katran

• önce bir bakalım sevgili viki bu mevzuda ne buyurmuş: "katran, organik maddenin yıkıcı damıtımından elde edilen akışmaz siyah bir sıvıdır. katranın çoğu kok üretiminin bir yan ürünü olarak kömürden elde edilir, ancak aynı zamanda petrolden, turba veya servi, ardıç gibi bazı ağaçların gövdelerinde özsulardan da elde edilmektedir."
  
  yani neymiş, katran simsiyah renkli, organik, ağaç kokulu bir mai imiş. şimdi de katranın hayatımızdaki yeri ve önemine değinelim. ben bir kere gördüm bunu, bir daha da unutamadım. zira kendileri en büyük dilemmalarımdan birisinin müsebbidir.
  
  efendim, bir vakit, restorasyon işlerimizin birinde, ev tamir ediyoruz. sıva raspaları bitince görülüyor ki tescilli evimiz, hımış diye tabir edilen teknik ile yapılmış. yani yatay, dikey ve çapraz ahşapların arası tuğla ve taş ile doldurulmuş. yapım tekniğini, malzelemeleri iyice tahlil edince iş başladı. kâgir içindeki çürükler ayıklanıp gerekli güçlendirmeler yapıldıktan sonra sıra geldi ahşapların korunmasına. işi birlikte yaptığımız danışman hocam ustaların eline katran kovalarını verdi ve ahşaplara boydan boya kat kat katran sürdürdü. katran ahşabın börtü böcekten, kurttan kurudan korunmasını sağlarmış. meğer eskiden de öyle yaparlarmış. ben yeni bir şey daha öğrenmenin heyecanıyla zifiri likitin yılların ahşabı üzerindeki hakimiyetini hayran hayran seyrediyorum. "tabii koskoca hoca, bak tescilli esere nasıl da kıymet veriyor. adam en eski teknikleri kullanıyor. üstelik bu bilgiyi benimle de paylaşıyor. kitaplarda yazmaz bu namütenahi, he hey, kıymetini bil bu tecrübenin" diyerek evin içinde bir oraya bir buraya geziniyorum. bütün evin ahşapları katranlanıp, sağımız solumuz siyaha boyanınca daha bir keyifleniyorum nedense...
  
  bu arada ben böyle keyifli keyifli fotoğraf çekerken marangoz ustalarından birinin habire söylendiğini işitiyorum. usta bir diğer işçiye şöyle söyleniyor: "eski köye yeni adet getirdi bu değişikler. neymiş, katran sürünce börtü böcek gelmezmiş. bunca yıldır ustayım, ilk defa duyuyorum. pis pis de kokuyor meret. şöyle iki kat pinoteks sürseydik daha iyi değil miydi? haşerat asıl o zaman gelmez."
  
  şimdi tabii ben bu itirazı oldukça sansürleyerek yazdım. şantiye dili ve edebiyatına vakıf olanlar gayet iyi bilir. bu kadar steril bir ifade olmasa da ustanın kendince haklı isyanı kafamı karıştırmayı başardı. hocaya çaktırmadan soruyorum, katran candır cevabını veriyor. ustayı yokluyorum, başlarım katranına, pinoteks eyidir diyor. gel de çık işin içinden. yılların hocası geleneksel teknikte ısrar ederken, yılların ustası modern yöntemleri salık veriyor. katran mı pinoteks mi sorusu gece rüyalarıma giriyor. bir elimde katran tenekesi, diğerinde pinoteks kovası, kendimi sıvaları soyulmuş, kagir evlerden olma bir toplu konut yerleşkesinde görüyorum.
  
  restorasyon böyle bir şey dostlar, fantazya ile realite arasında salınıp duruyorsun. benim kafamı karıştıran mevzulara bir sonraki neslin cevap vereceğini umuyorum. katrana bulanmış tahtaları haşerat yiyip bitirmezse tabii...itiraf ediyorum, içten içe ustanın tarafını tutuyorum. sürecektik iki kat pinoteksi oralara, sen sağ ben selamet. oh mis...
• bazı şampuanlarla belirli oranlarda karıştırılıp uygulanarak psoriasis, egzema, seboreik dermatit gibi hastalıkların tedavisinde kullanılan madde.
• organik maddelerden kuru damitma yoluyla elde edilen, sıvı yağ kıvamında, kara renkte, ağır kokulu, suda erimeyen bir madde....
• 74 yaşındaki gülser şahin, 54 yıldır katran yapıyormuş. kurumuş andız dallarını tek tek topladıktan sonra ürettiği katranı kilogramını 200 liradan satıyor.
  
