ikinci ramses

• herkesin 'kişiye özel' bir vizyonu vardır.
  
  o kişi bizden 5000 yıl önce de yaşamış olabilir. önemli olan, bize katacağı vizyon.
  
  antik mısır insanlarının bana ne kattığını söyleyeyim mi?
  
  merak güdümü tetikliyorlar..
  
  eğer bir şeyi merak ediyorsam, benim için o konu canlıdır. merak etmiyorsam; değildir.
  
  antik mısır'la ilgili yeni bir şeyler bulup, etkilenişimin bende yarattığı etkiyi anlayabilmeniz için ben olmanız gerekir.
  
  bu da zaten gerekli değil.
  
  konuyla ilgili profesyonel video çekip, blog yazan, tarih okumuş, tarih profesörü olup muazzam kitaplar yazmış onlarca insan var. ben elbette onların arasında bir hiçim.
  
  benim merak tohumum, mevsimine bağlı olarak arada meyve veriyor. o meyvelerden yazının başında 3 tane elma düşsün ki, biri siz okuyuculara gitsin ve ağzınız tatlansın.
  
  diğer iki elmanın gideceği yere de yazının sonunda birlikte karar veririz.
  
  hadi bakalım, antik mısır sandaletlerimizi giydiysek gidelim. malum, çölde yürüyeceğiz. çıplak ayaklarımıza güvenmeyelim. bizi oralarda akrep sokabilir.
  
  evet;
  
  mö. 1303 yılındayız.
  
  —-
  
  bak ona, onu görüyor musun? birinci seti ve kraliçe tuya'nın ikinci oğulları doğdu. adını dedesi gibi ramses koydular.
  
  ikinci ramses.
  
  sarayda şenlik var. şarapların en güzeli sunuluyor. kurbanlar veriliyor ve adaklar adanıyor.
  
  hadi sen de kutla bunu. 3000 yıl öteden.. bir yudum şarap iç. korkma, onlar gibi kralcı olmayacaksın. sen milattan sonraki 2024 yılındasın. sen çok daha zor bir yıldasın. kendini bırak, bir yudum daha iç..
  
  ve bir yudum daha…
  
  —-
  
  ne ilginç değil mi? hiç bilmediğin bir zaman diliminde, sürekli hissettiklerinlesin..
  
  —-
  
  büyük, çok büyük bir umut doğdu..
  
  kehanet gerçekleşiyor. nil nehri bereketle dolup taşıyor.
  
  hititlerle yaşanan sorunların üstesinden gelebilecek o özel bebek geldi.
  
  simya formülleri, çeşitli alfabeler ve kılıç eğitimi.
  
  o eğitiliyor…
  
  —-
  
  tahta çıkışı:
  
  mö. 1279 yılında tam 24 yaşındayken tahta geçti. 66 yıl kadar tahtta kaldı ve mısırlılar ona "büyük ata" adını verdiler. büyük ramses olarak da bilinir. en uzun süre yaşayan, en uzun süre tahtta kalan ve en fazla çocuğu olan mısır firavunu olarak tarihe adını yazdırmıştır.
  
  büyük aşkı nefertari:
  
  büyük kraliyet hanımı ve baş eşidir. adının anlamı güzellikten gelen'dir.
  
  nefertari'nin kökeni pek bilinmez ancak; mezarındaki firavun ay'ın bir kabartması (kim olduğunu hatırladınız mı? hatti uygarlığı yazımda bahsetmiştim. kayıp prenses ile evlenerek tahta geçen kraliyet baş danışmanı) 18. hanedan ile ilişkili olabileceği fikrini doğurur. 18. hanedan, tutankhamon, kraliçe nefertiti ve daha sonraları kafir olarak anılmış akhenaton'un da dahil olduğu hanedandır.
  
  nefertari ramses ile evlendiğinde kendisi 13, eşi ise 15 yaşındaydı ve ramses henüz tahtta değildi.
  
