oltu taşı

• sahtesi olan rus taşından hiç bir farkı olmadığı cümle alemce bilinen taş. bunun oltu'dan çıkanına oltu taşı, gürcistan civarından çıkanına rus taşı deniyor ve son kullanıcının bu ikisini ayırt etmesine imkan olmadığı söyleniyor. erzurum'da içinde 70 tane oltu taşçının olduğu çarşıya gidersin, bi tedirginlik, bi kazıklanma duygusu. niye? e oltu diye, rus'u ittirirler, rus'un maliyeti az olduğu için kazık yemiş olursun. her oltu taşı satıcısı kendisinden başka tüm satıcıların bir rus taşı taciri olduğunu savunur.
  
  eeeeeh, yeter lan bu stres , girersin bir dükkana. abi, dersin, bana güzel bir tesbih ver. ama sakın oltu taşı olmasın, rus taşı istiyorum. esnaf şaşırır. nasıl şaşırmasın?
  
  rus taşı ikinci kalitedir, imitasyondur rus taşı, erzurum'un dadaşının kendine almayı layık görmediğidir, oltu isteyene ittirilendir rus taşı...
  
  ben dandiğin hastasıyım abicim dersin. oltu'ya para sayıp "kazıklamışlar olum seni" yi duymak istemeyenim. ver rus taşımı, siktir olup gideyim.
• oltu taşı rezerv olarak; dutlu, hankaskışla, alatarla (saplık mevkii) çataksu (kabasut mevki)köylerinde tatminkar olup kuzey doğuya doğru uzantısını meydana getiren . dutlu dağı (yasak dağ ) ve çevresinde çıkarılmaktadır. yerleşme merkezi olarak zikredilmek gerekirse dutlu, güzelsu, alatarla, sülünkaya, günlüce, ormanağzı,taşlıköy,çataksu köyleri belirtilebilir.
  
  bölgeler takriben 1600-1800 metre rakımlı , dik yamaçlı olup sarıçam ormanları ile kaplıdır. bölgede bol miktarda kaynak suyu çıkmaktadır. böylesine engebeli araziden maden çıkarmak belki çok zor ama çevrede madenden anlayan kaliteli elamanın çok olması ve çıkarmada kullanılan malzemenin oltu dan temin edilebilir olması işi kolaylaştırmaktadır.
  
  mayıs-eylül ayları arasında tarıma dayalı işlerle uğraşan yöre halk oltu taşını ancak çiftçilikten arta kalan zamanlarda yani ekim - mart ayları arasında yapmaktadır.
  
  oltu taşı galerileri, oltu-göle istikametinde asfalta 5-8 km kuzey ve kuzey batıya düşer. galerilere kış mevsiminde vasıtalarla ulaşmak mümkün değildir. ancak köylüler bu mevsimde bölgeye yaya olarak ve ancak 3-5 saatte varabilmektedirler.
  
  bölgede oltu taşı çıkarmak için açılan ocak sayısı 600 civarındadır.
  
  oltu taşının çıkarılması işi dağlık kesimin parçalanmış kısımlarında hemen hemen dik olarak açılan ve 70-80 cm çapındaki galerilerde sürdürülmektedir . açılan bu galerilerde ancak iki üç kişi birlikte çalışabilmektedir. galeriler ekonomik olmadığı için teknik metotlarla değil gelişi güzel olarak açılmakta olup bu da en çok yöre halkı tarafından gerçekleştirilebilmektedir. çünkü açılan her galeride merceklere rastlanmamaktadır. açılan bu galerilerin çökmemesi için silindirik olmasına dikkat edilir.
  
  galeri açma isinde ; murç , sapları kısa kürek kazma ve çekiç kullanılır. tünelde bulunan toprak hafriyatı dışarı çıkarmak için altına küçük tekneler takılmış tekneler kullanılır.tekneler iple çekilip hararet ettirilen kasa seklindeki el arabası konumundadır.
  
  galeriler ; maden rastlasa da rastlamasa da yaklaşık 150 metre ye gelindiğinde terk edilir. açılıp madene rastlanılmayan ocaklar 10 metrede terk edilir.
  
