuşurken köye bir adam geldi ve peygamber olduğunu söyledi. köylüler adama inanmadılar, "ispat et!" dediler.
  
  adam karşılarındaki eski suru gösterdi ve "eğer bu duvar konuşur ve benim peygamber olduğumu söylerse inanır mısınız?" diye sordu.
  
  köylüler, "elhak inanırız!" dediler.
  
  adam duvara döndü ve elini uzatarak, "konuş ya duvar!" buyurdu.
  
  bunun üzerine duvar dile geldi ve şöyle dedi:
  
  "bu adam peygamber değildir. sizi kandırıyor. peygamber değildir..."
  
  ...............
• iş hayatına atılabilmek için iş tecrübesi istenmesi.
• ikizler paradoksu: 30 yasına basmış bir astronot, 12c/13 hızıyla uzay yolculuğuna çıkıyor. aradan 5 yıl geçiyor ve dünyaya dönüyor. lorentz dönüşümlerine göre artık yaşlarının eşit olmayacağı açıktır. dünyadaki kardeşe göre uzaya giden kardeş rölativistik bir hıza sahipken, uzaydaki kardeşe göre ise dünya rölativistik hıza sahiptir. sorun şu: artık hangi kardeş daha yaşlıdır?nasıl?
  
  merdiven-ahir paradoksu: vaktiyle bir çiftçinin ahıra sığmayan uzun boylu bir merdiveni varmış. göreliliği okumuş ve aklına bir fikir gelmiş. oğluna merdiveni alıp ahır kapısına doğru hızla koşmasını söyler. hareketli merdiven lorentz kısalmasıyla, ahır kapısından girebilecek boyuta gelecek ve çiftçi de merdivenin ardından kapıyı kapatabilecektir.fakat oğlu bu işten pek hoşlanmaz ve görelilik kitabından bir kaç sayfa daha fazla okur. babasına, kendi bakış açısına göre merdivenin değil kendisine yaklaşmakta olan ahırın kısalacağını söyleyerek karşı çıkar. kim haklıdır, merdiven ahıra sığar mı sığmaz mı?nasıl?
  
  ilginç bir paradoks daha: bir noktasal yük üç koordinat sistemine göre üç ayrı durumda olsun öyle ki; s1 gözlem çerçevesinde durgun, s2’de sabit hızlı hareketli ve s3’de ivmeli hareket ediyor olsun. biz biliyoruz ki bir elektriksel yük ivmeli hareket yaptığında elektromanyetik ışıma yapar. o halde s3’e göre bu yük bir ışık kaynağıdır. bu yük, s1 ve s2’ye göre sıradan bir yük iken nasıl olur da s3’e göre bir ışık kaynağı olabilir?
  
  schrödinder’in kedisi: kuantum fiziği tarihinin belki de en ünlü düşünce deneyi schrödinger’in kedi paradoksudur. bu paradoksta, kuantum mekaniksel bir parçacığın iki farklı durumda bulunma olasılığını aynı anda eşit olarak taşıyabilmesi özelliği kullanılıyor. iki halin üstüste gelmesi makro dünyaya yansıtıldığında işin içinden çıkılmaz bir durum oluşuyor. düşünce deneyinde, bozunup bozunamadığı dışarıdan bilinemeyecek, uyarılmış bir atom ile bir kedi aynı kutuya kapatılıyor. atom bozunacak olursa bir tetikleme mekanizması aracılığıyla siyanür şişesini kıracak ve kediyi öldürecektir. kuantum mekaniği kapsamında son derece sıradan diye nitelenebilecek olan bu, bozunmuş olma ve olmama olasılıklarının eşitliği, kutu içindeki kedinin de hem canlı hem cansız sayılabilmesini gündeme getirir. bu mümkün müdür? (şimdiye kadar tatmin edici bir yanıt üretilememiştir.)
  
  ciddi bir sorun: kaçırıldınız ve dünya üzerinde bilmediğiniz bir yere bırakıldınız. mevsim yaz ve etraf aydınlık. sizi kaçıranlar, zekaya saygılı suçlular ve elinize tek bir pusula verdiler. siz bu pusulayı kullanarak 100km doğuya, 100km güneye, 100km batıya ve 100km kuzeye gittiniz ve farkettiniz ki yürümeye başladığınız ilk yerdesiniz. tam bu esnada ciddi sorumuz şu: sıcaktan bitkin mi düşersiniz yoksa soğuktan burnunuz mu kızarır?nasıl? (bu, şaka değil!)
  