  20 yıl boyunca firavun'un bilinen 8 eşinden en önemlisi olmayı sürdürmüştür. bulgular 20 yılın sonunda öneminin azaldığı ve daha az betimlendiğini belgeler. bilinen en az 4 oğlu 3 tane de kızı vardır ancak; hiçbiri tahta geçmemiştir.
  
  ramses'in veliahtı prens merneptah, bir başka eşi olan isetnofret'tendir.
  
  nefertari ramses'in hükümdarlığının 25. yılı dolaylarında, ıı. ramses'in kendisi için yaptırdığı ebu simbel tapınağı'nın açılış törenlerinde rahatsızlanarak ölmüş ve ardından isetnofret baş hanım olmuştur. (ilginç bir bilgi değil mi?)
  
  evet ben de ebu simbel tapınağını kıskandığı için, nefertari'nin ölümü konusunda hep isetnofret'ten şüphelenmişimdir.
  
  seni hiç sevmiyoruz isetnofret! nefertari'nin gerçekten de 18 hanedan ile (en sevdiğim hanedan) alakası varsa ve nefertiti ya da akhenaton ile bağı varsa, zaten iyi de bir kalbi vardır.
  
  yalnız, merneptah için de değişik bir travma. bütün dedelerin 20'sinde ölsün fakat baban, neredeyse 100 yıl yaşasın.
  
  baba travması deyip geçmeyelim lütfen, biz de baba travmasıyla büyüdük haksız mıyım?
  
  hatırladınız mı? hatırlamadınız mı?
  
  anlatayım;
  
  şu her karnede, babasından kırmızı benekli pinpon topu isteyen kız var ya, onun babasının hikayesi bizim için travma değil de nedir? ilgisiz adam, yıllarca kızına kırmızı benekli pinpon topu alıp, kızı ölüm döşeğinde iken, "neden?" diye soruyor biliyorsunuz. kızcağızın nefesi yetmiyor tam cevap verecekken, ölüp gidiyor..
  
  böyle baba mı olur?
  
  hepimiz yaşadık bu travmayı kabul edelim. sonu belirsiz bir hikayeydi bizimkisi, tıpkı merneptah gibi..
  
  biz yıllarca, "neden her yıl kırmızı benekli pinpon topu istenir ki?" derken, "merneptah" "neden ben dışında tüm atalarım genç yaşta tahta oturdu" diye sorguladı.
  
  biz o babaya lanet ederken, o kendi babasına etti.
  
  ahh şu babalar..
  
  ---
  
  devam edelim;
  
  tahta çıktıktan birkaç yıl sonra mö. 1275 yılında, mısır ve hitit kuvvetleri kadeş savaşında çarpıştılar. ramses neredeyse hem savaşı hem hayatını kaybedecek olmasına rağmen yine de bu durumu büyük bir başarı elde etmiş gibi göstermiştir.. (işte kusursuz görünme çabası, sadece insanı değil, bulunduğu toplumu da zehirliyor) inanın öyle kabartmalar yaptırmıştır ikinci ramses. bakabilirsiniz netten. hatta tek eliyle düşmanı alt ettiği güçlü göründüğü kabartmalar yaptırmıştır ancak; gerçek farklıdır.
  
  ne öğrendik?
  
  tarih konuşuyorsak, bir şey öğreneceğiz ve güzel taraflarını alacağız..
  
  yenilgiyi kabul etmek, erdemdir.
  
  ramses erdemli miydi?
  
  değildi..
  
  sadece şanslıydı.
  
  mısır'ın en verimli döneminde firavun olmuştu, sağlıklı ve güçlüydü ancak erdem?
  
  hayır!
  
  devam ediyoruz;
  
  mö. 1258 yılında, ramses ve hitit kralı üçüncü hattuşili günümüz suriye'nin ve israil'in kontrolü için aralarında geçen rekabeti sonlandırmak adına barış antlaşması imzaladı. mö 1249 yılında, 30 yıl süren hükümdarlığından sonra, ikinci ramses ilk kraliyet jübilesini nil delta'sında kutladı. mö. 1245 yılında ramses, hattuşili'nin kızıyla evlendi ve prensesin mısırlı ismi maathorneferure oldu ve böylece huzur sağlanmış oldu.
  
  mö. 1213 yılında, ikinci ramses 60 yılı aşan hükümdarlığından sonra vefat etti ve 13. oğlu olan merneptah tahta geçti.
  
  bilinen 50-60 tane oğlu vardır. kızlarıyla birlikte yüzün üzerinde çocuğu olduğu belgelerle ispatlanmıştır lakin; uzun süreli saltanatı nedeniyle çocuklarının büyük kısmı ondan önce ölmüştür...
  
  kadeş savaşı ve antlaşması:
  
  ne kendisi ne de dedesi birinci ramses, soylu olarak doğmamıştı. ikisinin de firavun olmaları asla beklenemezdi..
  