  basınç altında sıkışmış ve derli toplu bulunan oltu taşı yatakları, kömürde olduğu gibi damar şeklinde devam etmediğinden çok geniş mekanla açmaya gerek yoktur. galerilerde aydınlanma, deveci lambası veya cep feneri ile sağlanır.
  
  oltu taşı aramak için açılan galerilerde taş, bir kaç metre yatay devamlılık gösteren mercekler halindedir. galerilerdeki merceklerin tükenmesi veya galeriden aşırı derecede su çıkması halinde ocak terk edilir.
  
  köylüler ilk belirtilerle açtıkları galerilerde nerede oltu taşı merceğine rastlayacağını önceden kestiremeyip ince damar belirtilerini takip ederek giderler . rastlanan merceklerdeki taş alındıktan sonra yeni mercekler bulununcaya kadar aynı tünelde kazmaya devam edilir.
  
  uzun süren çalışmaların sonucunda çıkarılan oltu taşı, tatmin edici miktarda ise çalışanı memnun eder. aksi halde çalışanın emeği boşa gider. uzun kış mevsiminin hüküm sürdüğü bölgemizde yaşayan yöre halkının belli başlı bir geçim kaynağı yoktur. buna rağmen bin bir güçlükle çıkarılıp , binlerce insanın geçim kaynağı durumundaki oltu taşı işletmecileri birçok problemlere karsı karşıyadır. dileğimiz bu problemlerin kısa zamanda giderilmesidir.
  
  siyah kehribar da denilen oltu taşı tipik sedimenter teşekküllerdir. mneojen yaslı birimlerinden 70-80 cm kalınlığında bir barringrözü tabakası içinde azami bir kaç cm kalınlığında ve bir kaç metre yataylık gösteren mercekler halindedir. merceksel damarlar yer yer çatallanmış ve kırılmışlardır. marin ve kitlelerden oluşan f iliz karakterinde olan bu birim , şiddetli olarak tektonizmaya maruz kalıp kıvrımlaşarak kırıldığı tahmin edilmektedir. ( y.zengin)
  
  maden çıkarmak için açılan galerilerde birçok bitki ve ağaç fosillerine rastlamak mümkündür. şu halde oltu taşının ağaçlardaki ziftin ( reçine ) kil veya linyit maddelerinin emprenye edilmesinden meydana geldiği anlaşılıyor.
  
  oltu taşının parlatılmış bir kesitinin mikroskop altında yapılan incelemesi aşağıya çıkarılmıştır. ( y.z)
  
  1- linyit (grund messe)
  2- kil planları
  3-prit taneleri
  4-reçine emprenyasyonu
  
  "cevher mikroskobunda yapılan oltu taşının kimyasal analizinde , karbon oranı , % 77,9 ve kalorilik değeri 8064 cal/kg dir.
  
  kıymetli taslar grubunda mütalaa edilen oltu taşı, fosilleşmiş reçinelerden meydana gelmiş olup , dünyada eşine az rastlanan ve en iyi örnekleri oltu'da bulunan cevherdir.
  
  oltu taşı'nın fiziksel ve kimyasal özellikleri
  
  kimyasal formülü ........................................: c
  kristal sistem :..............................................: amorf
  sertlik ........................................................: ( 3 mors sertlik cetveline göre)
  yoğunluk ...................................................: 1,5 gram/cm3
  karbon oranı ..............................................: % 78
  
  oltu taşının kuru esas üzerine kimyevi analizi
  
  c ...............................................................: % 77.95
  h2 ..............................................................: % 06.72
  s ................................................................: % 0.9
  kül .............................................................: % 0.3
  uçucu madde .............................................: bocmer'e göre % 45.35 a.s.t.m ye göre % 51.37
  rutubet ......................................................: % 2.18
  kalori ..........................................................: 8064 k. cal/gr
  özgül ağırlığı................................................: d 1.26 ( jayet)
  
