martha graham

• "form şamanı"
  
  dans disiplininde bambaşka kapıları zorlayan, bedenin ritmine dansçının aklını ve tüm içselliğini de dahil eden, estetik olanla şeffaf olanı aynı potada eritmeyi başararak salt devinime ve tekniğe indirgenmiş dansı tam anlamıyla "ifade"ye dönüştürendir.
  
  72 yaşına dek sahneye çıkmış, hatta son gösterisi "kar zamanı"nda abelard ve heloise'in trajik sonunu anlatmış, yaşına meydan okurcasına hem dans etmiş, hem de gösterinin kareografisini yapmıştır. dans disiplininde kendi üslubunu ve tekniğini oluştururken kontraksiyon adını verdiği kas etkileşimini dansçının lehine kullanabilmiş, hatta insan vücudunda öksürürken çalışan kasları dahi gösterilerinde etkin kılarak insan bedeninin sınırlarını da zorlamıştır.
  
  kendi yenilikçi ve akışkan yorumunun temeline gelince. hayvanat bahçesindeki hayvanları, özellikle de kedigilleri gözlemleyen graham'a göre "dans, kimi zaman tamamen ilkel devinimler gibidir. hayvani bir duyarlılık gereklidir. dansın kaynağı, hayvandır!"
  
  yine de içsel olanı sektörel olana tahvil etmediğini iddia etmek imkansızdır. yeteneğinin, sanatsal bir dışavurumdan çok martha graham markası ile sektörel bir imza haline gelişini ve kendisinin el çantası, hediyelik eşya, tişörtlerle bu pazarın en iri payını hoop cebe yuvarlayışını görmek insanı uzun uzun düşündürür.
  
  "ilkel" tatmin hissiyatını, tam da o pek "modern" maddiyata değiştiği gün ihanet etmiştir : hem yeteneğine, hem dansa , hem de kendi içselliğine...
  
  devinimle yaptığı resimden yansıyanlar bu yüzden eksiklidir belki de.