bükümlü diller

• şimdi madem poturgilinpotur örnek verilmemiş demiş o zaman örnek verelim kürtçe den. ki kürtçe yi sonradan öğrenen, türkçe gibi ergative olmayan bir dili önce öğrenen birine zor gelecek kurallardır. kürtçe[kurmancî için konuşuyorum] de ergative lik geçmiş zamanlarda daha net ortaya çıkar. şimdiki ve gelecek zamanda fiil geçişli olsun olmasın, fiil özneye göre çekilir. nesne çoğul olmuş tekil olmuş fiili etkilemez. özne çoğulsa fiil ona göre çekilir, tekilse fiil ona göre çekilir. ama nesnenin normal değil, bükümlü hali cümlede yer alır. hemen örnek verelim.
  
  geçişli fiil:birin[götürmek], geçişsiz fiil:firrîn[uçmak], ez[ben, normal hali], min[ben, bükümlü hali] em[biz, normal hali], me[biz, bükümlü hali], dar[ağaç, normal hali], darî=dêr[ağaç, bükümlü hali], daran[ağaçlar, hem normal-hem bükümlü hali]
  
  geçişsiz fiil [özne normal, nesne yok]
  şimdiki zaman, geçişsiz fiil, tekil özne: ez difirrime(uçuyorum)
  şimdiki zaman, geçişsiz fiil, çoğul özne: em difirrine(uçuyoruz)
  
  geçişli fiil [özne normal,nesne bükümlü, fiil nesneden etkilenmiyor, özneye göre çekiliyor]
  -şimdiki zaman, geçişli fiil, tekil özne, tekil nesne: ez dêr dibime (ağacı götürüyorum)
  -şimdiki zaman, geçişli fiil, tekil özne, çoğul nesne: ez daran dibime (ağaçları götürüyorum)
  -şimdiki zaman, geçişli fiil, çoğul özne, tekil nesne: em dêr dibine (ağacı götürüyoruz)
  -şimdiki zaman, geçişli fiil, çoğul özne, çoğul nesne: em daran dibine (ağaçları götürüyoruz)
  
  aldığı nesnenin niceliği[tekil-çoğul] ne olursa olsun çekimler özneye göre yapıldı. nesne bükümlü halde oldu. ki geçişsiz fiil için zaten fark eden olmaz. aynı şey gelecek zaman için de aynı olacaktır.
  
  amma geçmiş zamanlar olunca eğer fiil geçişsiz ise başrolde yine özne vardır[nesne bükümlü kullanılır], amma fiil geçişli, yani nesne alan bir fiil ise, bu kez başrole nesne[özne bükümlü olur] geçer. nesne kendisinden ödün vermez ve cümlede normal hali kullanılır. fiilde nesneye göre çekilir. nesne çoğulsa fiil ona göre çekilir. ve bu kez özne bükümlü duruma geçer. hemen örnek verelim;
  
  geçişsiz fiil: [özne normal, nesne yok]
  -geçmiş zaman, geçişsiz fiil, tekil özne: ez firriyam (uçtum)
  -geçmiş zaman, geçişsiz fiil, çoğul özne: em firriyan (uçtuk)
  
  geçişli fiil:[özne bükümlü, nesne normal halde, fiil özneden etkilenmiyor,nesneye göre çekiliyor]
  -geçmiş zaman, geçişli fiil, tekil özne, tekil nesne: min dar bir (ağacı götürdüm)
  -geçmiş zaman, geçişli fiil, tekil özne, çoğul nesne: min dar birin (ağaçları götürdüm)
  -geçmiş zaman, geçişli fiil, çoğul özne, tekil nesne: me dar bir (ağacı götürdük)
  -geçmiş zaman, geçişli fiil, çoğul özne, çoğul nesne: me dar birin (ağaçları götürdük)
  
  görüldüğü gibi geçişli fiilde öznelerin bükümlü hali, nesnenin düz hali kullanıldı. bir diğer önemli noktada nesne çoğul olsa bile çoğul eki almadı. ve nesnenin çoğul olduğu fiilden anlaşıldı. biraz karmaşık bir kuraldır, dolayısı ile ha deyince öğrenilecek bir kural değildir. ha bu kurala uymazsan ne olur? o zaman işler birbirine girer. "min dar bir" (ağacı götürdüm) demek yerine "ez dar bir"(ben ağaç götürdü) derseniz, götürülen siz misiniz ağaç mı belli olmaz. dikkat etmek lazım.
  
  kürtçe bilenler için şurda "kürtçe ergativ bir dildir"(zimanê kurdî zimanekê ergatîv e! ) diye bir yazı var. daha uzun bir açıklama olmuş
  http://www.nefel.com/…31&rubricnr=24&articlenr=4508