grönland

• gronland'da yasayan tek turk vatandasi olarak, sozluge "icerden bilgi" vermek boynumun borcudur.
  ayni zamanda gronland universitesinde de master yapiyorum, ama tirt bir ogrenci oldugum icin bu konuda soyleyeceklerim fazla didaktik olmayacaktir.
  
  1- evet gronland buzlarla kapli bembeyaz bir adadir. ama adi niye gronland (danca: yesil ada)?
  bu adayi bir viking olan erik the red (kizil erik) 986 yilinda kesfetmis. geldigi donem yaz mevsimine denk geldigi ve yazin buralar yesil bir cim ortusuyle kapli oldugu icin de, adini gronland koymus :)
  buraya gelmeden once britanya'ya ugrayip, yanlarina es olarak bir kac guzel kadın almis bu vikingler. (bir rivayete gore ingiliz kadınlarının en guzelleri, o donemler hep vikingler tarafindan goturuldugu icin, bugun ingilterede guzel kadın kalmamistir ama danimarka kizlari cok guzeldir der.)
  bu vikingler adaya ayak basan ilk insanogullarindandir. suan burada yasayan eskimolar (inuit halki) bu adamlardan daha sonra, kanada uzerinden gelerek adaya yerlesmistir.
  
  fakat tabi buranin kis ayi, oyle boyle bir kis ayi degil arkadaslar. hava -55lere dusuyor bazi bolgelerde. tabi bu bizim viking amcalar yaza aldanip yerlesiyorlar. ustlerinde yun kiyafetlerle, ekonomilerini hayvancilik uzerine kurmus olmalarina ragmen, yaklasik 15. yuzyilin ortasina kadar mucizevi bi sekilde adada yasamayi basariyorlar. sonra gelen buzul cagiyla beraber bu abiler bir anda ortadan yok oluyor-puf diye..o soguga ne hayvan, ne de yun kazaklar dayaniyor tabi :) (gerci bazi kaynaklar, inuitlerin bu adamlari katlettigini iddia ediyor ama kesin olarak bilinmiyor)
  
  2- suan gronland'da toplamda 55 bin kisi, baskent nuuk'ta 15bin kisiyiz. yerli halk inuitler, danlar ve benden olusuyor. guneyde cok azda olsa biraz patates yetistirilebiliyor, onun disinda tarim ya da hayvancilik yapilamiyor. gronland'da agac yok arkadaslar-inanin en ozledigim sey bir agacin golgesinde oturmak.
  her hafta 2-3 defa gemilerle danimarkadan buradaki supermarketlere, restoranlara, giyim marketlere..vb konteynrlar geliyor. yani yiyecek sikintimiz yok, avokado, mango, kuru incir bile var markette.
  
  ama buradaki yerli halk daha cok kendi avlaniyor. ren geyigi, muskus (inegi?), fok, balina ve balik yeniyor daha cok. (yalniz o fok yahnisi pistigi gun, okul kantinine girmek acayip zor, cok agir kokuyor be kardesim.) ayni zamanda fok kurkuyle kislik giyim, kemiklerinden de taki yapiyorlar. yani benim yillar evvel sokaklarda "hayir foklar olmesin, buna bir dur diyin" naralarim bosunaymis, adamlar sogan yetistiremiyor ki sogan ekmek yesin? fok yiyecek tabi, balina yiyecek - etinden sutunden de faydalanacak-napsin cope mi atsin mis gibi kislik kabani..
  
  3-gunluk yasamda insanlar inuit dili olan kallalisut'u, devlet dairelerinde ve okullarda ortak dil olarak dancayi konusuyorlar. ben bu iki dili de cok az biliyorum ama insanlarin ne kadar arkadas canlisi oldugunu gorseniz - zaten lisana cok fazla gerek kalmadigini anlarsiniz.. bir cumartesi gecesi gittiginiz barda her yastan insan, bir anda ayaklanip polka dansi yapmaya basliyor(kolundan tutup seni de surukleyerek :) )
  
  4-en sevilen muzik tarzi rock.. otobuste 60 kusur yasindaki bir teyzenin kulakligindan inanilmaz rock-metal gitar riffleri, davul sololari duymak gayet gunluk bir olaya dondu benim icin..
  ınsanlar parti yapmaya bayiliyor, icki bolca tuketiliyor ve 4 tane super marketi olan bu kucuk sehirde 10dan fazla bar-pub-club tarzi yer mevcut. butun hafta gozune cok seyrek gelen nufus, cuma cumartesi barlara akiyor sikis-tepis :) canli muzik cok yaygin ama hemen hepsi rock gruplari.
  
  5-danimarka oturum iznine sahip oldugum icin, universite,dil egitimi, doktor, ilac, dis hekimi..vb bedava. ama bu izne sahip degilseniz-hersey ates pahasi.
  