  https://youtu.be/ieccw-bb2_e
  
  "74 yaşındayım, 20 yaşımdan beri bu katranı yapıyorum. andıç ağaçlarının kurularını keserek, tek tek topluyoruz. daha sonra eve getiriyorum. evde kıymık kıymık kesiyorum. tenekeye yerleştiriyorum, daha sonra bir 20 santim derinliğinde bir çukur kazıyorum. çukurun içine kazan koyuyorum. kazanın üstüne tenekeyi kapatıyorum. tenekeyi kapattıktan sonra, hava almasın diye çamur ile etrafını sıvalıyorum. sıvadıktan sonra ateşi yakıyorum. ateşi iki üç saat söndürmüyoruz. ondan sonra soğumaya bırakıyorum. katranı arıcılar kullanıyor. hayvanlar rahatsız olduğu zaman hayvanlara veriliyor. hayvanların yarasına ve diş diplerine sürülüyor. yarım kilosunu 100 liraya veriyoruz."
• katran ağacından (sedir) binbir zahmetle elde edilen bu siyah sıvı, veterinerlik hizmeti verilmezken, hayvanlar için ilaca ulaşım kısıtlı yerlerde her derde deva imiş. enfeksiyonlu yaralarda, hayvanların bilumum cilt hastalıklarında tedavi amaçlı kullanılırmış.
  
  şekerden daha kıymetli imiş:)
• yerli korku filmi.. ersen denk diye biri yazıp yönetmiş.. başrolünde wilma elles oynuyo.. fragmanını izledim ve yönetmen yeni bi film çekmemiş de sanki the ring filminden kesip yapıştırmışlar gibi adeta.. bütün korku klişelerini barındırıyor.. lanetli ev, yeni taşınan aile, evin içinde geçmişte yaşananlar, beyazlar içinde, saçı önüne düşmüş, yüzü görülmeyen hayalet kadın, küçük çocuk hayaletler ve eve yeni taşınanların çocuklarıyla olan münasebetleri, anne babanın çocuklara ilk başta inanmaması, zınk diye efektle korkutma çabaları... bunları sadece fragmandan çıkardım.. bi de izlesek kim bilir içinde daha nasıl leş çakmalıklar olacak.. efektler olmamış, görüntüler de vasat gözüküyor..
  
  imdb'de ismi katran olan filmin ingilizcesini the tragedy diye kaydettirmişler bi de ahahahahahahah.. ya ulan senin daha kendi filmine saygın yok, kim izlesin senin filmini.. yapmayın evladım böyle şeyler.. bi de bir ersen denk filmi yazmışlar fragmanın başına.. sanki bilinen başka filmleri de varmış da onun için izlememiz gerekiyomuş gibi.. sanki bana wes craven, sanki bana john carpenter, stephen king anasını satiyim.. bi fragmana bu kadar sinirleneceğim de aklıma gelmezdi..
  
  aha fragmanları da bu..
  
  ingilizce: https://www.youtube.com/watch?v=qih8x1pb6mm
  
  türkçe: https://www.youtube.com/watch?v=hip9bf0a7fu
  
  hem türkçe hem ingilizce çekmişler bi de fragmanı ahahahahahahah baya sinirlerim bozuldu ya.. amerika'da ne zaman gösterime giricek acaba..
• can alan bir kemal varol şiiridir.
  
  i.veda neziri
  
  sözün harfi bağışlamadığı yerden geldim
  sabır telkin eden ayaklarımı unutup
  taşın ve suyun uzağına geldim
  oysa erkenmiş daha
  ceplerimi sökerek ayrıldığım kendimden
  ne kadar uzak düşsem
  çeşmeler yine susacakmış yüzüme
  geç oldu ama bunu da bildim:
  yarıldı aklımın serinliği
  herkes bir nehrin dalgınlığıyla baktı bana
  ben ey paslı sözlerin sahibi
  onca zaman sonra
  herkesin yalanın saçlarını okşadığı yere geldim
  
  herkesin veda hevesiyle toprağa imrendiği yerde
  iki gece beş kış uyudum rüyama
  kara atlar kışı geldiğinde
  artık kalbime gerek yok, diyordum
  olsa da faydasız
  beni kadırgamdaki üveyiklere mahcup kılacak
  hangi kelime geçit
  dokunduğum ipeklerden yükselen zerre
  bana neyi fısıldar, diyordum
  ama bir gün bir harf parmaklarıma dar geldi
  kirpiklerimin işaret ettiği vadiye baktım
  bir gün ceketimle bir kapıya yığılıp durdum:
  adımın geçtiği yerde bana kim üşüyebilir, dedim
  her taşa tuttuğum alnımı kim unutturabilir bana
  