  oltu taşı'nın özellikleri
  
  siyah kehribar da denilen oltu taşının en dikkat çekici özelliği , yer kabuğundan çıkarıldığında çok yumuşak , hava ile temas etmediği müddetçe bu yumuşaklığını muhafaza eder. bu özelliğinden dolayı islenmesi kolay bir cevherdir. genellikle siyah, bazen koyu kahverengi. nadiren gri ve yeşilimsi renklerde de bulunur. hava gazında alev çıkararak yanar geriye bir miktar kül kalır. yanma esnasında aniden soğutulursa camlaşır ve kalıp halini alır. sürtünme ile elektriklenip hafif cisimleri çeker
  
  oltu taşı taklitlerinden nasıl ayırt edilir?
  
  oltu taşı görünüm olarak kolayca taklit edilebilir olmasına rağmen şayet özellikleri iyi bilirse taklitlerinden kolayca ayırt edilebilir. oltu taşını taklitlerinden ayırt edebilmek için su özellikleri bilmek gerekir.
  
  1- elimizdeki toplu iğnenin ucunu iyice ısıtıp tespih tanesine batırınız şayet elinizdeki tane oltu tası ise iğne oltu taşına işlemez yani batmaz,.batarsa taklittir.
  
  2-oltu taşını kazırsanız veya zımparaya sürerseniz açık kahverengi toz bırakır.
  
  3-oltu taşı kehribar özelliği gösterdiğinden, sürtünme sonucu elektriklenir ve küçük toz parçacıklarını çeker
  
  4-oltu tasını avucunuzun içine alıp üflediğiniz zaman üzeri buharlaşıp nemlenir.
  
  5-oltu taşının kendine has ve taklitlerinde olmayan tok bir sesi vardır.
  
  6-oltu taşından yapılmış tespih ağızlık ve diğer süs eşyaları kullanıldıkça parlayıp güzel bir görünüm alır.
  
  7-oltu taşı mamullerinde azda olsa isçilik arızalarına rastlanır.taneler birbirlerini tutmayan ebatlarda olabilir.
  
  oltu taşinin yararlari
  
  aşağıda belirtilen kaynak kitabın 166. sayfasında oltu taşının bir tür kehribar(amber) olmasından dolayı doğal kehribarın sağladığı faydaların aynısının oltu taşı için de geçerli olduğu belirtilmiştir. kehribarın faydaları aynı kitabın 160-161. sayfalarında aşağıdaki şekilde sıralanmıştır.
  
  »» gerdanlık olarak kullanılırsa boğaz ve troid bezi enfeksiyonlarını yok eder, guatrın
  
  oluşmasını önler, oluşmuşsa önce büyümesini durdurur ve sonra küçülterek ortadan kaldırır.
  
  »» kulak ağrılarını iyileştirir.
  
  »» böbrek, mesane ve dalağı temizler, sağlıklı çalışmasını sağlar.
  
  »» astım, bronşit gibi solunum yolları hastalıklarını önler, oluşmuşsa iyileştirir.
  
  »» alerjiyi önler ve iyileştirir.
  
  »» enfeksiyonun yayılmasını durdurur.
  
  »» ağrı(sancı) bulunan beden bölümlerine sürüldüğünde ağrıyı azaltır. özellikle romatizmal
  
  ağrılarda etkilidir.
  
  »» özellikle sol el veya bilekte bulunduğunda vücutta elektrik yığılmasına engel olur, böylece
  
  depresyonu engeller.
  
  »» sindirim sisteminin, özellikle bağırsakların düzenli çalışmasını sağlar.
  
  »» sinir sistemini güçlendirir, kemik iliği eksikliklerine karşı şifadır.
  
  »» ilk bakışı çektiği için, göz değmesine karşı koruyucu etki sağlar.
  
  »» bedeni sağlıklı tutar, kişiye canlılık ve hayattan hoşnutluk hissi verir. hayatın ağır yükünü
  
  hafifletir. depresyonlu ve intihara eğilimli olanlar için yararlıdır.
  
