wuppertal

• genellikle schwebebahnla, friedrich engels'in doğum yeri olmasıyla bilinir wuppertal. halbuki burada 90 yıl önce auschwitz'e benzer bir toplama kampı varmış. tabi böylesi bir bilgiyi, beni gezdiren iç anadolu'nun bağrından çıkma almancı akrabalarımdan edinmem ihtimal dışıydı ve nitekim öğrenmem, john keegan'ın tuğla kalınlığındaki "ikinci dünya savaşı" kitabının ortalarında bir yerde "wuppertal yakınlarındaki kemna toplama kampı" demesi sayesinde oldu. tabi hemen bakındım neymiş, neredeymiş bu kamp diye.
  
  gerçekten de keegan'ın yazdığı gibi wuppertal'ın hemen dibinde. şehir merkezine arabayla 15 dk uzaklıkta. bkz. görsel. wupper ırmağının hemen kenarında eski bir tekstil fabrika binası olan kamp, halihazırda işyeri olarak kullanılıyor. geçmişini hatırlatan tek iz, sahibi izin vermediği için binanın önü yerine karl-ibach-weg adlı yolun karşısına kurbanlar için 1983'te yaptırılan anıt. bu yola adını veren karl ibach ise bu kampa 18 yaşında girerek en genç anti-nazi unvanını elde eden biri. savaş biter bitmez burası hakkında yazdığı kitapla kamp hakkında ilk bilgileri vermiş ve sonradan yazar ve politikacı olarak tanınmış.
  
  tabi toplama kampı deyince aklımıza hemen auschwitz ya da dachau gibi gaz odalarında insanların imha edildiği yerler geliyor. wuppertal'da bulunan ve nasyonal sosyalistlerin yarı askeri paramiliter örgütü olan kahverengi gömleklilerin (sturmabteilung) kontrolündeki konzentrationslager kemna'nın bunlardan farkı, nazilerin ilk toplama kampı olması ve toplu imhanın henüz akıllarıdan geçirilmemesi. yani bu erken nazi dönemi kampında gaz odaları falan yok ve dolayısıyla bildiğimiz anlamda bir imha kampı değil.
  
  bu erken dönem toplama kamplarında 1918-19 arasındaki kasım devrimi'ne ve münih sovyet cumhuriyeti'ne destek atmış ve reichstag yangınından hemen sonra tutuklanmış sosyalist, komünist ve diğer muhalifleri kapatıp işkenceden geçirmişler. hayatta kalanların tanıklığına göre kamptaki işkence sesleri, yakın civarlardaki evlerden bile duyulurmuş! toplamda 5000 kadar tutuklunun kaldığı kampın ömrü neyse ki fazla uzun olmayıp 6 ay geçmeden kapatılmış. gerçi wuppertal'daki kapatılsa da ülkenin başka yerlerinde nihai çözüme odaklı çok daha "teçhizatlı" yeni kamplar açılmış.