  daha çok dökülmeden varıp sormalıydım çünkü
  ellerim titrerken çıraklığım nerde bitti
  sebepsiz ıslanırken yoksul eskilerim
  kayaları yalıyan köpeklere eşlik ettimse niye
  kendimi soldurmakla ünlendim sonunda
  sandım ki su bana sırrını bağışlayacak
  taşa rastlayan bir çivi nasıl susarsa
  öyle eğileceğim her kuşkuya
  sandım ki söğüt ağaçlarına ağlayan
  ürkek süvarileri susturabilir
  ellerine bakarak büyüyenleri sevip
  okuduğum veda yüzleri unutabilirim
  çıraklığım nerde biter bilmeden
  yedi cüretle geçtim kapılardan
  yine de kaplan kini bırakmadı beni
  
  hududa kulak veren boynuma
  ne söylediysem faydasız
  kırmızı karlar yağarken affedecektim
  herkesi ve nezirimi
  bu başkasının kini olmalı, dedim
  bu gergef eski
  vahdeti bozdum, daha çok mahvolmak için
  çelikten aynalar tuttum çöle
  haram sularda dağladım marifetimi
  ne yapsam, ne yapsam
  yine de hep, ah
  düşmanımın teni çekti beni
  
  en sonunda
  başkasının kanatlarıyla vurdum kıyıya
  yaralı atlarım, kırbamdan dökülen kan
  gelip almaya gücümün yetmediği iştah
  havaya atılan taşla vardım kapılara
  çok eskiden yeterdi bana
  duvara dayanmış tüfeklerle aldığım soluk
  sanıyordum ki
  rüzgâr her sözü süpürmeden anlayacaktım:
  herkes ölüm kınaları sürünüp beni unutacak
  ah ve ay’la görünecek görünmeyen
  etimde sınanan bir veda ki
  içimden o kelâm-ı kadîm akacak:
  beni herkes en son gördüğüyle hatırlayacak
  
  çünkü temaşakârların yalanıyla indim
  çocukluğumun yılan sarnıcına
  dilim ve rüyam geride kaldı
  uzak düştüm yas çadırlarının kahrına
  kırk inziva bakarken gözlerim
  dedim: kara yazlar biriktireceğim yazgıma
  gün gelecek göç edeceğim sarnıç ve şerrimden
  ellerinden dövme güller düşürüp
  güneşe sırt dönenler
  kısmet ve allah’ı burada değildi
  diyesilerdi bana
  
  ii. veda tavafı
  
  puhu kuşlarıyla uyanıp
  endam aynasında gördüğüme kıyam etsem
  o isli tandırın etrafında ne kadar dönsem de
  bir kuyu başında herkes kadardım işte
  herkes kadar sevdim hatamı
  söz olsun ki kustum öğrendiğim kelimeleri
  ve eğildim uzağımdaki seyrime
  kuyuya düşen kara çocuğa bakarken
  son kez bakarken bende kararan bana
  solarken solan her insan kadar
  sordum suya karışan arzuma:
  bir kötülük vaadidir insan
  ey gizli çürüyen sima
  yol dönsem şimdi kime
  
  uzak kervanlara terk edilmiş atlar gibi bakmasaydım
  başkasının gözleriyle sevmeyecektim kendimi
  bir tenha bulaydım kara kışlağımda
  eğilip yalıyacaktım sağramı
  ah, sırtımda rüya ve rüzgâr
  ölüm suları dökünüp
  yeniden sırdaş olacaktım cesedimle
  ey zamanı kısa denilen heveskâr suret
  kadınların hatırladıkça içlendikleri
  o çok çocuklu çıkrık sesi
  belki bu kadar incitmeyecekti beni
  yalnızlığın herkese düğme olduğunu bilmesem
  daha ikiydi tavafım, belki gitmesem..
  
