zerdüştlük

• m.ö. ı. bin… iran'da sosyal hayat tarım ve çiftçiliğe göre teşekkül etmeye başlamış. eski dinlerin ilâh ve ayinleri (kurban kesmek gibi), zerdüşt tarafından terk edilerek, sadece ahura mazda'nın bakışları önünde çiftçilik ve tarımla uğraşmak gibi bir ibadet şekline dönüştürülmüş.
  
  ahura mazda, insanlardan ibadet olarak sadece iş (çiftçilik) ve barış istemiş. en büyük ibadet, kuru bir çöl parçasını ekili bir toprak haline getirip, insanların yararlanmasına sunmakmış. bu anlamda zerdüştlük, tarım kültürüne dayalı sosyal bir ıslah dini olmuş tarihte:
  
  “toprağa serpilen tohum, emek karşılığında, kat kat geri alınır…”
  
  tarihte bilinen en eski tek tanrılı dinlerden biri. zerdüşt denilen peygamberlerinin de en az üç değişik zaman diliminde yaşadığı rivayet ediliyor. ı. zerdüşt yaklaşık olarak mö 3000 yıllarında yaşayan mahabat, ıı. zerdüşt yaklaşık olarak mö 2040 yıllarında yaşayan haşeng (bunun ibrahim olduğu da söylenir), ııı. zerdüşt ise mö 660 yaşayan zerdüşt'ün kendisidir.
  
  zerdüşt kimi kaynaklarda bir filozof, kimi kaynaklarda iyi eğitim almış bir gök bilimci… zamanının fizik-fen bilgini… ne zaman yaşadığı ve hakkındaki tevatürleri bir tarafa bırakırsak iran ve çevre coğrafyada bir etki bıraktığı kesin olan zerdüşt, hem antik çağ yunan filozoflarını hem de günümüz dinlerini etkilemiştir. zerdüşt ve zerdüştlük dininin ortaya çıkışındaki efsaneler de bu iddiaları destekler niteliktedir.
  ermenistanla azerbeycan arasında aras nehrinin kollarından olan ve sabalan dağından beslenen draja ırmağı kenarında erkekle temas etmeyen bir kadının oğlu olarak dünyaya geldiği söylenceler arasındadır. sabalan dağı önemlidir çünkü orada bir mağrada inzivaya çekilmiştir. musanın tur dağı muhammedin hira dağındaki gibi…
  
  inziva sonrası bulduğu tanrı ahura mazda’dır. ahura – efendi, mazda da bilgi olarak çevrilebilir. the wise lord. tek tanrının bilgisi veya bilgilerin efendisi hatta aklın efendisi olması oldukça etkileyicidir. bildiğimiz mazda araba markasının da buradan gelmesi bir tesadüf değildir. dünyanın en eski inanışına evrensel bir gönderme olduğu gözden kaçırılmamalıdır…
  
  zerdüştlük inancına göre tanrı kadın ve erkeği bir arada ve birbirine arkadaş olarak yaratmıştır. bu inançta kadın ve erkek eşit olarak kabul edilmektedir. zerdüşt inancının gelişip yayıldığı bölgelerde çok eşliliğin azaldığı ve tek eşliliğin arttığı görülmüştür.
  
  zerdüştilikte, doğru yaşama, ahlâkî emirlere uyma esastır ki ahlâki emirler; iyi düşünce, iyi söz, iyi iş diye özetlenir. fakirlere cömert davranma, yabancılara misafirperverlik, bütün lekelerden uzak kalma, toprağı sürme, sığırlara bakma, sıkıcı şeyleri imha da faziletli işlerden sayılır.
  
  yine zerdüşt inancı her alanda tarım ve hayvancılıkla uğraşılıp bol üretimin sağlanmasını tavsiye etmektedir. temiz hayvanlardan sayılan köpek ve kedinin öldürülmesini büyük günah saymaktadır. bu inançta şarabın ibadetle ilgili olarak dînî düşüncelerin geliştirilip derinleştirilmesi ve ruh gözünün açılması amacıyla içilmekte olduğu vurgulanır.
  
  zerdüşt’ün neye inandığıve zerdüştlüğün temel kavramlarını açıkladığı kitaplarının adı zend avesta’dır. kitaplar gata denilen dörtlükler halinde yazılmıştır. toplam 21 kitaptan oluşan bu metinler iskenderin işgali sırasında yok olmuş ve günümüze sadece 4 tanesinin ulaştığı dsöylenmektedir. avesta'nın gatha bölümünde belirtildiğine göre dînî inanç alanında şarkı ve şiirlerin önemli bir yeri olduğu görülür. zerdüşt'ün cennet'i şarkılı bir yer olarak değerlendirdiği dikkate alınırsa bunun önemi daha iyi kavranır.
  
  zerdüştiler ateşe tapmazlar, ancak ateşi yüceltirler onu kıble kabul ederek ateş önünde dua ederler.
  
  ancak zerdüştlükte asıl kıble güneş'tir. zerdüştiler dünya'da bulunan elementlerin saf olduğuna ve ateşin tanrının ışığı veya irfanı olduğuna inanırlar. ateş ateşgede denilen tapınaklarda yakılır ve ateşe üflemek öldürülmeyi gerektirecek kadar büyük bir günahtır.