madde bağımlılığı

• kişinin bedensel veya zihinsel olarak normal işlev yapabilmesi için bir maddeye bağımlı olma durumu.
  
  pek bilimsel olmamakla beraber madde bağımlılığının sebebi, maddenin kısa süreli kullanımından sonra vücudun bu maddeyi kabullenmesi ve sistemin^** normal düzeylere gelmek için bu maddeye ihtiyaç duymasıdır.
  
  örnek vermek gerekirse -ki gerekir, hayatında hiç sigara içmemiş "iffet" ile 10 senedir günde bi paket sigara içen "rıza", sigaranın diğer etkilerini gözardı edersek, metabolik olarak aynıdır. peki iffet'e bir tane sigara içirirsek ne olur? iffet'in kanına nikotin karışmaya başladığı andan itibaren, iffet kendini olağandan çok daha farklı, daha bir güzel hissedecek, beyninde kelebekler uçuşacaktır. fakat iffet'e üç ay boyunca sigara içirirsek, iffet de rıza gibi, metabolizmasının sigara içmediği eski güzel günlerdeki gibi çalışması için, yani o ilk sigarayı içirdiğimiz günden önce normalde hissettiği gibi hissedebilmesi için nikotine ihtiyaç duymaya başlamış olacaktır. kendisi kelebekleri çok sevdiyse de başka maddelere geçiş yapacaktır!^*
  
  daha detaylı örneklemek için kafein'i inceleyelim. (bkz: #9648464)
  kafeini hayatında ilk kez alan bir kişide kafein, beyinde halihazırda bulunan nörotransmiterlerin (sinir iletimini sağlayan madde) yanında ekstra güç olarak işe girişir ki bu, kişinin uyarılması, kendine gelmesi, mayışıklık halinden zınk diye sıyrılması demektir.
  diyelim rıza da her sabahki gibi uyandığı gibi kahvesinin yanında sigarasını yakan kişi olsun. rıza'nın "sabah kalkınca kahve içmeden kendime gelemiyorum abi" demesine sebep, beyinde belli bir düzeyde bulunan nörotransmiterlerin, belli bir süre sonra "eeh kafein yapıyo abi bizim işi, biz o kadar kasmayalım kendimizi" demeye başlayıp, normalden az düzeyde salgılanmaya başlamasıdır. fakat kişi o sabah kahve içmezse, bu maddeler bunun farkına varıp "şşş, olm bissürü iş birikti koşun lan" diye eski çalışma tempolarına dönmeyip kafeini beklerler.
  son vurucu detay da "abi yarın sınavım var, kahve de kesmiyo napsam artık" diyen kişinin de aynı iffet'in sigaradan sonra başka maddelere alışması gibi daha güçlü veya farklı yapıda uyarıcılara^** başvurmasıdır.
  
  sonuç olarak insan bedeni, herhangi bir maddeyi alsa da almasa da bildiğini okuyacak, aynı insan olacaktır. ne daha yaratıcı, ne daha zeki, ne daha güçlü...
• şu şekilde sınıflandırılabilir;
  
  tütün: sigara, pipo. bağımlılık bazında dünyada en çok ölüme yol açan ikinci maddedir. (birincisi kokain)
  
  alkol: amerika'daki araştırmalara göre bağımlı kategorisine girebilmek için aşılması gereken miktar erkekler için haftada 21 birim, kadınlar için 14 birim. (1 birim=bir 33lük bira veya özdeşi) türkiye'ye uyarlarsak erkekler için haftada 14, kadınlar için 7 diyebiliriz.
  
  opiyatlar: eroin, morfin, kodein, metadon. bunlar ilk kullanımla bile bağımlılık yapabilir. genellikle yoksunluk krizlerinin en yoğun yaşandığı maddelerdir. bir anda bırakılırsa ölüme bile yol açabilir. bu yüzden örneğin eroin bağımlılığının tedavisinde bağımlıya eroini bıraktırmak yerine onu metadona başlatmak şeklinde bir yöntem kullanılır.
  
  uyarıcı maddeler: kokain, metamfetamin^*, ecstasy, ritalin, amfetamin. (kafein, kakao da daha hafifleri olarak dahil edilebilir). bunlar dopamin ve serotonin depolarını boşaltır. özellikle paranoyaya neden olur. ağır dozda birkaç kullanımla bile ciltteki bozulmaları görebilirsiniz. breaking bad'deki jesse pinkman kadar sağlıklı olmuyor meth kullananlar. gerçek örneği için: the face of a meth user
  
  merkezi sinir sistemini baskılayanlar: akineton, xanax, diazem, alkol. bunlar -alkol hariç- yeşil reçete ile satılırlar. doktor kontrolü dışında yüksek dozda kullanıldığında refleksleri bozar ve epilepsi nöbetlerine neden olurlar.
  
