encomienda

• encomiendar yani "derlemek, toparlamak" fiilinden gelen bu sözcük meksikayı fetheden conquistadorların şerrinden kızılderililerin daha fazla kırılmasını engellemek amacıyla madrid tarafından fermanla yürürlüğe konulmuş bir yönetimsel düzenlemedir. özü aslında basittir: ispanya'daki feodal toprak düzeni yeni dünya'ya taşınmıştır. kızılderili köy komünlerinin bir tahriri yapılmış; bunlar öbekler halinde "derlenerek" madrid'in görevlendirdiği asil beylerin "gözetimine" verilmişlerdir. gayet tabii katolik kilise de kanuni ve ruhani korumayı sağlamaktadır. encomienda sisteminin conquistador çeteleri tarafından adeta vahşi hayvan gibi keyfekeder öldürülen, soyulan ve işkence edilen kızılderilileri çok büyük felaketlerden koruduğu, nizam ve dirliği yeniden tesis ettiği şüphe götürmez bir gerçektir. ne var ki encomienda beyleri ve çevrelerinde oluşan yönetim kadrosu yerlerini dolduracak yeni bir sistem kurulmayınca, doğal süreç içinde büyük topraklara hükmeden kalıtsal senyörlere dönüşmüşler ve tahmin edileceği gibi ilerleyen iki yüzyılda ispanyol güney amerika imparatorluğunun gerçek efendileri haline gelmişlerdir. plantasyon sistemi ile iyice müreffeh hale gelen bu criollolar 19. yüzyılın başındaki güney amerika bağımsızlık savaşlarını yürütecek, dekolonizasyonun böylece toprak sistemine hiç bir etkisi olmadan prematüre şekilde gerçekleşmesiyle de güney amerikanın en acı mirası olan toprak eşitsizliği kemikleşecektir.
  
  (kaynak: cemal bali akal'ın dersinden aklımda kalanlar.^**)