thema

• arap akın’ları yüzünden bizans en önemli iki kaynağı olan suriye ve mısır’ı kaybetmiştir. bu iki kaynağın yokluğu demek başkent konstantinye’de açlık demektir. bizans’ın elinde kalan verimli tek alanın anadolu olması ve arapların anadolu’yu işgale yönelik bütün denemelerin boşa çıkmasının sebebi olan bir toprak düzeni. bizans imparatoru heraklieos döneminde uygulamaya geçmiştir. bizans-sasani mücadelesi o kadar uzun sürmüştür, bölgedeki insanları o kadar yıpratmıştır ki, heraklios tarafından yenilgiye uğratılan sasaniler sonrası bütün bir ortadoğu coğrafyası islamı kurtarıcı olarak karşılamış ve anadolu’nun sınırlarına kadar neredeyse dirençsiz bir şekilde ilerlemişlerdir. (suriye, mısır, ırak ). mısır ve suriye’nin kaybedilmesi anadolu’nun hem tarım hem maden hemde insan gücü açısından elindeki en önemli bölge olmasına neden olmuştur. bu koşullar altında imparatorluk bir takım mali, ekonomik ve askeri tedbirler almıştır. işte thema sistemi bu tedbirlerin kesiştiği bir sistemdir. hem askeri hem mali hem de ekonomik bir öneme sahiptir.
  
  “sivil yetkilerle askeri yetkilerin birbirinden ayrılmasının yüzyıllar boyunca roma idaresinin bir ilkesi olduğu bilinmektedir. themalar düzeni ise aksine yetkilerin aynı ellerde toplanması anlamına gelmektedir. bu yöntem aslında, devletlerin çok büyük bir tehlike karşısında atmış oldukları bir adımdır. bu tedbiri sasaniler’de vı. yüzyılda almış ve muhtemelen bizans imparatorluğuna bu noktada örnek teşkil etmiştir. önce taşra illerinde uygulamaya konan sistem vıı. yüzyılda gelişim kaydetmiştir. armenikon ve daha sonra kurulan anatolikon themaları muhtemelen ilk kurulan themalardır. daha sonra arap donanmasına karşı deniz theması, bulgarlara karşı trakya theması ve batı’daki arap tehdidiyle mücadele için sicilya theması kurulmuştur.”
  
  sistem bizans için bir can simitidir adeta. bu sayede imparatorluk sekizyüz yıl daha ayakta kalmayı başarmıştır.
  
  “thema sisteminde esas olan mantık kendi kendine yetebilmedir. thema askerleri savaş zamanında asker barış zamanında ise işçidirler. başlarında bulunan “strategos” ise yarı sivil bir validir. bu çerçevede themaların roma dönemindeki sınır bölgelerine yerleştirilmiş “limitahei” (limes) toprağa bağlı askerlik sistemiyle benzerlik göstermektedir. herakleios’un kurduğu themalar şunlardı; opsikion: kuzey batı anadolu’da, armenikon: doğu anadolu’da, anatolikon: batı anadolu’dan başlayarak orta anadolu’yu da kapsayan bölgede, karabision (kybration): antalya civarında olan deniz themasıdır.”
  bizans’ın bu sitemi başka başka adlarla selçuklu ve osmanlı devleti tarafından uygulanmıştır.