  bir geyiğin gözlerinde kıştı uyandığımda
  oysa öğrenmiştim dişlerimi sıkmadan
  göklere yakın uyumayı.
  fakat dizlerim geyikler kadar koşarken tuzağına
  hep bir fukara öfkesi belli etti beni
  yokluk vadisinde ziyan seferiler
  dönüp son kez baktılar bana
  dediler: zamana küs
  öldürdüğün yılanları gömmek için gelme
  ağunu kirpiklerinin hürmetine sakla
  çünkü kış kanat germez toprağın imâsına
  nasılsa herkes ömrünü yer
  dön sen
  kalbin acısını ayakların sızısı alır
  dönsen de
  
  daha uzağa gidebilirdim ayaklarım olmasa
  yükümü mola taşlarında indirmez
  geceden geceye katrana bulamazdım göğsümü
  parmaklarım her beladan hevesini alır
  anlardım: geçer zaman
  insan kötülüğüyle nam alır
  ve ricat eder yılan derisine
  bir elin bir ele selamıyla
  velev ki geçer zaman
  hâşâ, demedim, ama
  kalpte zina gibi geçti söz içimden:
  daha gül sen, daha gül
  insan duman hevesindedir dünyada
  
  yarasaların kanat sesleriyle
  atımın masum boynundan inip
  iki harf arasında şüpheyle kıvranan
  toprağa ve adıma baktım
  bir yaprak gibi ağdım boşluğa
  ağzımdaki sağanağı dindirdim
  ve fakat rüyâ terzisi razı gelmedi
  kendimin kal’asında kirli durmama:
  avuçta sıkılmış bir taş gibi durma, dedi bana
  çünkü sorar her taş, sormalı:
  neden benim kadar katlanmadın bana
  
  kaç zaman sonra
  eksik tavafıma bakıp
  uzak gözüyle ağlayan bir kadına söz düştüm:
  kıvranan ömrün uzun olsun, dedi bana
  o yokluk burcunda git ve gel
  allah bir tenha bulur belki sana
  belki bana gel..
  
  iii. veda hutbesi
  
  ey sabahına uzak düşüp meydanda sıra bekleyen
  çok yer dolandım sonunda yanına düştüm
  sokaklara vardırmadım gözlerimi ama gördüm:
  şehirde herkes tebdil, erkekler yalan
  orada herkes tacir arzusunda
  şimdiden sonra her söz tehir gelir onlara
  orada zifiri kadınlar zamanla kendilerine kararır
  denizi bilmeyen çocuklar suyu söyletir:
  şehirde herkes teşhir, kadınlar yalan
  andolsun ki neden sustuğu şüphe
  bir seda kadını sevdim orada
  uzadı saçları, görmedim
  her harfi sağdım
  alkışlar aldım şehirden çıkarken
  erkekler ayan da, her kadının kalbi sır
  neden, bilmedim
  
  bildiğim, o haram duvardan neden geçtiğim
  neyim varsa geride bıraktım çünkü
  oysa gözlerim ki biri kibir biriktirir
  biri içlenirdi ötekinin mahsenine
  meğer denizi buluncaya kadarmış nehrin telaşı
  hasılı bir bardakta iki suymuş kıymet ve kıyam
  anladığımda gelip durduğum duvar
  kollarına aldı beni ve git, dedi:
  daha uzağa ve doğu’ya
  saçlarını arkaya yaslayacak kadar
  öğren yokluğun yılan dilini
  doğu’da her şey bir vedayla sezilir
  ey sözün sedefi
  seni göndermez
  anlam ve âmâ nerde
  kulağına fısıldardım ammâ
  sen de bir riyânın çocuğusun sonunda
  
  iki taşın sesinden çıkan alazla
  her sabah yediğim toprağı unutup
  soğuk taşlar biriktirdim sabahla gelenlere
  ama her seferinde yatır uykusuyla
  döndüm herkese ve ezberime:
  şüphesiz, o eski ağunun çocuğusun sen
  denilen tekrarı duydum her seferinde
  karaağaç, karaağaç
  sen de duydun mu, dedim
  duydum, dedi
  ama ben sözümü yutar taşımı çoğaltırım
  her sırrını meydan eden o şüphe beytine:
  ey geceden geceye katran isteyen
  yoksulun oldum her seherde
  
  göğsüme doldurduğum kemikler yetmez olunca
  altın ufağı ayaklarıyla yolu tozutan kadınlar
  hüsran renginde baktı bana
  yüzümdeki peçeden umar yok, dedim onlara
  kendine şehvet dedirten dünyadan payım yok
  bir kırbacın iç çekişinden beklediğim sadakat
  incimi nerde düşürdüğümü hatırlatmıyor bana
  kusur benimdir, başa dönen tespihle affedin beni
  boynum eğilirken çıkardığım ses
  nöbet durduğum uykular, sonunda:
  bu kimin haramıdır, diyecek bana
  