  halüsinojenler: magic mushroom, meskalin, peyote, lsd. bunlar adından da anlaşıldığı üzere halüsinasyonlara neden olur. bir anda kolunuzu çiçek olarak görmeye başlayabilirsiniz. ekstrem bir örnek olarak true blood'daki vampir kanı da buna dahildir -bence-. aah amsterdam ^{* *}
  
  uçucu maddeler: bali, tiner, uhu, boya. bunlar erişilmesi en kolay olanlardır. sanıldığı kadar masum değillerdir. birkaç saat kapalı ortamda ve yüksek dozda maruz kalınırsa entoksikasyona neden olurlar.
  
  esrar: marijuana-joint-weed olarak geçer. alkolden diğerlerine geçiş maddesidir (tütünden sonra). bağımlılık yapmaz sanılır, ancak yapar çünkü sağdan soldan satın alınanların çoğu doğal değildir, bağımlılık yapan kimyasallar içerir. yüzde yüz doğal olanının tahribata yol açacak şekilde bağımlılık yapmadığı düşünülüyor, ancak hiçbiri yüzde yüz doğal değil diyebiliriz. diğerlerinden daha hafif olduğu için dışarıya sızdıracak kadar belirti vermez. sadece köprü altlarında değil, üst düzey yöneticilerce de kullanılır.
  
  cinsel istismar/tecavüz maddeleri (date rape drug): rohypnol, ghb. renksiz ve kokusuzdur, perpetrator tarafından genellikle içkiye katılır. yaklaşık son 24 saati hafızadan siler. eğer bir sabah uyandığınızda düne dair hiçbir şey hatırlamıyor iseniz, şüphelenin.
  
  bu maddelerin hepsi bağımlılık ve beyinde kalıcı hasar yaratır. gözle görülmese de beyin hücrelerimiz teker teker eksiliyor. uzun süre bir şeye konsantre olamama, dikkat dağınıklığı en belirgin olanlarıdır. "eskiden hafızam daha iyiydi" diyorsanız bu bile belirgin bir örnektir.
  
  "ben bağımlı olmam; bir kere ya da ara sıra kullanmaktan bir şey olmaz; esrar, alkol ve sigaradan daha kuvvetli değildir." gibi inanışlar doğru değildir.
  
  pink floyd: en baba uyuşturucudur. bağımlılık yapar ancak kalıcı hasar yaratmaz. ulaşılması kolaydır, genelde yetişkinlerin tercihidir, ancak günümüz gençleri arasında yaygınlaştırılması için çalışmalar sürüyor. dinleyelim, dinletelim.
  
  edit: yarısını yazamadan göndermişim, neyin kafasındayım acaba.
• kimi uzmanlarca fiziksel bağımlılık ve psikolojik bağımlılık olarak ikiye ayrılır.
  
  fiziksel bağımlılığın vücudun kimyasal maddelere olan ihtiyacından kaynaklandığı öne sürülür
  (bkz: hava)
  (bkz: eroin)
  (bkz: yemek)
  ve tehlikeli olarak nitelendirilir.
  (bkz: bogulma)
  (bkz: koma)
  (bkz: kıtlık)
  
  psikolojik bağımlılığ temeli ise vücudun hoşuna giden durumlar olarak gösterilir.
  (bkz: sevgi)
  (bkz: seks)
  fiziksel bağımlılık kadar olmasa da ters etkileri bulunur.
  (bkz: ayrılık psikolojisi)
  (bkz: abaza)
  
  kimi tartışmalar hangi uyuşturucuların hangi tip bağımlılık yaptığı üzerine yoğunlaşır. (bkz: marijuana) fakat bağımlılık mekanizmasının işleyişine baktığımızda böyle bir ayrımın bile gereksiz olduğunu görürüz. her iki durumda da vücud aynı olaylara maruz kalır. (bkz: withdrawal effect)
• hepimiz madde bağımlısıyız aslında. sırf maddeden imalken anti-proton tutkunu olacak değildik ya.
  sadece bize mutluluk veren bu maddelere ulaşmak için seçtiğimiz yollarla ayrılıyoruz birbirimizden.
  
  kimileri atalarımızdan miras güdülerinin dikine gidiyorlar, kimileri çocukluk travmalarından felsefe üretiyor, hayatın onlara sunmadığı mutluluğu uyuşturucu maddelerde arıyorlar, kimileri de kendi uydurdukları hedeflere varmak için çabalayıp duruyorlar.
  
