fonoloji

• dili hiyerarşik bir yapı gibi düşünmek gerekmektedir. bir cümle, cümleciklerden; cümlecik kelimelerden, kelime de morfemlerden oluşmaktadır. morfemler anlam taşıyan en küçük dilbilimsel birimlerdir. bu birimlerin sesleler taşınan haline de fonem denmektedir.
  peki ya fonemler nasıl üretilmektedir? sıradan bir nefes alıp vermede, hava akımı ciğerlerden larinks’e, oradan da burun ve ağız arasından çıkmaktadır. çıkardığımız sesler, bu hava yollarının engellenmesi ya da aksatılmasıyla meydana gelmektedir. insanlara geniş ölçekte farklı sesler üretmelerini sağlayan böylesi çok konstriksiyonlar vardır. konuşmayı mümkün kılan da, seslerin farklılığıdır.
  örneğin, larinksin içinde “vokal kıvrımlar” adı verilen iki kulakçık kası bulunmaktadır (bu yapılara aynı zamanda “ses teli” de denmektedir, ama aslında orada bir tel bile yoktur). vokal kıvrımlar, hızlıca açılıp kapanabilirler, böylelikle “ses çıkarma” olarak bilinen bir tür titreşim yayarlar. avucunuzu boğazına götürdükten sonra “z” sesi çıkartarak bu titreşimleri hissedebilirsiniz. eğer bir yılan gibi sürekli “s” sesi çıkartırsanız bir titreşim hissetmezsiniz. “z” seslidir (voiced), ama “s” değil.