coup d'etat

• nasil ki coup de poing yumrukla, coup de bâton sopa ile vurmak anlamına geliyorsa, coup d'état (é'yi büyük yazıyoruz) devletin bir organını kullanarak hükümeti ve / veya yönetim seklini degistirmek anlamına gelir. bu deyim ilkini napoléon'un (hani su bonaparte olan ufaklik) 9 kasim 1799'da (fransız devrimi takviminde 18 brumaire an vıı) ikincisini yine bir napoléon, birincisinin yegeni, 2 aralık 1851'de gerçeklestirdikleri "darbelerde bulur kökenini. ikisinde de yürütmenin içinde olan napoléon'lar "bu yetkiler bana yetmiyor, benim canım imparator olmak istiyor" demislerdir bir sekilde ve darbelerini gerçeklestirmek için devleti kullanmıslardır.
  
  türkiye'de hükümet deviren darbelere gelince.... hepsini ordu gerçeklestirmistir "emir ve komuta zinciri içerisinde". ordu devletin devletin bir kurumudur dersek yanılmıs olamayacagıimiza göre, 27 mayıs da, 12 mart da, 12 eylül de coup d'état'dırlar, hükümet degistirmislerdir... ama isin içine ordu ve sadece ordu girince ortaya çıkan durum coup d'état militiare (askeri darbe) seklinde tanımlanır, fransızcada, dolayısıyla dünya diplomasi dilinde. o zaman coup d'état'yı hükümet darbesi, coup d'état militaire'i askerî darbe olarak çevirebiliriz türkçeye rahat rahat...
  
  coup d'état, ihtilâl'den farklıdır zira ihtilâl devlet organlarına karsı, devlet organlarından bagımsız, tabandan gelen bir ayaklanmadir. bu anlamda 27 mayıs'i hakkettigi yere koymak, 12 mart ve 12 eylül'den ayırmak gerekir. hem tabandan gelen ayaklanmayı^** hem de ordunun müdahalesine tekâbül ettigi için hem ihtilâl hem de inkilâp olarak anılır bu darbe. 27 mayıs'tan sonra hapishaneler bosalmıstır, baska bir deyisle...