  6- su an diye universitede master yapiyorum (gronland edebiyati ile ilgileniyorum) ve inanilmaz bilgiler edinmeye basladim. orta asya turk edebiyatiyla, inuit edebiyati o kadar benzerlikler tasiyor ki, hadi canim dersiniz. tabi ki tumunu anlatmayacagim ama sunu soylesem yeterli olacaktir: kallalisut dilinde anne = ana-ana , baba= ata-ata. buyrun buradan yakin :)
  zaten inuitlerin geneli fiziksel olarak orta asya halklarına çok benziyor.
  6- buraya gelmek isteyenlere onerim: gelmeyin. turist olarak gelin, gezmeye gormeye, fotografamaya gelin (cunku dogal guzelligi nefes kesici), ama yerlesmeye gelmeyin. hava soguk. bokun donar, o derece soguk.
  gerci turist olarak gelir misiniz bilmem, biletler gidis-donus 3400 lira falan, bosverin, merak ettiginiz bisey olursa bana sorun, siz bosuna o kadar zahmete girmeyin.
  
  bir de benim icin gidin bi agaca sarilin lan, hormonsuz bi domates yiyin. bi de her sicaklayip terlediginizde beni dusunun- sikayet etmeyin :)
  
  edit: imla
• sırf burada yaşayan sözlükçü var mı diye başlığa girdim ve varmış. diyecek bir şey bulamıyorum. senin nereden aklına geldi grönland üniversitesinde okumak arkadaş..
• danimarka krallığı altında bağımsız bir yönetime sahiptir.(kim takar danimarka kralını)katil zanlısı olduğu için izlandadan kovulan bir adet viking keşfetmiştir.3 yıl sonra izlandaya dönen viking, gittiği barlarda cafelerde bire bin katarak bu kayıp 3 yılını anlatmış, her yeri glasier kaplı bu adaya
  "her yer yemyeşil otlak çayır hayret edersin" diyerek kıçından greenland demiştir.bunu yiyen bir grup izlandalı ve dümbük danimarkalı adaya gidip kakırdamış, sanırım haysiyete onura yediremediklerinden adanın ismini aynen muhafaza etmişlerdir.
  hayvan gibi altın madenine sahip bir ada olduğu halde soğuk hava şartları engel olmaktadır eurogolda.
• amerika'ya uçuşta üzerinden geçilen buz tarlası. masalımsı.
  
  henüz adnan menderes havalimanı'ndayken, oğluma grönland'ın tepesinde uçarken bir fotoğraf çekebilirse çok çok mutlu olacağımı söylemiştim. o da yüksekliğe bağlı olarak büyük olasılıkla görünmeyeceğini söylemişti.
  
  yolculuk boyunca flight radar başında tk 79'un saat kaçta, hangi lokasyonda olduğunu not alıp, kısacık videolar çekerek whatsapp'dan yollamıştım oğluma; dinlerken bayağı eğleneceği biçimde:) ve grönland semalarına da bizim saatle 18.49 dolaylarında giriş yaptıktan yaklaşık 40 dakika kadar sonra, hala daha adanın yarılarında süzülen uçağı izlerken biraz heyecan yapıp ''bana selam söylemeyi unutma...'' demişim çektiğim kısa videoların birinde. ve işte kanat kısmından görünen grönland^*. o sırada oturduğu koltuktaki ekrandan da ayrıca teknik detayları da fotoğraflamış. hatırlamış olmasına öyle mutlu oldum ki...canım oğlum.
• an itibariyle stv'de yayınlanan ayna isimli programda gezilen görülen ada. hayır, burda da bir cemaat okulu bulup tanıtırlarsa kendi ellerimle kafamı kesmeyi düşünüyorum. merakla izliyoruz şu an...
• baskenti ise godthab ya da nuuk.godthab allahin sittirettigi yer demek olabilir mi acaba izlandaca?
• greenland'dan bir icq arkadasim beni davet ettiginde sunu demisti, "senin kalman icin ayri bir oda var hatta renkli televizyon bile verecegim sana", ... daha sonra gitmekten vazgectim, ama pismanim, gitmeliydim
• yumak gibi,bembeyaz fokların fıti fıti gezindikleri ada.
• çoğu dünya haritasında eşşek kadar görünmesinin sebebi projeksiyon^* seçimidir. aynı seçim, avrupa ve amerikanın da olduğundan büyük görünmesine yol açmaktadır. bunun da politik nedenleri olabileceği hakkında komple teorisyenlerine büyük malzeme çıkabilir (daha farketmediler ama)
  mesela buna örnek vermek gerekirse grönland afrikadan daha büyük görünmesine rağmen aslında yüzölçümü olarak afrika grönlandın 13 katıdır. grönlandın gerçek boyutlu olduğu dünya haritası için gall-peters projeksiyonlu bir haritaya göz atabilirsiniz. (bkz: http://en.wikipedia.org/…iki/gall-peters_projection)
  
  edit: farkettiler kaçın
• dunyanin en buyuk adasi. bazilari avustralya daha buyuk diyecektir fakat avustralya kita olarak gecer, bu ise tam adadir. kanada nin dogusuna dogrudur konumu. neredeyse butun alani buzla kapli. lemming, misk okuzu, kutup ayisi ve kakim burda yasar. rengeyigi de var. kizak cekmek icin kopek var.
  eskimolar burda konaklar, danimarkalilar da yer alir.