skin desteği

• user interface tarihinin attigi en buyuk geri adimdir.. winamp gibi programlarla ortaya cikan bu skin fenomeni, "kullanici isteklerine tamamen yanli$ anla$ilmi$ bir cozum getirme" sorununun gozumuzun onune sokulmu$ bir de ustune ustluk utanmadan kabul gormu$ halidir.. "skin destegi" derken sadece "istediginiz gibi degi$tirebildiginiz di$ gorunu$" degil ayni zamanda "yapan firmanin istedigi gibi degi$tirip piyasaya surdugu di$ gorunu$" de anla$ilmalidir. (misal: norton antivirus)
  
  skin'lerin ciki$ sebebi tamamen kullanicinin "yahu bu arabirim $oyle olsa daha iyi olmaz mi" yakla$imina verilmi$ "iyi o zaman istediginiz arabirimi yapin" cevabidir. gunumuzde bunun geldigi nokta ise skin destekli ftp client'lardan tutun da edonkey2000 gibi gorsellikle zerre i$i olmayan yazilimlarda dahi uygulanagelmi$tir.. (ek$i sozluk'te uygulanmasina bilahare deginecegim)
  
  yahu bir tane kafasi basan insan yok mu dunyada bu skin i$ine dur diyememi$.. bir ki$i bile a$agidaki hususlari inceleyememi$ midir..
  
  - "grafik arabirim" konsepti "pencere" temelinden hatirlayacagimiz uzere pek cok uygulamanin "look and feel" olarak ortak bir etkile$im mekanizmasi icinde cali$masi ve ortak aksiyonlara ortak tepkiler vermesi ustune dayalidir.. bu ortak bilinc ve kullanim deneyimi ayni $ekilde gui'nin gorunumunde de ortak unsurlar (butonlar, radiobuttonlar, treeview'lar) barindirmasi ve kullanicinin tek bir arabirimi kullanmayi ogrenmek suretiyle tum yazilimlarin kullanimini kolayca ke$fedebilmesini saglamayi hedeflemektedir. bu sebepten "ideal" grafik arabirim tek bir temel ustune oturmali onun ustunden kendini gerektigi yerlerde geli$tirmelidir. (misal: photoshop)
  
  - kullanici sadece gorsel ihtiyaclari veya yetersizlikleri dahilinde degil ayni zamanda estetik ali$kanliklari dogrultusunda da grafik arabirimin sagladigi temel yapida degi$iklik talep edebilir. bu durumda cozum kalkip "winamp"a, "edonkey2000"e skin destegi koymak degil oturup i$letim ortaminin ortak grafik altyapisinde duzeltmeler yapabilmeyi saglamak yoluna gitmektir. (misal: windows xp'deki theme destegi) (misal: windowblinds)
  
  - her uygulamanin kendine gore skin destegi geli$tirip birbirinden apayri bir skin grubuna sahip olmasi ve kullanicinin skin secerken ortak bir temaya uyduramamasi gibi problemleri burada saymaya dahi gerek yoktur. diger yandan skin'lerdeki farklila$malar kullanici arabirimlerinde kullanicinin yetkinligini du$urmesi, arabirimin ogrenilme suresini yava$latmasi gibi pek cok yan etkilere sebep olur.. burada en buyuk iddia olan "boyle daha guzel gorunuyor" ise ya$anan kullanim zorluklari true color -> 256 renk dithering yuzunden okunmaz hale gelen yazilar gibi gozonunde dahi bulundurulmayan pek cok soruna yol acabilir..
  
  - i$in gorsel kismini atlasak dahi "programin her $eyi mukemmel oldu da skin destegi mi kaldi?" sorusuna yanit bulmak mumkun degildir. skin destegi gibi bir $eyi arabirime incorporate etmenin point of failure'lari arttirmasini da bir yana atsak bile development gucu nasil bir bo$ vakte sahiptir ki skin destegi gibi skik bir feature ile ugra$maktadirlar. sozkonusu yazilima eklenebilecek butun feature'lar eklendi mi, butun bug'lar temizlendi mi, isiz acun kaldi mi, metin uca kimdir ne i$ yapar.. bunlar hesaplandi mi.. tamamen bir developer challenge'indan ibaret, "yahu herkes yapiyor biz yapmazsak ayip olur" yakla$iminin apacik bir hulasasidir..
  
