oresteia

• oyunda sorunsallaştırılan, tartışılan meselelerden bir tanesi hiç şüphesiz analık hukukunun yerini babalık hukukunun alması. fakat -sıklıkla yapıldığı gibi- babalık hukukunun doğrudan bir tahakküm ve şiddet ilişkisi ile kurulduğunu düşünmek konusunda şüpheci olmak gerekir. zira analık hukukunun savunucuları olan erinnüler, temelde intikam hakkı üzerine kurulu bir adalet düzenini savunurken, babalık hukukunun temsilcisi orestes ve apollon akla ve iknaya dayalı bir adalet düzenlemesi ortaya koyarlar. intikam yasası -biraz da doğası gereği- içinden çıkmak neredeyse olanaksız bir şiddet döngüsü yarattığı için sorundur zaten. bu döngüyü kırmanın yolu da tarafsız atina'da bir mahkeme kurmak olacak.
  
  philia (dostluk) ve peitho’nun (ikna) polis düzenini korumak için yeterli olmaması ve bu nedenle korku salmanın gerekliliği ile hukuk sisteminin ikna ediciliğinin temelinde potansiyel şiddetin bulunması meselesini oresteia üzerinden yeniden düşünmek gerek. athena’nın tiradını (681-710) anımsayalım mesela:
  
  “siz en kanlı cinayet davalarına bakacak ilk yargıçlar! / bu mahkeme atinalılar için gelecekte de baki kalacak ve adı areopag olacaktır. (…) yurttaşlara kendi iyilikleri için önerim şudur ki: / ne başıbozukluk, anarşi; ne de şiddetin, baskının egemenliği despotluk! / her ikisine de ‘hayır’ diyebilmektir en iyisi! ama, / korkuyu ve dehşeti kentten tümüyle kovmak da istenmemeli / hiçbir şeyden ürkmeyen kişi, nasıl hep adil kalabilir ki?”
  
  tiradın ilk cümlelerinde demokratik bir kurumun inşası söz konusu. ikinci bölümde ise bu kurumun varlık gerekçesi açıklanıyor: ne baskının egemenliği, ne de anarşi. bu kurum denge sağlamak için, çatışmaları çözmek için ve demokratik ethos içinde bir ölçülülük ortaya koyması için gerekli. demosun bazı şeyler karşısında korku da hissetmesi gerekir. tıpkı tragedyayı tanımlarken aristoteles’in işaret ettiği gibi: tragedyanın amacı izleyicide merhamet, acıma ve korku gibi duygulanımlar uyandırmaktır.
  
  zamanımızı, politikamızı, kurumlarımızı düşünmeye dört dörtlük bir davet oresteia.