kara delik

• yıldızları besleyen iki ana proses vardır, nükleer füzyon (yıldızın içindeki hidrojeni merkezden dışarı atmaya çalışır) ve yer çekimi, hidrojeni geri dönüşüm için merkeze çeker.
  
  bu iki proses yıldızın hidrojeni bitene kadar birbirini dengeler, en nihayetinde yer çekimi baskın gelir.
  
  - yer çekimi üstün geldiğinde, yıldız dengesiz hale geçer ve çökmeye başlar. daha hızlı yanmaya ve dönmeye başlar. tüm hidrojen bittiğinde yıldızlar o kadar hızlı çöker ki, kütlelerinin büyük bir kısmını (süpernova adı verilen) çok büyük patlamalarla kaybederler.
  yıldız bu şekilde çökmeye başladığında, yıldız (ve tüm atomları) kendi içine çevrilir, kara delik oluşur.
  çöken yıldızlar, bizim güneşimizin en az 3 katı olmalıdırlar ki çöktüklerinde kara delik oluşsun. daha ufak sönmüş yıldızlar nötron yıldızı veya beyaz cüce halini alırlar.
  
  - kara delik tanımında, maddenin sonsuz yoğunluklu hale geldiği ve ışığın bile kaçamadığı bir yer çekimi vardır. e peki ışık yaymıyorlarsa, kara delikleri nasıl buluruz? kara deliği görebiliyor muyuz?
  
  - kara delikler, kütle çekim odaklama adı verilen özel bir yöntemle tespit edilebilir. kütle çekim odaklama çok yoğun bir nesnenin, kara deliğin, bir yıldız ile dünya arasına girmesi halinde oluşur. kara delik yıldızın ışınlarını kırar ve dünyaya odaklar. dünyadaki gözlemcinin bakış noktasında yıldız daha parlak gözükür.
  
  singularity(tekillik) kara deliğin merkezi, madde aşırı yoğun ve kütle çekim aşırı yüksektir, bildiğimiz anlamdaki uzay ve zaman orada yoktur.
  
  event horizon: aşırı yoğunluktan ve kütle çekimden ötürü artık geri dönüşü olmayan noktanın sınırı.
  
  accretion disk: disk şeklinde kara deliğe emilen, çekilen nesneler, yer çekim alanına girerken o kadar büyük enerji kazanır ki x ışınımı kırılımı yapacak kadar radyoaktif ve sıcak hale gelir.
  eğer kara deliğe bir uzay gemisi yollasaydık, sonuçlar şaşırtıcı olurdu.
  - gemi yavaşlayacak gibi dururdu ve event horizon'a girmeden hemen önce durmuş gibi görünürdü. bunun sebebi, event horizon'a girdikten sonra gemiden yayılan ışığın bize gelmesinin -süper yerçekiminden ötürü- aşırı uzun sürmesidir.
  
  - kara deliğin içinde, aşırı yüksek kütle çekim kuvvetleri vardır ve bu gemiyi, tekilliğe (singularity) kadar inceltecek ve uzatacak kadar güçlüdür.
  -bundan sonra ne olduğu konusunda ise kimsenin fikri yok. bilim adamlarının bu konuda üç teorisi var.
  
  birinci teoriye göre, madde incelecek ve tekilliğe doğru devam edecek, kara delikle bir olacak, ona katılacaktır.
  ikinci teoriye göre, uzay gemisi tekilliğe yaklaştıkça yer çekiminin onu daha da gerip, uzatacağı ve atom altı parçacıklarına kadar ayıracağı, sonrasında kara deliğin öbür ucundan enerji spreyi olarak dışarı atacağı yönündedir.
  üçüncü ve en ilginç olana göre ise, bu yoğun tekillik bir çarpıklık oluşturacak (solucan deliği ^*olarak bilinen) ve bu da, diğer boyutlara (uzay/zaman) gitmeye olanak sağlayacaktır, tabi gemi bu yer çekimine dayanabilirse. bu da milyonlarca ışık yılı ötedeki diğer galaksilere seyahat imkanı tanıyacaktır.
  
  kara delikler, büyüleyici fenomenlerdir. hayal gücüne teşvik eder, zekayı zorlar. ama hala bu gizemli ölü yıldızlar hakkında öğrenecek çok şey var.
  
  ----
  1
  2