  ‘an’ kaç saniyedir?: bir topu havaya atalım ve hareketini inceleyelim: top, çıkabileceği en büyük yüksekliğe gelene kadar yavaşlayacak ve bir ‘an’ durup hızlanarak düşmeye başlayacaktır. yukarı çıkma halinden aşağıya inme haline geçmek için aynı doğrultuda yön değiştirmesi,bunu yapabilmesi için de hmax’da durması gerekir. hmax’da durduğu ‘an’ kaç saniyedir? ya da matematikçe ve ya mantıkça, bir şeye eşit olduğunu gösterebilir misiniz?
  
  kütle ile ilgili: m kütlesini eşit kollu terazide tartıyoruz ve m olarak kaydediyoruz. sonra bu m kütlesine a ivmesini verebilecek olan f kuvvetini hesaplıyoruz.(f=ma) m cismine, f kuvvetini uyguluyoruz ve görüyoruz ki cisim, hesapladığımız a ivmesine ulaşamıyor. ölçümler bu problem için fazlasıyla hassas olduğuna göre, hiç dış etken olmadığına göre ve f=ma kesinlikle doğru olduğuna göre; buradaki hata nerede?
  
  lazer tabancasi: bir lazer tabancamız var ve biz tetiğe çok kısa bir sürede basıp bırakıyoruz. başlangıç noktası a ve bitiş noktası b olan bir lazer çubuğu ışık hızıyla yol almaya başlıyor. bu ışık çubuğunu yine rölativistik hızlarla hareket edebilen bir gözlemci de izlemeye başlıyor. biz biliyoruz ki ışık hangi referans sisteminden gözlenirse gözlensin yine ışık hızıyla yol alır görünür. şimdi bu gözlemcinin gördüğü şeye bakalım: bir ab çubuğu ve a’dan çıkıp b’de son bulan bir ışık demeti; bu mümkün olabilir mi?
  
  iki ada: bir denizin ortasında, biri yalancılara diğeri doğruculara ait iki küçük ada ile insanların her iki adada da rahatça dolaşabilmeleri için bir köprü varmış. siz bu adalardan herhangi birine çıktınız ve karşınıza çıkan ilk yabancıya tek bir soru sorma hakkınız var. cevabı evet ya da hayır olabilen öyle bir soru sorun ki hangi adada olduğunuzu öğrenebilin.
  (bkz: yalanci paradoksu)
  
  edit:
  sözkonusu yazı http://www.istanbul.edu.tr/…kkulubu/paradokslar.htm linkinden alınmıştı. ama artık çalışmıyor. bu anlamda buraya taşımamızın sebebi de gerçekleşmiş oluyor. bu önemli döküman korunmuş oluyor
• tanri. (yok ba$i sonu, gelmi$ gecmi$ en buyuk zihinsel kaos)
• ba$i sonu ve ayni zamanda sonu da ba$i olan kisir dongüsel olaylar zincirine verilen ad.
  
  'yumurta mi tavuktan çikti,tavuk mu yumurtadan' çok klasik bir ornek olmakla beraber bagdat caddesi denen ucubik mekanda 'paradox travel agency' tabelasini gormek kendimi another world dünyasina i$inlanmi$ gibi hissetmeme neden olmu$tur. (bkz: another world)
• ayrica ornegi karma$ik bir hale getirip 'sen mi annenden çiktin,baban mi annenden girdi,sen mi baban tarafindan girildin' diyebiliriz.
  
  lütfen bu paradoksal benzetmeyi art niyetlice okumayiniz.
  girdi kelimesinden kasit genetik kodlama burada.
  fesatlik yapmayin.
  ayip. (bkz: fesat insan)
• ahmet mehmetten büyüktür
  mehmette ahmetten büyüktür..
  
  bu bir paradoks değildir çünkü paradokslar için sunulan önermelerin birbiriyle çelişmesi lazımdır. oysa yukardaki örnekte iki önerme vardır ve önermelerden birinin yanlışlığı açıktır. yukardaki önermenin paradoks olmadığını anlamak için şu örneği inceliyelim ''bokun tadı güzeldir. bokun tadı kötüdür.'' bu örnekte de gördüğümüz gibi önermelerden biri yanlış olduğu zaman paradoksal bir durum teşkil etmez.
  (bkz: bilimsel entryler)
• ögrendimki bu kelimenin türkçe kar$iligi yaniltmaç imi$.
  e güzel.