  - skin destegi'nin i$e yaradigi an yok mudur? vardir elbet.. skin destegi, genel grafik ortaminin ongordugu kullanim standartlarinin kapsamadigi standart di$i bir formatta i$leyen yazilimlarda temel grafik arabirim yapisina dokunmadan kendine haiz ozelle$tirmelere ihtiyac duyabilir. mesela flashget'in download grafiginin renklerini degi$tirme imkani sunmasi bu tur bir yakla$imdir zira sozkonusu grafikle ilgili bir standart grafik ortam dahilinde tanimlanmami$tir. mecburen bu yapida ozelle$tirmeyi yazilimin kendisi saglamak durumundadir. bunun uygun olmadigi an nedir: siz flashget'in tum arabirimin degi$tirip yamuk yumuk yumurta $eklinde abuk sabuk formatlara sokabildiginiz bir customization sistemi yaparsaniz o zaman beyninize su kacmi$ ya da henuz 18 ya$iniza girmemi$siniz demektir.
  
  - yazilim muhendislerinin "skin destegi" konusunda development team'i zorladigi ce$itli ko$ullar da vardir.. mesela windows media player'a skin desteginin eklenmesinin ve bu sayede super kullani$siz hale getirilmesinin (ki media player classic diye bir $ey var sirf bu yuzden) en buyuk sebebi cok cok buyuk ihtimalle 8 bin dolar maa$ alan (taktim kafayi maa$a bir gun ben de alicam ondan) media player geli$tirme ekibi ba$inin "bir multimedia player yaziliminda hangi ozellikler kullanici tarafindan begeniliyor?" gibi bir soru sorup sonra buna "ah skin destegi evet!" gibi gay entonasyonunda bir cevap vermi$ olmasidir.
  
  demek ki "skin destegi" aslinda sanal bir "ticari deger" de ta$imaktadir. sanal olmasinin sebebi aslinda temeli, mantikli hic bir gerekcesi olmayan bir payla$ilan iluzyondan (ki biz buna trend diyoruz) ibaret olmasidir. zira skin destegi implement etmi$ bir tane yazilim yok ki surekli ekranda gorelim gozumuz $enlensin.. winamp'a skin destegi eklemi$ler. yahu ben winamp'in ekolayzirini ekranda butun gun seyreden akvaryum baligi degilim ki.. edonkey2000'e eklemi$ler. aferin iyi yapm$lar ben de "search" butonu yerine istedigim resmi koyabileyim istiyordum yillardir. skin destekli ftp client var.. cok guzel bu sayede dosyalari giger yaratiklari gibi gorebilecegiz hem korkacagiz hem hava atacagiz pek ho$..
  
  diger bir taraftan skinlerini kendi icinde implement eden yazilimlar var norton systemworks, ad aware gibi.. bunlarda zaten "daha guzel gorunuyor"dan ote mantikli gerekce bulmak mumkun degil. "efendim programi kolayca ogrenemesinler biraz arabirimi ke$fetmeye vakit harcasinlar, zorlansinlar, hatalarindan ders alsinlar diye kafamiza gore buton kafamiza gore arabirim, kafamiza gore radio button yaptik resimli golgeli" olamaz herhalde bu gerekce.. bunlar tamamen yuzbinlerce dolar harcanan projelerin musebbiblerinin maymunlugudur, beceriksizliklerinin populizm arkasindan ta$an fazlaliklaridir.. o firmanin en buyuk rezaletidir..
  
  - ek$i sozluk'te "skin destegi" neden var sorusuna ise bu kadar metni okumu$ birinin kolayca cevap bulmasi mumkundur diye tahmin ediyorum. bulamayanlar icin hemen not olarak du$elim: ek$i sozluk, yapisi itibariyle i$letim ortaminin customization'larina tabi olabilecek standart bir web sayfasi uygulamasi degildir. saatlerce okunarak vakit gecirilen bir yerde kullaniciya en cok konforu saglayacak renk kombinasyonlarinin kullanimina izin vermek verimliligi olumlu yonde arttiran bir unsurdur. ayrica web sayfalari gibi tamamen i$letim ortami ve grafik arabirimlerden bagimsiz bir baglamda desktop'ta kullandigimiz yazilimlarla ek$i sozluk'u e$ ko$ullarda da tutmamak dogru olacaktir.
  
  gelecekte de, aynen eskiden dos programlari hakkinda "o zaman her program icin ayri ayri ses karti ayari yapmak gerekiyordu" dedigimiz gibi boyle programlari hatirlayip "o zaman her program icin skin seciyordun, bazilari kafasina gore bir arabirimle geliyordu" diyecegimiz gunler olacagini umit etmekten fazlasi gelmiyor elden.