kitty genovese

• çalıştığı restorantan çıktıktan sonra, gece evine yürürken defalarca bıçaklanarak öldürülen kadın. milyarlarca insanın öldürüldüğü şu dünyada, çok farklı yabancı bir cümle değil belki az önce kurduğum. ama kitty genovese'nin bir farkı vardı. kitty genovese yaklaşık bir saat kaldırımda can çekişmişti ve sonradan yapılan soruşturmalara göre çevrede oturan 38 kişi kitty'nin orda olduğundan ve saldırıya uğradığından haberdardı. ve hatta katil kitty'i bir anda defalarca bıçaklayıp çekip gitmemiş, ilk bir kaç saplayıştan sonra çevredeki evlerde ışıkların yanması üzerine biraz uzaklaşmış, fakat polis veya yardım etmek isteyen birilerinin ortaya çıkmadığını görünce geri gelerek bıçakla-git-gel-tekrar bıçakla şeklinde eylemine devam etmiş. nihayet kitty genovese yerde kan kaybından ölmeye yetecek bir süre yattıktan sonra komşulardan biri polisi aramış, fakat bu aramayı yapmadan önce bile bir arkadaşını arayıp "sence polisi aramalı mıyım" diye sormuş. daha sonra yapılan soruşturmalarda niye yardım çağırmadınız sorusuna insanların şöyle cevaplar verdiği görüldü: karışmak istemedim, zaten çoktan birileri aramıştır diye düşündüm... ve benzeri sebepler. insanlar ayağa kalmış tabi, nasıl bu kadar duyarsızlaşabiliriz diye ve daha sonra bu duruma bir ad konmuş bystander effect diye. kısaca, etrafınızdaki insan sayısı ile, o insanların size yardım etmeleri için geçen süre doğru orantılı; özellikle de hemen burunlarının dibinde olmuyorsa olay, insanlar "hadi gençler hemen fırlayalım" demek yerine yanlarındakine bakıp "önden buyursaydınız" diyorlar önce. derste kitty genovese ilk anlatıldığında ama nasıl diye isyan ettiğimi hatırlıyorum, bir yerde saldırıya uğrarsanız dua edin az insan olsun demişti hoca. o an yok artık daha neler desem de, kitty genovese'yi ve anlatılan başka deneyleri düşündükçe aslında belki benim de o kadar süper bir kahraman olmayabileceğim ihtimali aklıma gelmedi değil. sonuç olarak, psikolojiye giriş dersinin aklıma kazıdığı insandır kitty genovese. allah hepimizi katillerden de, seyirci kalan gözlerden de korusundur.