şark mektupları

• --- spoiler ---
  ingiltere'nin osmanlı sefiri wortley montagu'nun zevcesi lady montagu'nun 18. yüzyılın başlarının osmanlı coğrafyasıyla ilgili izlenimlerden oluşan mektuplardır. bir kadın gözüyle edinilen izlenimlerin anlatıldığı bu mektuplar bana oldukça ilgi çekici geldi.
  lady montagu türklere ve türk adetlerine meftun olmuş. avrupadaki dostlarına yazdığı mektuplarda avrupa'da türk adetleriyle ilgili yaygın yanlış yargıları düzeltmeye çalışmış. misal olarak avrupa'da türk kadınlarıyla ilgili olarak dışarı çıkmalarının yasak olduğuna dair yaygın kanaatin aksini ispat etmeye çalışmış.
  
  lady'ye göre " türk kadınları dünyadaki bütün kadınlardan daha hürdür ve dünyada hiçbir kayda bağlı kalmadan fasılasız keyif süren yalnız bu hanımlar vardır. bu hanımların tüm vakitleri ziyaretlerde bulunmak, hamama gitmek para harcayarak eğlenmek ve yeni yeni icatlar çıkarmakla geçiyor. kadınların masraflarını kısıtlayan yegane şey kendi keyifleri. karısından masrafları kısmasını isteyen kocaya deli gözüyle bakılıyor."
  
  montagu, istanbul'da kaldığı sürece istanbulu bolca gezme fırsatı bulmuş ve boğaziçi'ne hayran kalmış. onun anlatmaları okuyanı o devirde yaşayamadığı için bir hayli üzüyor. lady boğaziçini dünyanın en güzel eşyi olarak görüyor. istanbul'un intizamlı bir şekilde meskun hale getirildiğinden bahseden bir mektubunda "siz leydim, böyle bir intizamı kavanozlar, kaplar, kutular ve şamdanların en hünerli eller tarafından dizildiği bir büfede bile görmemişsinizdir" cümleleriyle anlatıyor.
  
  lady istanbul'dayken pera'da ikamet ediyor. pera'da birçok dilin bir arada konuşulduğundan söz açtığında hayretini gizleyemiyor. kendisi de kısa zamanda birçok dili öğreniyor. istanbul'u babil kulesine benzettiği bir mektubunda "nedimelerim arap, uşaklarım fransız, ingiliz ve alman; çocuğumun sütannesi ermeni; hizmetçilerim rus; başka bir düzine uşak rum; kahyam italyan; emrimdeki yeniçeriler ise türk" diyerek "burada aynı şeyi bu dillerin beş ya da altı tanesinde ifade edemeyecek çok az erkek, kadın ya da çocuk vardır."
  
  mektuplar objektif yazılmaya çalışılmış ama o devirde kadın olması sebebiyle lady montagu dostlarına kısıtlı bir pencereden gördüklerini aktarmıştır. yine de devre ait önemli bir vesika olduğu düşünüyorum. sıkılmadan okunulacağını düşünüyorum.
  
  --- spoiler ---