  ancak gelecek belirsizdir değil mi? bu yüzden "hiçbir şey için olmaz deme" diye boşuna dememişler.
  
  bu kısmı net anlayabilmeniz için 18. hanedana gitmemiz gerekiyor.
  
  hadi başlayalım:
  
  amenhotep dönemine gidiyoruz yani nefertiti'nin eşi olan ve devrimci çifte.. amenhotep'in tahta ne zaman geçtiği bilinmiyor. genel kanı mö. 1352 olduğu yönünde.
  
  amenhotep, saltanat'ının 5. yılında otoritesini ortaya koyar ve mısır'ın tanrılarını reddeder. halkına yalnızca güneş tanrısı aten'e tapınmalarını emreder ve tüm tapınakları onun için yaptırır. aten amenhotep'den önce de tapınılan bir tanrıydı ancak akhenaten'in radikal değişikliği, yalnızca aten'e tapınılması yönündeydi. diğer tüm tanrılar reddedilecek ve reddetmeyenleri ise ölümle cezalandıracaktı.
  
  amenhotep bir devrimciydi. o gerçek ve muhteşem bir tarih yazdı..
  
  mısırlı aristokratlar akhenaton'un yönetim biçiminden son derece rahatsızdı. memurlar aten'e tapıyor gibi görünse de, gerçek böyle değildi. (devrim her zaman sancılı olmuştur)
  
  ---
  
  akhenaton ile ilgili yazdığım bir entry'm vardı bulamadım. bulsaydım buraya kopyalayacaktım. muhtemelen yanlışlıkla sildim. orada ölümü ile ilgili kapsamlı bilgi vardı şimdilik konu ikinci ramses olduğundan, detaya girmeyeceğim.
  
  ---
  
  tek tanrılı din kabul edilmedi. zira ölümünden sonra tahta geçen oğlu tutankhamon'da babasının getirmeye çalıştığı tek tanrılı dini kabul etmez. şimdi gelelim ikinci ramses'in kraliyet soyundan gelmeme konusuna.
  
  tutankhamon, 18 yaşında ve arkasında hiçbir varis bırakmadan ölünce, yerine kraliyet danışmanı ay geçer. ay çok yaşlı olduğundan yalnızca 4 yıl tahtta kalır ve ölür.
  
  işte tam bu sıralarda kraliyet kanı bozulur ve mısır'da istikrarsız bir yönetim başlar. ay ölünce tutankhamon'un diğer naibi ve yüksek rütbeli asker olan horemheb tahta geçer. şu ezikliğe bakın ki, horemheb tahta geçtikten sonra krallar listesinden akhenaton'un adını sildirir ve mezarını tahrip ettirir. (sen silebilirsin ancak gerçeği değiştiremezsin takıntılı asker)
  
  hanedan soyu sorunu artık içinden çıkılmaz bir hal almıştı..
  
  horemheb'in de bir varisi yoktu. bu sorunu veziri paramses'e vekalet vererek çözdü.
  
  öldüğünde de birinci ramses yani horemheb veziri paramses tahta geçti.
  
  adının önündeki -pa ekini atarak, ra'nın doğurduğu anlamına gelen ramses adını aldı. ölümünden sonra oğlu birinci seti, daha sonra da birinci seti'nin oğlu ikinci ramses geldi.
  
  ve mö. 1300'lerin başında mısır'ın kraliyet kanı tamamen yok edilmişti..
  
  babası ve dedesi asker kökenli olduğundan aslında müthiş yetiştirilmişti. hatta tahta geçişinin ikinci yılında korsan gemileri zekasıyla alt etmiş, korsan mürettebatın bir kısmını da ordusuna katmıştı. babası döneminde asya'da kaybedilen toprakları geri almak için seferler düzenlemiş ve kısmen başarılı da olmuştu.
  
  ikinci ramses, tahta oturmasının 4. yılında kadeş kentinin sol yakasında kamp kurmuştu. (amun kampı) amacı orayı geri almaktı. hititler ise kadeşin kuzey doğusunda kamp kurmuştu. hititler ramses kampını keşfettiler. ramses panikleyince, ulakları vasıtasıyla paralı askerler olan ra ve nearin birliğine haber yollar. ra birliğinin batıdan, nearin birliğinin de doğudan kendi kamplarını korumaya almasını ister.
  
