bilim etiği

• sadece intihali yani birisini yazısını aynen alıp alıntı belirtmeden kopyalamayı değil, bilimsel araştırma sürecinin hipotez oluşturma aşamasından bilimsel bir dergide yayınlanmasına kadar olan süreçteki tüm olayları kapsar. etik ahlak felsefesedir ve ahlak kurallarını içerir.
  
  türkiye’nin en önde gelen iki bilim kurumu türkiye bilimler akademisi (tüba), türkiye bilimsel ve teknik araştırma kurumu ( tübitak) etik kurullarınca kabul edilmiş ve de diğer uluslararası bilim kurumları tarafından ortak olarak karşılanılan belli başlı etik dışı davranışlara bakacak olursak
  
  disiplinsiz araştırma (sloppy research) : kasıtlı olmayan bazı hataların yapılmış olduğu araştırmalardır. örnek olarak kimyasal deneylerde on farklı elementten oluşan bir karışım yapmak isteyen araştırıcı, elementlerden birini koymayı unutarak araştırmayı tamamlarsa, araştırma çok yanlış sonuçlar verecektir. f bu olay iş ahlakına ters düşmektedir. çünkü iş ahlakına göre mesleki incelikler en iyi şekilde kavranmalıdır.
  
  yinelenen yayın (duplication) : aynı bilimsel araştırmanın birden çok dergiye yollanarak yayımlanması olayıdır. bu etik dışı davranış aynı zamanda genel ahlaki prensiplerden “ kendi yeteneklerini başkaları yararına da geliştirmek” prensibine uymamaktadır. bu prensibe göre insan yeteneklerini kendine ve başkalarına hizmet için kullanmalıdır ama insan sürekli aynı makaleyi bir yerlere göndererek kimseye hizmet etmiş ve kendini geliştirmiş olamaz.
  
  uydurmacılık (fabrication) : kuru laboratuarcılık diye de tabir edilen bu kavram, kişinin hiç araştırma yapmadığı halde veya yarım yamalak verileri alarak çok uygun yöntemler kullanmış ve çok uyumlu veriler elde etmiş gibi sözde bir bilimsel makale yazmasıdır. tanımından da belli olduğu gibi hiç bir ahlak prensibiyle bağdaşmaz.
  
  denek kullanımının önemi : denek olan bireylerin biyolojik, psikolojik, sosyolojik ve hukuksal varlıklarını korumak ve onlara saygı göstermek önemli bir husustur. anayasamızın 17. maddesinde "tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz" denmektedir
  bazı deneyler insanlar üzerinde yapılamadığından canlı hayvanlar denek olarak kullanılmaktadır. burada da etiğe dikkat edilerek hayvana eziyet çektirilmeyecek uygun bir ortamın sağlanması gerekir .
  
  yardımı olmayan birini yazar ya da teşekkür listesine eklemek : . bu hareket o kişinin bilimsel başarı puanı yükselsin veya o kişiye armağan olsun diye yapılmış olabilir . ne amaçla yapılırsa yapılsın ahlak’ın genelgeçerlilik prensibine tamamen aykırı bir harekettir. herkes aynı şeyi yapıp bir arkadaşlarını yazar olarak eklerse toplumda aslında bilim adamı olmayan bir sürü bilim adamı ortaya çıkar ve bu da toplumun bilime olan güvenini sarsar.
  
  aşırmacılık (intihal) (plagiarism) : başkalarına ait olan araştırma verilerinin, olduğu gibi, kaynak bildirilmeden ve kendi araştırma verileri imiş gibi yayınlayanlar aşırmacılık yapmış olurlar intihal, başkasına ait bir yazılı eserin tamamını aynen alarak, bir kısmını aynen alarak ya da yazının bazı yerlerinde ufak değişiklikler yapıp alarak gerçekleştirilebilir.
  
  daha bu konu hakkında dünyada yapılmış bilimsel etik dışı haberlerle ilgili çok haber verilebilir. google'da basit bir aramayla sınırsız örnek bulunabilir.
  
  bu entryi yazarken kullandığım veya herhangi bir kişinin bu konuyu araştırırken kullanabileceği kaynaklara gelirse :
  
  • carnap, rudolf. (1995). an introduction to the philosophy of science
  • uzbay i.t. (2007). türkiye’nin çağdaş uygarlığı yakalama hedefinde bilimin yeri. silahlı kuvvetler dergisi
  • türkiye bilimler akademisi (tüba).(2002). bilimsel araştırmada etik ve sorunları. ankara: türkiye bilimler akademisi
  • day, robert a. (2004). bilimsel makale nasıl yazılır, nasıl yayımlanır? tübitak matbaası, ankara (çeviren: gülay aşkar altay)
  
  p.s : entry, bilimsel makale formatına benzer bir şekilde oldu bu kaynak belirtme olayıyla, başlığına uygun bir şekilde :)