nil nehri

• orta afrikada victoria gölünden çıkıp kuzeye doğru akarak akdeniz'e dökülen nehir.
  mısır'a hayat veren akarsu. dicle ve fırat gibi, indüs nehri gibi geçtiği topraklarda uygarlığın yeşermesini sağlayacak şekilde bereket taşıyan bir su. yerleşik kültür ve buna bağlı gelişen uygarlığı destekleyen üç ana kaynaktan biri.
  
  nehrin mısır kültürü üstündeki etkisi o kadar belirgindir ki eski mısırda aşağı ve yukarı istikametleri nil nehrinin kaynağı esas alınarak belirlenmiştir. yukarı mısır nil'in kaynağına yakın olan bölgeler, aşağı mısır ise denize dökülmesine yakın bölgeler için kullanılan bir terimdi. günümüz haritacılığında kuzeyi üste güneyi alta yerleştiren sistemin tam tersi yani.
  
  nil nehriyle taşınan alüvyon denize döküldüğü kahire bölgesinde toprağı çok verimli hale getirmiştir. bunun yanısıra güney ülkelerin zenginliklerini kuzeye taşıyan çok aktif bir su yolu olarak da etkili olmuştur. eski mısır uygarlığının anıtsal yapılarının büyük kısmı nil havzasındadır. çünkü hayat suyun kenarındadır.
  
  günümüzde nil nehrinin üstünde dev bir baraj var. asvan barajı. benim ilkokula gittiğim yıllarda bu baraj henüz inşa edilmekteydi. o zaman abone olduğum bir çocuk dergisinden hatırlıyorum. baraj tamamlandığında yükselecek suların altında kalacak olan ebu simbel tapınağı unesco desteğiyle sudan etkilenmeyecek bir bölgeye taşınıyordu. bu büyük tapınak kurtarıldı ama daha ufak tefek şeyler de gözden çıkarıldı, akibet halfeti gibi oldu.
• hazret-i peygamberin, kaynağını "cennet" olarak verdiği sahih bir hadisin bulunduğu nehir. seyhun, ceyhun, fırat ve dicle gibi nehirler hakkında da benzer rivayetler mevcuttur. hadislere göre bu nehirler, adeta cennetten dünyaya kaynarlar.
  
  bu nil nehri, zaten eski mısırlılarda da kutsaldı. zira adeta çöl olan bir toprağa, yılın muayyen dönemlerinde taşıp su götürerek adeta hayat verirdi. bunun taşma vakitleri hesaplanıp o vakitlerde oluşan deltalarda tarım yapılırdı. su kaynağı açısından kıt bir kıt'a olan afrika'yı neredeyse boydan boya kat edip ölü topraklara hayat veren bu amazon'dan sonraki dünyanın en uzun nehrinin kaynağı, yani nereden doğduğu bugün dahi tam olarak bilinmez. o zamanlarda da bilinmiyordu ki, hazret-i peygamber bunun kaynağını "cennet" olarak verir.
  
  bu, muhtemelen kurak bir coğrafyada bu kadar güçlü ve kaynağı kolay tespit edilemeyen, var olan maddî sebeplerin çok ötesinde bir su kaynağının varlığının, allah'ın rahmetinin bir eseri olarak görülmesidir.
• kuzey ve doğu afrika’nın jeopolitiğinde önemli bir rol oynamıştır. tarihte etiyopya ve mısır gibi ülkeler nil nehrinden dolayı diplomatik çatışmalar yaşamıştır. suları yaklaşık 300 milyon insanı doğrudan etkilemektedir.
• yeni bir araştırmada, nehrin yaklaşık 30 milyon yıl önce ortaya çıkmış olabileceği bulgusu elde edildi.
  
  nil ile aynı zamanda oluştuğu düşünülen etiyopya yükseltilerinde yer alan platoda eski zamanlardan kalma volkanik kaya örnekleri ile nehrin mısır'ın kuzeyinden akdeniz'e döküldüğü bölgede nil deltası'ndan alınan tortulların karşılaştırmalı incelenmesi sonucu, volkanik kaya ile tortulların içerik bakımından eşleştiği ve 20 ila 30 milyon yıl yaşında olduğu tespit edildi.
  
  bazı bilim adamları 6800 kilometre uzunluğundaki nil nehri'nin, bir iç su yolu yön değiştirdiğinde altı milyon yıl önce oluştuğunu savunuyor, bir diğer grup ise nil'in bundan beş kat daha yaşlı olduğunu ileri sürüyor.
  
  nil'in varlığı süresince az da olsa yön değiştirip değiştirmediği ise hala bilinmiyor.
  
  nehrin üç ana kolundan biri olan mavi nil'in çıkış noktası, etiyopya'nın yükseltilerinde yer alıyor
• üç kola ayrılır: mavi nil, beyaz nil, atbarah. orta ve doğu sudan, güney sudan, etiyopya, demokratik kongo cumhuriyeti, uganda, tanzanya, kenya, ruanda, burundi, orta ve doğu afrika ülkeleri nil nehri'ni paylaşmaktadır. kaynağı burundi'dedir. nehrin akış yönü güneyden kuzeye doğrudur. nehir nedeniyle mısır ve nehre kıyıdaş diğer ülkeler arasında sorunlar yaşanmaktadır. gündemdeki en son konu, etiyopya'nın nil nehri'ndeki baraj inşaatıdır.
• antik mısır zamanında kahire 'deki astrologlar taşkın zamanını anlamak için sirus yıldızını gözlerlerdi. bu yıldız görüldükten 2 hafta sonra taşkın yaşanır ve 3 ay boyunca devam ederdi. çekilmeden sonra geriye çok verimli bir mil tabakası kalırdı.^*
• afrika'dan akdeniz'e dökülen tek sürekli nehir.
  son buzul çağı 10 bin yıl önce sona erdiğinde yeşillik bir bölge olan kuzey afrika, çölleşmeye başladı. doğudaki nil nehri halen yüksek debi ile akarak çevresine hayat vermeye devam ediyordu. çünkü sağlam bir su kaynağı vardır. iki büyük kolundan beyaz nil, doğu afrika'daki büyük göllerden sabit bir akış sağlamaktadır. bu, kurak mevsimde nehrin kurumasını engeller. etyopya platosundan köken alan mavi nil'in ise debisi değişkendir. yağışlı mevsimde çok artarak vadide su baskınlarına sebep olur. bu su baskınları, tarım alanlarını adeta doğal olarak gübrelediğinden çok verimli topraklara sahiptir. bu açıdan fırat - dicle ikilisi ile benzerlik gösterir. çünkü dicle nehri kaynağını hazar gölünden alırken fırat, doğu anadolu dağlarından alır. bir diğer benzerlikleri de tabii ki büyük uygarlıklar oluşturmalarıdır. ama nehirlerin nasıl olup ta uygarlıklar yarattıkları ve mısır uygarlığının neden diğerlerinden daha ihtişamlı olduğu ayrı bir başlığın konusu olmalı sanırım.
• isim hayvan şehir oyununda uydurulan nil kaplumbağası'na ev sahipliği yaptığını düşündüğüm nehir.
• etiyopya'nın kurduğu barajı doldurmaya başlamasıyla mısır üç buçuk atmıştır. şu an etiyopya'ya destek vermek lazım.
• (bkz: meroe'li demirci)