  »» ruhsal sağlığı korur, melankolik ruh halini önler, ortamdaki olumsuz havayı emerek yok eder,
  
  negatif enerjiyi pozitif enerjiye çevirir ve rahatlama hissi verir.
  
  »» akıl ve zekâyı uyandırıp harekete geçirir, doğru karar vermekte yardımcı olur.
  
  -alıntıdır-
  hasan kocabaş
  şifalı taşlarla sağlıklı yaşam, sayfa:160-161-167
  mozaik yayınları
• amorf c` : karbon; literatürde 'bir türmetamorfizmageçirmişlinyit' ve 'bitümce zenginkompakt` bir mineral' olarak tanımlanır.yarı kıymetli bir taş olduğu kabul edilir.
• erzurum'un ilcesi olan oltu'da cikarilan, "yari kiymetli" sinifina dahil dunyaca bilinen turkiye'ye has bir tastir. siyah renktedir sus esyasi, aksesuar ve taki olarak kullanilir, pahali degildir ve ozellikle tespih olarak kullanimi cok bilinir. siyah bir tasin oltu tasi olup olmadigini anlamak icin yakmak kullanilabilir, tas oldugu icin yanmaz fakat baska bir yontem de yuzeyler disinda kalan alani kontrol etmektir. mesela tespihlerde, ip gecirilen deliklerin oldugu bolgeye bakarsaniz pürüzsüz olmadigini gorursunuz, ufak centikler veya delikler vardir.
• dedemden kalma oltu taşı bir tespihle bir süre haşır neşir olunca fark ettim ki, diger dogal tasların aksine elde yumusak, rahatlatıcı ve sıcak bir his bırakıyor.
• vucuttaki statik elektrigi absorbe etme ozelligi vardir. saniyorum bu nedenle; oltu tasindan yapilan takilarin vucuda temas edecek kisimlari genellikle tam olarak kaplanmaz, tasin vucuda temasi saglanacak sekilde dizayn edilir.
• bir ilhan berk şiiri.
  
  ağzından başlamalı seni anlatmaya
  çocuğum, ağzın çin ipeği, yangınlar, oltu taşı
  
  soğuk su çeşmesi, genel grev senin ağzın
  kendini ordan oraya atan aptal bir deniz
  
  ağzın çarşıda lacivert kuşlar satan çocuk
  tarla adında üç ayda bir çıkan dergi
  
  bizim küçük ırmaklarımız senin ağzın
  küçük bir sokaktan küçük bir alana inmek her gün
  
  ağzın bursa’da zaman, çok kapalı çarşılar
  eski harflerle yazılan gece
  
  çocuklar, kuşlar, yaz günleri senin ağzın
  ağzın ipek kıvamında aklımda.
• yer altında bulunduğu hali yumuşak, havayla temas ettiğinde sertleşen linyit çeşididir.
  
  sahtesinden ayırmak için ateşe tutulur. yanmaz değildir, ateşe yeterince uzun süre tutulduğunda is çıkararak kömür gibi yanar. sahtesinden bu yanma biçimiyle ve ayrıca üzeri kazınarak anlaşılır. kazıma yönteminde alt tabakanın siyaha yakın bir kahverengi olması özelliği aranır. sahtesi genellikle rus taşı denen değersiz çeşididir. karakehribar denmesinde sakınca yoktur. kehribar ise turuncuya kaçan fosil reçine olduğundan karakehribarla benzerlik taşımaz. isim benzerliği bu yanılgıyı doğurmuştur.
  
  gerçeğini almak, kazıklanmamak için artık oltu'ya gitmek bile yetersizdir. zira oltu esnafı da kendisine birer tüccar kafası edinmiştir. gerçekten güvendiğiniz yerden almak ya da daha iyisi oltu'nun yerlisi ve orada yaşayan sosyal ilişkileri kuvvetli bir tanıdığınızdan göndermesini rica etmek yerinde olacaktır.
• bir cesit komur
• tesbih olanı çektikçe parlar. üstlerinde genelde saplanmış gümüş desenler olduğu için ve bunlar fırlayabileceği için sallanmamalı sadece çekilmeli denir