  hangisinin en iyi strateji oldugunu zaman gösterecek - eğer halen daha göstermediyse.
• laftan anlamayanların düştüğü durumdur. uyuşturucu madde kullananların çoğu aynı salaklık içerisindedir. adamlara laf anlatırsın. anlamaz. ve madde bağımlısı olurlar. laf anlamadıkları aralıklı dört karşılaşma sonunda anlaşılır.
  
  birinci karşılaşma:
  
  ilk kez uyuşturucu madde kullanılmış. alınan zevkle de diğer kullanılacak günler beklenmeye başlanmıştır bile. bu arada içen kişiyle de konuşulmaya başlanır. akıl verilir.
  
  - olm bak bir kere içtin. tamam artık. bir daha içme. tadında bırak.
  - ya usta zaten artık arada içerim. önüme gelirse içerim. bunun peşine düşmem.
  - olm hiç içme işte. ne olacak?
  - yok yok içmem abi. işte arada.
  - tamam amına koduğum.
  
  ikinci karşılaşma:
  
  arada sırada içme düşüncesi yalan olmuş. nerde ot içilecek? kim içiyor? kimler bulabilir? hepsi öğrenilmiş. ve artık bu işin içine tamamen girilmiştir. trance dinleme günleri yakındır.
  
  - olm hani arada sırada içecektin. ne oldu?
  - ya korkma abi. bana bir şey olmaz.
  - olm ne olmaz. bak hapa felan başlarsın sonra.
  - ben topraktan geleni içerim. kimyasal kullanmam.
  - tamam amına koduğum.
  
  üçüncü karşılaşma:
  
  artık trance müzik dinlenmeye başlanmıştır. bu trance müzik de tamamen özentiden dinlenir. haplanma günleri başlamıştır.
  
  - abi geçen tiesto dinliyorum. adam yavaş yavaş giriyor. sonra bir hızlanıyor. patlıyorum.
  - lan hani hap felan içmezdin sen.
  - ya abi arada sırada. önüme gelirse içerim. peşine düşmem.
  - tamam amına koduğum.
  
  dördüncü karşılaşma:
  
  son karşılaşma içler acısıdır.
  
  - merhaba lan naber?
  - sen kimsin? ( uzun boş boş surata bakıldıktan sonra)
  
  bir hayat kararmış. ortalıkta canlı cenaze gibi dolaşmaktadır artık.
• zevk tutsaklığı.
• turkiye'nin 15 ilinde, 15-17 ya$larindaki lise ikinci sinif ogrencisi 20 bin 245 genc (8 bin 674'u kız, 9 bin 846'si erkek) arasında yapilan araştirma, sigara, alkol ve madde kullanım yayginliğini ortaya koydu. arastirmaya gore, genclerin %63.9'u yaşamlarında en az 1 kez sigara icti. son 1 ay icinde en az 1 kez alkol kullananların oranı %17 iken, yasam boyu en az 1 kez sarhos olma oranı ise %26 bulundu.
  
  genclerin %3'u yasam boyu en az 1 kez esrar, %8.6'si ise ucucu madde denedi. yasam boyu en az 1 kez uyusturucu-uyarıcı madde kullanim orani da %3 olarak saptandi. son 1 yil icinde genclerin %1.6'sinin en az 1 kez eroin, %1.4'sinin kokain kullandigi gosterildi.
  
  arastirmaya gore, van'da son 1 yıl içinde en az 1 kez eroin kullananlarin orani %0.004, diyarbakir'da %0.50, erzurum'da %0.008. son 1 yıl icinde kokain kullanma orani van'da 0.008, erzurum'da %0.90, diyarbakır'da 0.50. mugla'da son 1 yıl içinde en az 1 kez eroin kullananların orani %4.1, kokain kullananlarin ise %0.04.
• maddesine bagli biraz da...
• her hangi bir seye/birine bagimli olmak gibi elbet delikanli adama yakismiyacak bir sey
• uyuşturucu etkisi ve verdiği zevkle "ekşi sözlük" için de geçerli düşünülebilecek bağımlılık. her an her gün tekrarlanma isteği yaratır ne de olsa. boş zamanlarda lan olm sözlüğe girek lan dedirtir kişiye. kurtulma yolları telefon borcunuzu ödememek, sürekli meşgul olacak zevkli bir şey bulmaktır ki bunları gerçekleştirmek her baba yiğidin harcı değildir. bazen soğuyanlar olsa da sözlüğe, istisnalar kaideyi bozmaz.