  son gece, bir kadının çadırında
  eğildim kar kuyularının ateşine
  mübarek akşamdır diye yaktığım kandil
  kıstığım kadın, sırrım ol, dedi
  korkarım gizli bir bıçak imtihan ediyor beni
  çünkü ay batarken hendekler kazacaklar sana
  ve sen söyleneceksin:
  sırtındaki ben, gözündeki kıymık
  neden görünüyor şimdi bana
  ve belki yeni bir mezhep için
  ferman edeceksin feryat edenlere:
  aşk bir yutkunmadan başka nedir
  aşk bir yutkunmadan başka nedir
  yeniden ırayacak yolların
  sanırsın yeniden çöl ve bedir
  
  kör akşamların hışırtısını duyduğumda
  artık hakkım yoktu
  kimsenin otağında söz dökmeye
  hile ve hevestim herkesin huzurunda
  sim yeşili sularla örttüklerinde beni
  uzak, mor bir örtüydü doğu’nun rüzgârında
  duydum: herkes başkasının ateşiydi sonunda
  böylece uzadıkça uzadı ardımda tüten akşam
  geceye ellerini açanların sancısı sararken beni
  ey hâlâ yollardan bir göz uman
  ey kör, dedim
  her nefes kafestir artık
  her nefes kafes
  beni senden soracaklar, şahit ol!
  inandım: biriktirdiğim nal sesleri ezel
  inandım: her şey ben gittikten sonra güzel
• 400 adet sigaranın vücutta biriktirdiği katran miktarı için;
  
  http://www.akilli.tv/…d-b6a0-42da-8b4b-8d4f8a1a3b48
• fragmanını az önce tesadüfen izlediğim yerli gotik film. çok komik olm yerli gotik ne lan. senaryo / olay bir köşkte geçiyor izlediğim kadarıyla ve evin dışında fazla dış mekan yok ki bu türde bu durum gayet doğal ve olması gerekendir, varsa da muhtemelen etraftaki bahçedir ya da mezarlıktır falan. bazı paranormal meseleler gerçekleşiyor, büyük olasılıkla o evde daha önce yaşayıp ölen ancak ruhları özgürleşememiş kişiler var. ev kendisini bu şekilde tekrarlıyor / yaşatıyor her gotik filmde olduğu gibi.
  bana garip gelen türkiye'de bir gotik film çekilmesi. yani karakterler yabancıdır belki bilmiyorum olay da belki türkiye'de geçmiyordur, eğer öyleyse, yani uluslararası bir başyapıt iddiası ile çekildiyse eyvallah ama olmaz abi, türkiye'de gotik olmaz, çok saçma, komik, yani kültürü yansıtmıyor, çok özenti, çok piyasa. aa sinemanın gelişimini senin gibiler baltalıyor demeyin bana. yani bu film biraz boş arsada beyzbol oynayan mahalle çocukları gibi. eğreti.
• bizim ege ve akdeniz bölgeleri kırsalında ağaç adlandırmaları biraz terstir. misal köyümüzde selvi dediğimize sizler, şehirliler kavak diyeceksiniz. kentlinin servi dediğine biz zaten kafa yormuyoruz, çam deyip geçiyoruz. ardıçla çok içli dışlı olduğumuzdan onu atlamayız ve genelle birleşiyoruz galiba. genelin çınar dediğine biz kavak diyoruz. selvi dediğimiz ağacın bir tür yüksek, gösterişli ve aşılı gibi olanı vardır, ona kanada kavağı diyoruz, özellikli ad olunca belki aynı noktada birleşir. karaağaç bile genelden farklı galiba. katran ve sedir ağaçlarında da bile karışıklık var. küyner, köknar sadece seste mi farklı, ayrıca tür farkı da var mı bilmiyorum. kargadan başka kuş tanımıyor gibiyiz, ona da kuzgun mu diyoruz? (bkz: selvi/@ibisile)
  
  türkiye'de en büyük sedir ağacı deposu antalya'nın elmalı ilçesiymiş. en'li 2 sedir varmış; biri karacaören köyündeki, halkın "ambar katran" dediği 2300 yaş üzerindeki sedir, biri de elmalı'daki 2000 yaşındaki, halkın "koca katran" dediği sedir. halk 'dağların kadısı katrandır.' dermiş. katran diye tanıdıkları ağaç sedir, cedrus libani. kudret sözcüğüyle ilinti kuruluyor. sedir ağacının kabuklarından elde edilen katran deri hastalıklarına iyi gelir, deri mantarlarına karşı antiseptik etki gösterirmiş.