kapan

• kapanlar, osmanlı merkezi yönetiminin başta istanbul olmak üzere büyük ticaret pazarlarına sahip önemli kentlerde oluşturduğu toptancı halleri, mal çardaklarıydı. istanbul’a gelen yiyecek ve ihtiyaç maddelerinin, ekspertiz, ölçüm, fiyatlandırma ve dağıtım işlerinin yapıldığı kapanlar, haliç girişinde ayrı birer iş ve ticaret merkezi idiler. bunların en büyükleri yağ kapanı, bal kapanı, dakik kapanı (un kapanı) ve ipek kapanı idi.
  
  istanbul’daki kapanlar da eski bizans ticaret sistemlerinden etkilenerek, bir tür emtia pazarı ve borsa niteliğinde uzun bir değişim süreci geçirmişlerdir. günümüzde istanbul’a özgü tarihsel kapanlar oldukları yerden kaldırılmış durumdadırlar.
  
  geçen yüzyıllarda kente kara ve deniz yoluyla gelen getirilen yiyecek maddeleri öncelikle kapanlara boşaltılıyor, burada gerekli kontrol, değerlendirme ve narh işlemleri yapıldıktan sonra kent ölçeğinde dengeli bir dağıtım amaçlanarak toptan satışları sağlanıyordu. fetihten sonra fatih sultan mehmed unkapanı’nda kapan işlerini düzenlemek adına “ehl-i hiref divanhanesi”ni kurdu. burada muhtesib, kapan naibi ve esnaf temsilcileri bulunmaktaydı. bunların vazifesi kapan ve çardaklara gelen her türlü yiyecek maddesi ve emtianın kalitesini denetlemek, her birinin şer’i ölçü birimlerine göre tartımlarının ve ölçümlerinin doğru yapılıp yapılmadığını kontrol etmek, günlük fiyat oluşumuna göre fiyatlandırılmalarını sağlamaktı. ayrıca malın kente adil bir biçimde dağıtımından da sorumluydular. burada şehre gelen vergilerin vergileri de alınır, olabilecek usulsüzlüklere ceza da kesilirdi.