stoma

• tanım: yaprak epidermisinde bulunup amacı fotosentez için gerekli gaz alış verişini (karbondioksit) sağlamak ve transpirasyonla su salınmasını sağlamaktır. gözenekli (por), açılıp kapanabilen bir yapıdır.
  
  havanın neminin düşük olduğu zamanlarda, hava ile yaprak mezofili arasında oluşan osmotik potansiyel farkına göre açılıp kapanarak atmosfere su buharı geçmesini sağlar. rüzgarlı havalarda yaprak etrafında atmosferik su buharı, yaprakta bulunan su miktarından az olduğu için oluşan potansiyel fark ile stoma açılıp su buharı salar. ancak bu durum uzun sürerse bitki su kaybını önlemek için stomalarını kapatır.
  
  stomanın açılmasında en önemli uyartı karbondioksittir. yaprak hücre arası boşluklarında karbondioksitin azalması, stomanın açılarak atmosferden bitkiye karbondioksit alınmasını sağlar. stomanın açılması için bekçi hücrelerin su alması gerekir. bu da bekçi ve komşu hücreler arasındaki osmotik potansiyel fark ile meydana gelir. osmotik potansiyel farkın oluşması bekçi hücrelere potasyum (k) iyonunun girmesi ile sağlanır. gündüz ışık altında ve düşük karbondioksit konsantrasyonunda potasyum alımı gerçekleşir. bekçi hücrelere giren potasyum kadar dışarıya hidrojen (proton) iyonu verilir. bu da ph miktarını arttırarak enzimatik aktivasyona yol açar. (proton kaynağı, nişastanın 3 karbonlu bileşiklere kadar hidrolizi ile gerçekleşir)
  
  sonuçta bekçi hücrelerde artan potasyum iyonu ile osmotik potansiyel artar ve komşu hücrelerden bekçi hücrelere su geçerek porun açılması gerçekleşir.
  
  absisik asit (aba) burada stomanın kapanmasını sağlayan bir etmendir. bazik özelik gmsteren kloropalastlarda depolanan aba, su stresi altında ph'ı düşen kloropalasttan hücre duvarı bölgesine geçerek bekçi hücresi zarlarına ulaşır. burada iyon alışverişini (k-h) engelleyerek stomanın kapanmasını sağlar.
  
  görsel