  ra birliği kampa yaklaştığında, hitit arabaları (yaklaşık 500 araçtan oluşur) ra birliğine saldırır. kadeş'in sol yakasında savunmasız kalan ramses kampı, ra birliğini büyük ölçüde yok eden hititler tarafından kuşatılır. amun kampına saldıran hititlerden kaçan amun birliği geri çekilir. amun kampında ganimet toplamak için savaş arabalarından inen hititler, tam da bu esnada geri çekildiği sanılan mısırlılar tarafından çevrilir. (çok heyecanlı değil mi?)
  
  ramses kendi kamp alanında onları kuşatmıştı. artık hititlerin sayısı azalmış ve geri çekilmişlerdi. ramses onların peşinden giderken hititler kamp alanına saldırmış, ramses'in yardımına gelen nearin birliğini de bozguna uğratmıştı.
  
  bu saldırıdan ramses gerçekten de büyük darbe almıştı.
  
  hititlerin kaybı savaş arabalarından ibaret olsa da, hala 1500 civarında savaş arabaları vardı.
  
  hititler hala güçlüydü..
  
  iki lider de ülkelerine döndüklerinde savaşı kendilerinin kazandığını iddia ettiler. ancak ramses bu seferde hititlerin saldırısı sebebiyle kenan yakınlarındaki toprakları da kaybettiğinden, kazanan o olamazdı!
  
  hem kadeş'i alamamış, hem de toprakları daralmıştı.
  
  bugünkü suriye olarak bilinen kenan yakınları, iki ülkenin de hem hititler hem de mısır'ın baş kentine uzaktı. hükümdarlar baş kente geçtiğinde, birlikler bugünkü suriyeye saldırıp, kentleri kolayca ele geçiriyordu.
  
  bu yıllar süren zorbalık sebebiyle, ramses'in saltanatının 20. yılında kadeş antlaşması imzalandı.
  
  tarihin bilinen ilk uluslararası antlaşmasıdır. bu antlaşmaya göre kadeş hitilere kalacak ve iki ülke de birbirlerinin sınırlarını koruyacaktı ve gerçekten de asurlara karşı birlik olmuş ve hititler tarih sahnesinden silinene dek antlaşma bozulmamıştır.
  
  ölümü:
  
  zamanla yaşlanan ramses önce yerini ilk oğlu kha'ya bırakmıştır. fakat kha 60 yaşına geldiğinde ölünce, taht 13. oğlu merneptah'a kalmıştır. oğlu, tahtta hüküm sürerken; ramses, kendi diktiği akasya ağacı altında kralın baş katipi ve sandalet taşıyıcısı ameni'nin yanında 90 yaşında ölmüştür. o andan itibaren ameni, kendisini hayatının sonuna kadar ramses'in hayatını yazmaya adamıştır.
  
  yani arkadaşlar, tarihi kaynaklardan edinilen bilgiye göre, musa peygamber olayıyla ilgisi yok. bu karıştırılan bir konu. burnuna sinek giren ve bu yüzden çıldırarak ölen nemrut da, deniz yarıldıktan sonra ortasından geçmeye çalışırken boğulan firavun da değildir ikinci ramses…
  
  ilginç detaylar:
  
  - yüzün üzerinde çocuğu olduğundan, kraliyet çocukları diye bir kurum kurmuştur.
  - iki tane kızıyla evlenmiştir.
  - haddinden fazla uzun yaşadığından, halk onun tanrı olduğuna inanırdı.
  - yılda bir kere nil nehrine spermlerini akıtırdı. halk bunun bereketli olduğuna inanırdı.
  
  pasaport meselesi:
  
  bir dönem fransızların mumyayı louvre müzesinde sergileyebilmek üzere onu aldıklarında onun için pasaport düzenlediği yazılmış olsa da, bu gerçek olmayan bir bilgidir. ikinci ramses'in fransa pasaportu yoktur. (bu klasik bir reklamcılık hilesidir. müze giriş fiyatlarına bakabilirsiniz.)
  
  ---
  
  evet elma konusuna gelelim; izniniz olursa, diğer iki elmadan birini ben yemek istiyorum. elim yoruldu ve canım çok istedi. kalan da sizin olsun olur mu?
  
  çook teşekkür ederim <3
  
  çekirdekleri gömelim, filizlensin.
  
  filiz umuttur...
  
  ---
  
  son olarak;
  
  tarih iyi bir öğretmendir ve bize her daim öğrettiği şey şu'dur;
  
  savaşlar kayıptır.
  
  ---
  
  the end.