gunpowder plot

• alan moore’un yazdığı ve david lloyd’un çizdiği çizgi-romandan esinlenerek 2005 yılında çekilen ve 2006 yılında vizyona giren “v for vendetta” filminin gönderme yaptığı komlo.
  
  bu komplo ve film tüm dünyada “anarşist kültürün” önemli bir parçası haline geldi. film ve çizgi-roman, 5 kasım 1605’te yaşanan barut komplosu hadisesine göndermelerle başlıyor. peki, 5 kasım’da gerçekte ne olmuştu?
  
  önce 5 kasım’a giden yol: 16. yüzyılın sonlarına doğru ingiltere’de mezhep çatışmaları oldukça şiddetlenmiş ve bundan “resmi dine inanmayan” katolikler ciddi zararlar görmüştü. 17. yüzyılın başlarında ise şartlar iyiden iyiye ağırlaşmış; yeni kral, katoliklerin tüm medeni haklarını yok sayıp (bkz: recusancy) ülkeden gitmelerini istemişti. kanunen bir katoliğin dava açma hakkı bile kısıtlıydı. bu şartlar altında katoliklerin devlete karşı çeşitli ayaklanmaları gündeme gelmişti. ancak en önemlisi, robert catesby isimli “gerillanın” eylemleriydi.
  
  robert catesby, önde gelen bir katolik ailenin oğlu olarak 1572 yılında doğmuştu. oxford üniversite’sinde eğitim gördü ancak kraliçe’ye bağlılık yemini (oath for supremency) etmeyi reddettiği için mezuniyeti onaylanmadı. catesby, 1593 yılında bir protestan ile evlenip iki çocuk sahibi oldu, ancak bir süre sonra catesby’nin eşi ve babası ardı ardına öldü ve catesby, katolikliğe geri döndü.
  
  tüm bunlar yaşanırken ingiltere’de başa kral i. james geçmişti. başlangıçta kral’ın katoliklere karşı daha toleranslı olacağı umuluyordu ancak bu beklenti gerçekleşmedi. şartlar eskisine göre daha da ağırlaştı. buna karşılık olarak catesby ve onun örgütlediği bir grup essex isyanı’nı düzenledi ancak bu isyan başarısız oldu. catesby bu isyandaki rolü nedeniyle yargılandı ve para cezasına çarptırıldığı için arazi ve mülklerini satmak durumunda kaldı.
  
  ancak catesby pes etmedi. 1605 yılında kral’a suikast düzenlemek için thomas wintour, john wright, thomas percy, ve guy fawkes’u örgütlemeyi başardı. catesby’nin planı, parlamento binasını içerisinde kral ve devletin önde gelenleri bulunuyorken havaya uçurmak ve sonrasında oluşacak olan kaos ortamından faydalanıp katolik bir hanedanı ingiltere’nin başına geçirmekti. bu planı gerçekleştirmek için guy fawkes, içi barut dolu bir fıçıyla parlamento binasına saklandı.
  
  plan işliyor gibi gözüküyordu. ancak, komplonun içerisinde bulunan bir kişi kral’ın yanında çalışan bir akrabasına 5 kasım günü “kötü şeyler” olacağını söyleyerek parlamentoda bulunmamasını söylemişti. bu kişinin aldığı haberi krala jurnallemesi üzerine fawkes yakalandı ve ağır işkencelerden geçirildikten sonra idam edildi.
  
  sıra, catesby’ye gelmişti ancak catesby yine pes etmedi. staffordshire’daki villasına çekilen catesby, etrafını saran iki yüz kişilik orduyla çatıştı. elbette ki bu orduyu yenemedi ve öldürüldü. askerler villadan içeriye girdiklerinde catesby’nin cesedini bir meryem resmine sarılmış halde buldular.
  
  catesby’nin örgütlediği ve aralarında guy fawkes’un da bulunduğu barut komplosu’nun başarısızlığa uğraması, uzun yıllar boyunca ingiltere’de bir bayram olarak kutlandı. guy fawkes maskesi giyen ingilizler yollarda fıçı yuvarlayarak bu bayramı kutladılar.
  
  tüm bunlar, 5 kasım’ın anarşikliğine halel getiriyor mu? bence evet. eylemin cesareti elbette ki göz kamaştırıcı ancak anarşizm yalnızca kurulu olan yapıyı yıkmak ile ilgili bir düşünce biçimi değildir. yerine ne kurulacağı, daha doğrusu yerine bir şey kurmamak ile ilgili bir disiplin biçimidir ve bir eylemin anarşizmin kapsamına girip girmeyeceğini yargılarken başlangıç niyeti önem arz eder.
  
  yine de, 5 kasım’ı unutmayın.
  
  kaynak